افغانستان

کشور افغانستان مدخلی است که در [[پژوهشگاه مطالعات تقریبی]] در راستای نگارش کلان پروژه معرفی جریان های جهان اسلام نوشته شده است.افغانستان، کشوری آسیایی با اکثریت مسلمان و دارای نظام جمهوری اسلامی است. چین، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، [[ایران]] و [[پاکستان]] همسایگان این کشور هستند. افغانستان کشوری چند قومیتی است و گروهای قومی مانند: تاجیک‌ها، هزاره‌ها، پشتون‌ها، ازبک‌ها، ایماق‌ها، ترکمن‌ها، بلوچ‌ها، نورستانی‌ها، پشه‌ای‌ها، قزلباش‌ها، براهویی‌ها، پامیری‌ها و برخی دیگر قوم‌ها در آن زندگی دارند. بزرگ‌ترین گروه‌های قومیتی پشتون‌ها، تاجیک‌ها، هزاره‌ها و ازبک‌ها هستند.

پرونده:Flag of Afghanistan.svg

جمهوری اسلامی افغانستان

نام کشور	فارسی: افغانستان /پشتو: د افغانستان اسلامی جمهوریت
مکان	خاورمیانه
زبان	فارسی / پشتو
پایتخت	کابل
نوع حکومت	حکومت متمرکز نظام ریاستی جمهوری اسلامی
دین رسمی	اسلام
جمعیت	برآورد سال ۲۰۲۰ ۳۸٬۸۱۹٬۰۰۰ (۴۰ ام)
آمار مسلمانان	99٪ مسلمان
ادیان(درصد)	۸۲٪ مسلمان سنی، ۱۷٪ مسلمان شیعه و کمتر از ۱٪ پیرو دیگر ادیان
مناطق شیعه‌نشین	هزارستان، کابل، مزار شریف و هرات
شهرهای مهم	هرات کابل بامیان غزنی قندهار مزارشریف قندوز
گروه های قومی	پشتون‌ها، تاجیک‌ها، مردمان هزاره، ازبک‌ها، مردم ایماق، ترکمن‌ها، مردم بلوچ فارس ها و دیگر اقوام افغانستان
احزاب	حزب وحدت اسلامی، حزب حرکت اسلامی
اقوام	هزاره، قزلباش، هراتی، بلوچ، پشتون و تاجیک
فرق	شیعه امامیه و اسماعیلیه
واحد پول	افغانی افغانستان معادل با 0.013 دلار آمریکا

نامگداری

واژه افغانستان از دو بخش «افغان» و «ـستان» تشکیل شده‌است.افغانستان، اگرچه به‌ عنوان یک کشور دارای تاریخی جدید است؛ اما این سرزمین از لحاظ قدمت تاریخی، یکی از کهن‌ترین کشورهای جهان به‌ شمار می‌رود. سرزمین افغانستان امروزی بدلیل قرارگرفتن در مسیر جاده ابریشم محل پیوندگاه تمدن‌های بزرگ جهان بوده و در طول قرن‌ها، قشرهای پیاپی از هویت‌ها، فرهنگ‌ها و باورها سرزمینی را که امروزه افغانستان نامیده می‌شود، بازشناسانده‌اند. افغان، نامی است که معمولاً در اشاره به پشتون‌ها استفاده می‌شود. این واژه به شکل ابگان در قرن سوم میلادی توسط شاهنشاهی ساسانی ایران و اوگانا در قرن ششم میلادی توسط ستاره‌شناس هندی واراهمیرا استفاده شده‌است. در نوشته‌های قرن دهم میلادی به بعد به‌طور مکرر به واژه افغان در آثار جغرافیایی اشاره می‌شود.

واژه افغانستان به عنوان نام این کشور قدمت زیادی ندارد و در سال ۱۳۰۲ ه‍.ش (۱۹۲۳) و در قانون اساسی امان‌الله شاه به تصویب رسید. واژه افغان در سال ۱۳۴۳ (۱۹۶۴) و در قانون اساسی تصویبی محمد ظاهرشاه با تعریفی تازه و به معنی همه افراد شهروند کشور افغانستان به‌کار رفت.

پیشینه تاریخی

تاریخ افغانستان از روزگار کهن تا سده هجدهم م. با تاریخ کشورهای همسایه به ویژه ایران همسان است؛ زیرا در هزاره دوم و اول ق. م. این سرزمین زیر تسلط اقوام ایرانی بود و تا سده چهارم ق. م. که داریوش سوم از اسکندر مقدونی شکست خورد، همچنان بخشی از قلمرو ایران به شمار می‌رفت.

پس از این، افغانستان در تصرف اقوام و گروه‌های گوناگونی چون مغول‌ها، ترک‌ها و چینی‌ها بود تا دیگر بار در آغاز دوره اسلامی زیر نفوذ فرمانروایان ایرانی چون طاهریان، صفاریان، سامانیان و غزنویان درآمد. سلجوقیان، خوارزمشاهیان، ایلخانیان، تیموریان و افشاریان از دیگر حکومت‌های مهمی بودند که پس از غزنویان بر منطقه افغانستان حکم راندند. مرکز حکومت دو سلسله غزنوی (حک: 352-582ق.) و تیموری (حک: 782-911ق.) شهرهای غزنین و هرات بود که در ناحیه افغانستان قرار داشت. آغاز پادشاهی احمد شاه ابدالی به سال 1744م. آغاز تاریخ مستقل افغانستان است. سپس افغانستان زیر سلطه دو امپراطوری بریتانیا و روسیه قرار گرفت. به سال 1992م. نیروی مجاهدین که متشکل از گروه‌های گوناگون اسلامی بود، شکل گرفت و رژیم کمونیستی را شکست داد. البته مجاهدین نتوانستند دولت ملی برپا سازند و طالبان که از حمایت پاکستان سود می‌برد، جای آن‌ها را گرفت. رژیم [[طالبان]] با حمله ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا از هم پاشید. از سال 2001م. و پس از کنفرانس بن، بر اثر توافق گروه‌های افغان، دولت موقت روی کار آمد و سرانجام به سال 2004م. حکومت جمهوری اسلامی شکل گرفت.

قلمرو جغرفیایی

افغانستان سرزمینی است کوهستانی با مساحت 649000 کیلومتر مربع که حدود 5800 کیلومتر مرز مشترک دارد. این کشور از شمال با جمهوری‌های تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان و از شرق و جنوب با پاکستان و از شمال شرقی از راه تنگه واخان با چین همسایه است و از مغرب نزدیک به 900 کیلومتر با جمهوری اسلامی ایران مرز مشترک دارد.این کشور که پایتختش شهر کابل است، به 34 ولایت تقسیم می‌شود.

جغرافیای طبیعی

افغانستان کشوری محصور در خشکی و کوهستانی است که بین آسیای جنوبی و آسیای میانه در طول جغرافیایی ۶۰ تا ۷۵ درجه شرقی و عرض ۲۹ تا ۳۸ درجه شمالی قرار گرفته‌است. بلندترین نقطه کشور قله نوشاخ به بلندای ۷٬۴۸۵ متر ارتفاع از سطح دریا در شمال شرقی کشور در مرز تاجیکستان است.

افغانستان از نظر جغرافیایی به سه منطقه متمایز از یکدیگر تقسیم می‌شود؛ دشت‌های شمالی کشور که ناحیه‌ای عمدتاً زراعی است. فلات جنوب غربی که بیشتر چشم‌اندازی بیابانی و نیمه‌خشک دارد و ارتفاعات مرکزی از جمله رشته‌کوه هندوکش که این دو را از هم جدا می‌کند. افغانستان اقلیم قاره‌ای مرطوب (تابستان گرم و زمستان سرد) دارد. زمستان‌های ارتفاعات مرکزی و شمال شرقی افغانستان بسیار سرد و خشن است. به‌طوری‌که میانگین دما در دی ماه به زیر ۱۵ درجه سلسیوس زیر صفر می‌رسد. از سوی دیگر مناطق کم‌ارتفاع جنوب غربی (حوضه سیستان)، منطقه جلال‌آباد در شرق و دشت‌های ترکستان در کنار رود آمودریا در شمال، تابستان‌هایی گرم دارند و میانگین دمای آن‌ها در تیرماه به بیش از ۳۵ درجه می‌رسد.

کوهستان هندوکش در شمال شرق افغانستان منطقه‌ای فعال از نظر زمین‌شناختی است و بسیار زمین‌لرزهخیز است که گاهی به رانش زمین و ریزش بهمن (برف کوچ) نیز منجر می‌شود.

در سال ۱۹۹۸ زلزله‌ای در این منطقه جان ۶ هزار نفر را گرفت. چهار سال بعد ۱۵۰ نفر در زلزله دیگری در هندوکش کشته شدند و در سال ۲۰۱۰ زلزله دیگری جان ۱۱ افغان را گرفته و ۲ هزار خانه را تخریب کرد. در سال ۲۰۱۴ نیز رانش زمین در بدخشان چندین هزار کشته بر جای گذاشت.

دین مردم افغانستان

اسلام دین رسمی افغانستان است که در ماده دوم قانون اساسی ثبت شده است. در ماده بعدی آمده که «در افغانستان هیچ قانون نمی‌تواند مخالف معتقدات واحکام دیـــن اسلام باشد.» تقویم رسمی این کشور، هجری خورشیدی است و ماه‌های آن، همان برج‌های دوازده گانه فلکی است. در نشان رسمی افغانستان نیز اجزای اسلامی وجود دارد. دین مردم افغانستان پیش از ظهور اسلام، بودایی و نیز زرتشتی بوده است. اکنون پیروان مذهب حنفی (سنی) در اکثریت و پیروان مذهب شیعه در اقلیت هستند. هم‌چنین پیروان گروه‌های صوفی مانند نقشبندیه و نیز طرفداران عقاید [[سلفیه]] در این کشور وجود دارند؛ اما آمارهای دقیقی درباره تعداد پیروان ادیان و مذاهب مختلف در افغانستان وجود ندارد.

اولین بار در ماده ۱۳۱ قانون اساسی افغانستان مصوب ۱۳۸۲ش، حقوق اقلیت شیعه به رسمیت شناخته شد:

محاکم برای اهل تشیع، در قضایای مربوط به احوال شخصیه،‌ احکام مذهب تشیع را مطابق به احکام قانون تطبیق می‌نمایند. در ساير دعاوی نیز اگر در این قانون اساسی و قوانین دیگر حکمی موجود نباشد، محاکم قضيه را مطابق به احکام اين مذهب حل و فصل می نمایند.

بیشتر شیعیان افغانستان، معتقد به مذهب شیعه امامیه هستند. شیعیان اسماعیلی نیز در مناطقی از افغانستان حضور دارند. آمار دقیق از پیروان مذاهب در افغانستان وجود ندارد. درصد شیعیان بین ۲۵٪ تا ۳۰٪ برآورد شده است. اکثریت شیعیان افغانستان از قوم هزاره‌ هستند. قزلباش‌ها، سادات و گروه‌هایی از هراتی‌ها، تاجیک‌ها، بلوچ‌ها، ترکمن‌ها و پشتون‌ها، دیگر اقوام و طوایف [[شیعه]] افغانستان را تشکیل میدهند.

مردم افغانستان

مردم افغانستان به یکی از زبان‌های دری (فارسی) ۵۰ درصد، پشتو ۳۵ درصد، ازبکی، ترکمنی، پشه‌یی، نورستانی و بلوچی سخن می‌گویند. بر اساس قانون اساسی افغانستان، زبان‌های دری و پشتو زبان‌های رسمی دولت افغانستان است.

زبان غالب در کابل پایتخت و بیشتر شهرهای شمال، مرکز و شمال غرب افغانستان دری است. زبان غالب در شهرهای قندهار و جلال آباد و بیشتر شهرهای جنوب شرق افغانستان پشتو است. زبان غالب در شهرهای شبرغان و میمنه، ازبکی است.

شهرها ی مهم افغانستان

"""هرات""" در باختر افغانستان، قرار دارد و مهمترین شهر صنعتی و فرهنگی افغانستان است.

"""کابل""" در خاور افغانستان قرار دارد و پایتخت کشور است.

"""بامیان""" خرابه‌های به جا مانده از بوداییان. سازه‌های بلند این خرابه‌ها، زمانی یکی از عجایب جهان به شمار می‌آمد.

""غزنی""" در جنوب خاوری، بین کابل و قندهار.

"""قندهار""" شهری در جنوب افغانستان که متاثر از حضور طالبان بوده است و در حال حاضر سفر به این شهر امن نیست.

"""مزار شریف""" محلی که مسجد فیروزه‌ای با کاشیکاری‌های بی‌نظیر در آن واقع شده است و نقطه‌ای است برای رفتن به ازبکستان.

"""قندوز""" یک شهر مهم در شمال خاوری که نقطه گذری به تاجیکستان می‌باشد.

ورود اسلام به افغانستان

مسلمانان از دو سو وارد افغانستان شدند؛ ابتدا از سوی هرات و مرو در غرب و شمال و دیگری بعدهااز طریق سیستان در جنوب.

اولین ارتباط مردم افغانستان کنونی با مسلمانان، در جریان تعقیب و گریز یزدگرد سوم، آخرین شاه ساسانی بود. در سال‌های ۲۸تا۳۳ق (۶۶۲-۶۴۲م)، هم‌زمان با خلافت عمر و عثمان و پس از تصرف بخش بزرگ سرزمین‌های تحت سلطه ساسانی توسط مسلمانان، یزدگرد سوم، به مناطق بلخ و تخار در شمال افغانستان کنونی گریخت . مسلمانان در تعقیب او به فرماندهی احنف بن قیس، نیشابور، سرخس و ابیورد را تصرف کرده و با حاکمان مرو، هرات و بلخ در برابر گرفتن جزیه به صلح رسیدند.و برخی مناطق را نیز بازور تصرف کردند. یعقوب لیث صفاری، در نیمه دوم قرن۳ق، نیمه شرقی افغانستان فعلی یعنی غزنی و کابل را فتح کرد.