ماه قمری
| ماه‌های قمری | |||||
| محرم | صفر المظفر | ||||
| ربیع الاول | ربیع الثانی | ||||
| جمادی الاول | جمادی الثانی | ||||
| رجب | شعبان | ||||
| رمضان | شوال | ||||
| ذی القعده | ذی الحجه | ||||
ماه یا ماه‌های هجری قمری در هر سال ۱۲ عدد بر اساس ماه هلالی است که ۲۹روزه یا ۳۰روزه هستند.
تعریف ماه
ماه هلالی یک دور چرخش کره ماه بر مدار خود مابین فاصله زمانی مشاهده دو هلال ماه است که طول متوسط آن ۲۹٬۵۳۰۵۹ روز (۲۹روز و ۱۲ساعت و ۴۴دقیقه و ۲٬۷۸ثانیه) است. باتوجه به طول سال قمری حقیقی (مجموع ۱۲ماه هلالی) برابر ۳۵۴٬۳۶۷۰۸ روز (۳۵۴روز و ۸ساعت و ۳۵٬۷۱۲ثانیه)، سال تقویمی آن ۳۵۴روزه (در سال‌های عادی) یا ۳۵۵روزه (در سال‌های کبیسه) است[۱].
تعداد روز در ماه‌ها
در تقویم قمری هلالی تعداد روز ماه‌ها ترتیب خاصی ندارد و حداکثر تا ۴ ماه ۳۰روزه و ۳ ماه ۲۹روزه نیز ممکن است پشت سر هم بیایند. اما در تقویم قمری قراردادی ماه‌های فرد ۳۰روزه و ماه‌های زوج ۲۹روزه تعیین شده و ماه آخر در سال‌های کبیسه ۳۰روزه است. روز اول هر ماه در این گاه‌شماری معمولاً بر اساس مشاهده یا پیش‌بینی مشاهده‌پذیری هلال ماه نو در شامگاه روز ۲۹ یا ۳۰ ماه قبل، که آن را استهلال می‌نامند، تعیین می‌شود. این گاه‌شماری باتوجه به شیوه‌های مختلف تعیین اول ماه و تعداد روزهای ماه هر سال با عناوین گاه‌شماری هجری قمری هلالی، قراردادی و ام‌القری شناخته می‌شود.
نام ماه‌های قمری
ماه‌های این گاه‌شماری به‌ترتیب عبارتند از:
- محرم؛
- صفر؛
- ربیع‌الاول؛
- ربیع‌الثانی؛
- جمادی‌الاول؛
- جمادی‌الثانی؛
- رجب؛
- شعبان؛
- رمضان؛
- شوال؛
- ذی القعده؛
- ذی الحجه.
شعر ابونصر فراهی
شعری از ابونصر فراهی از کتاب «نصاب الصبیان» برای کمک به حفظ کردن نام ماه‌های قمری وجود دارد[۲]:
ز محرم چو گذشتی برسد ماه صفر ، دو ربیع و دو جمادی ز پی یکدیگر
رجب است از پی شعبان، رمضان و شوّال ، پس به ذی‌القعده و ذی‌الحجه بکن نیک نظر.