شیعه در آمریکا

نسخهٔ تاریخ ‏۱۴ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۳۷ توسط Hadifazl (بحث | مشارکت‌ها) (جایگزینی متن - 'می برند' به 'می‌برند')
نام مقاله شیعه در آمریکا
اولین مهاجران شیعه لبنان و سوریه
بیشترین سکونت ایالت دیترویت میشیگان با جمعیت معادل 300هزارنفر
تاریخ ورود 1824 میلادی
کشور محل استقرار آمریکا
کل جمعیت 7میلیون نفر
مرکز اسلامی معروف مرکز اسلامی دیترویت

نخستین گروه از شیعیان مهاجر در آمریکا از حدود صد و هشتاد سال پیش از لبنان و سوریه به آمریکا مهاجرت کردند و در شهرهای دیترویت میشیگان و راس و داکوتای شمالی ساکن شدند. این مهاجرت بین سال‌های 1824 تا 1878 صورت پذیرفته است.

پس از جنگ جهانی دوم

در سال 1924 دولت آمریکا قانونی را تحت عنوان «قانون منع ورود آسیایی ها»[۱] که به نوعی مفهوم نژادپرستی را نیز دربرداشت وضع کرد و با تمسک به آن از ورود آسیایی هایی که از نظر آنان رنگین پوست محسوب می شدند و از نظر فرهنگ و رفتار با سفیدپوستان اروپایی تبار آمریکا متفاوت بودند ممانعت کرد.
پس از جنگ جهانی دوم این قانون تعدیل شد و آسیایی ها و از جمله مسلمانان و شیعیان توانستند به آمریکا مهاجرت کنند. اینک بزرگ‌ترین جمعیت شیعی در آمریکا در شهر دیترویت میشیگان با سیصد هزار آمریکایی عرب تبار ساکن است. در جنوب شرقی این شهر یکی از بزرگ‌ترین مساجد آمریکا، یعنی مرکز اسلامی دیترویت در سال 1920 میلادی ساخته شد.

اولین مرکز اسلامی شیعیان

این مرکز نزدیک کارخانه ماشین سازی فورد آمریکا ساخته شده است زیرا بیشترین مهاجران عرب در بدو ورود به آمریکا در آن کارخانه مشغول به کار شدند. رهبر فعلی این گروه، شخصی به نام حسن القزوینی است که در کربلا متولد شده و تقریباً ده سال نیز در حوزه علمیه قم مشغول به تحصیل بوده و در سال 1992 به آمریکا مهاجرت کرده است. در بالای سردر ورودی این مسجد عکس بزرگی از او به چشم می‌خورد.

شیعیان مهاجر

گفتنی است که شیعیان مهاجر تنها عرب تبار نیستند، بلکه ایرانی ها، پاکستانی ها و دیگر ملیت های غیرعرب نیز در میان آنان وجود دارند. به طور کلی نکته مهم درباره شیعیان مهاجر آن است که این گروه غالباً فعالیت سیاسی ندارند و بیشتر مایل هستند خود را با فرهنگ و آداب آمریکا تطبیق دهند. آنان می‌خواهند مانند آمریکایی ها زندگی کنند و آمریکا را نه برای تبلیغات دینی بلکه صرفاً برای کسب معاش و به عنوان محلی مناسب برای زندگی انتخاب کرده‌اند هر چند نیازهای مربوط به دینشان، از جمله مراسم ازدواج، طلاق و تدفین مردگان، آنان را به سوی مراکز اسلامی می‌کشاند. معمولا این گونه مراکز اسلامی محلی برای تجمع تدریس و یادگیری زبان مادری و... می‌باشند.

مراکز اسلامی محلی برای وحدت مسلمانان

گاه مراکزی به چشم می‌خورند که محلی برای تجمع مسلمانان بدون توجه به قومیت و ملیت، می‌باشند مانند مرکز اسلامی آیت‌الله خویی در نیویورک، که معمولا ایرانی ها، عراقی ها، لبنانی ها، خوجه های پاکستانی و آمریکایی ها در مراسم آن شرکت می‌کنند و یا مرکز امام علی(علیه السلام) در نیویورک، که هرچند بیشتر فعالان آن ایرانی هستند، ملیت های دیگر نیز به آن جا رفت و آمد می‌کنند.

مراکز غیر دینی

گروه هایی مانند سلطنت طلبان ایرانی، که با رضا پهلوی در کالیفرنیا همکاری می‌کنند، برخی از پیروان نهضت آزادی، پیروان خط امام(ره) و حتی منافقان نیز اکنون از فعالان سیاسی مهاجران شیعه در آمریکا هستند.

غیر از مراکزی که مدیریت آنها با اشخاص روحانی است، مراکزی نیز وجود دارند که اداره آنها با اشخاصی است که هیچ سنخیتی با اسلام و شیعه ندارند، بلکه ضد علمای اسلام و از لحاظ سیاسی، ضد دولت ایران هستند. معمولا سرپرستی این گونه مراکز، با فردی در قالب پزشک یا مهندس فعالی است که خود پیش نماز هم می‌شود، بدون آنکه اطلاعی از اسلام و فقه داشته باشد. این گونه مراکز، از نظر سیاسی، کاملا لیبرال هستند. خانم ها از نظر حجاب در این مراکز (و فقط در محدوده این مراکز) به یک روسری اکتفا می‌کنند و حتی در برخی موارد، پیش نمازی را هم بر عهده می‌گیرند!

اعنقادات تندروها

صدها گروه شیعی دیگر نیز در آمریکا وجود دارند از جمله، گروه انصارالله سودان که گروهی است با اعضای سیاه‌پوست از مهاجران سودانی و آمریکایی و دارای اعتقادات عجیب و غریب. رهبر این گروه یک سودانی است و معتقد است پیامبر اسلام و همه ائمه (علیهم السلام)سیاه‌پوست بوده‌اند و اعراب نژادپرست ابوبکر را که سرخ پوست بود به دلیل رنگ پوستش، بر حضرت علی (علیه السلام)ترجیح دادند.

آمریکایی‌های شیعه

گروه دوم آمریکایی های سیاه‌پوست و سفیدپوستی هستند که از راه‌های گوناگون از جمله با تبلیغات شیعه شده‌اند.

تصوف در آمریکا

صوفیان امریکایی مشتمل‌اند بر گروه‌هایی از مهاجران جوامع مسلمان، بخصوص در مراکز شهرهای بزرگ‌تر هم‌چون نیویورک و شیکاگو و لوس آنجلس. آنان از تعالیم تصوف به شیوه‌هایی پیروی می‌کنند که بسیار شبیه به آیین‌های مرسوم در جوامع خودشان است.[۲] تصوف در آمریکا بیشتر از طریق فرقه نعمت اللهی دکتر نوربخش و فرقه شیخ فضل الله حائری عراقی تبلیغ می‌شود. پیروان و مریدان دکتر نوربخش خانقاه های متعددی در شهرهای آمریکا و اروپا ایجاد کرده‌اند و به طور کلی، بر خلاف مریدان شیخ فضل الله به انجام احکام ظاهری دین تقیدی ندارند. وی که روحانی زاده ای از اهالی نجف و مهندس نفت است، تبلیغات خود را در کالیفرنیا آغاز کرد. او مریدانی پیدا کرد و خود را صوفی معرفی نمود. پس از آنکه در حومه شهر آستین در تگزاس، زمینی زیبا و وسیع را خرید و مجموعه‌ای را به نام بیت دین، شامل مسجد، مدرسه و حجره ساخت، تصمیم گرفت تقیه را کنار بگذارد. این ماجرا در اوج فعالیت وی و در دهه هفتاد روی داد و در آن زمان، حدود 150 نفر در مرکز وی فعالیت می‌کردند.

شیخ فضل الله روزی به موذن[۳]مسجد دستور داد که پس از «اشهد ان محمداً رسول الله»[۴] عبارت «اشهد ان علیاً ولی الله»[۵] و «اشهد ان علیاً حجه الله»[۶]را سر دهد. پس از نماز مغرب و عشا، شیخ در میان مریدانش، که حیرت زده به دور او جمع شده بودند، اعلام کرد که شیعه است و چون در حال تقیه[۷] بوده است، نمی‌توانسته آن را ابراز کند. او ادامه داد که اینک آنان مرکز خودشان را دارند و کسی نمی‌تواند مزاحم آنان شود و بنابراین تقیه لازم نیست.

پس از این ماجرا نیمی از هوادارانش او را به جرم رافضی بودن ترک کردند ولی کسانی که باقی ماندند، شیعه شده و به فعالیت پرداختند از جمله انتشارات الزهرا را تأسیس کردند و مجله‌ای نیز با عنوان «نورالدین» چاپ کردند. فضل الله بعدها مورد آزار دولت آمریکا قرار گرفت و مجبور شد به انگلستان برود. هم اینک نیز در جنوب آفریقا به فعالیت مشغول است. پیروان او در آمریکا هنوز از فعالان محسوب می‌شوند و به علت چاپ آثار باارزشی، مانند ترجمه گلشن راز شبستری و برخی از آثار حیدر آملی مشهور هستند.

فعالیت شاخه‌های مختلف تصوف در آمریکا

البته صوفی ها در آمریکا فرقه‌ها و شاخه‌های متعددی دارند و معمولا هم کمتر اهل فعالیت سیاسی هستند. آنان بیشتر می‌خواهند سیر و سلوک و مکاشفات معنوی داشته باشند و بیشتر آنان نیز از هنرمندان، شعرا و نویسندگان هستند نه از تجار، کارخانه داران و مانند آن. این گروه، فرهنگ حاکم بر آمریکا را دوست ندارند و بوهمی و nonconformist هستند یعنی تابع فرهنگ عرف نیستند.

شیعیان سیاهپوست، فعالیت سیاسی

شیعیان سیاه‌پوست آمریکا بیش از هر گروه دیگری با سیاست آمریکا مخالفت می‌کنند، سیاست و فرهنگ آمریکا را ظالمانه می‌دانند و با هر وسیله ای، حتی با پوششی غیرمتعارف به مقابله با آن می پردازند. شیعیان آمریکایی آفریقایی تبار، به ویژه، به بعد عرفانی امام علاقه خاصی دارند. نکته درخور توجه درباره شیعیان آمریکا این است که گروه شیعیان مهاجر، بیشتر در جهت همگون شدن با فرهنگ آمریکا و آمریکایی ها حرکت می‌کنند:در حالی که گروه دوم، یعنی آمریکایی های شیعه شده همواره در مخالفت با آمریکا ـ در عرصه‌های سیاست و فرهنگ ـ هستند. این دوگانگی، گاه این دو گروه را در برابر یکدیگر قرار می‌دهد.

خوجه ها

گروه های شیعی دیگری نیز در آمریکا فعال هستند، از جمله گروه خوجه ها در کونیز نیویورک که به علت فعالیت‌های انتشاراتی شان مشهور هستند. آنان کتاب Tahrike Tarsile Quranرا چاپ کرده‌اند. عضو بسیار فعال این گروه عون علی خلفان است که ترجمه انگلیسی قرآن را از شاکر و ترجمه میراحمد علی را برای اولین بار در سال 1988 چاپ کرد.<br

دیگر مراکز شیعیان

غیر از مراکز اسلامی شیعیان، چندین سازمان شیعی دیگر نیز در آمریکا فعال هستند از جمله در شهر مدینه، در ایالت نیویورک و نزدیک به مرکز کانادا، حوزه علمیه کوچکی تأسیس شده است. سازمان دیگری به نام سازمان جوامع مسلمان اثناعشری آمریکای شمالی در سال 1986 تأسیس شده است که برای ایجاد وحدت میان شیعیان آمریکای شمالی تلاش می‌کند و اعضای آن، سازمان‌ها و مراکز شیعی هستند نه افراد. این مرکز، زمینه همکاری سازمان‌های تابعه در امور دینی، آموزشی، اجتماعی و اقتصادی را فراهم می‌کند.

فدراسیون جهانی جوامع مسلمان شیعه خوجه

سازمان بسیار مهم و مشهور دیگری در آمریکا وجود دارد به نام فدراسیون جهانی جوامع مسلمان شیعه خوجه که مدیریت آن را حاج حسین ولجی عهده دار است. البته سازمان‌ها و مراکز شیعی دیگری نیز وجود دارند که به فعالیت مشغول اند. مسلمانان و به طور خاص، شیعیان در آمریکا به سه گروه تقسیم شده‌اند: گروهی که بسیار مقید به آداب اسلامی هستند، می‌خواهند مسلمانی خوب باقی بمانند و از فرهنگ غالب آمریکا رنج می‌برند. این گروه، شامل مهاجران و نیز آمریکایی های مسلمان شده می‌باشند.
گروه دیگر، می‌خواهند همچون آمریکایی ها زندگی کنند و می کوشند خود را هر چه بیشتر با فرهنگ آنان سازگار کنند و ارزش‌های غالب در آمریکا را ارزش واقعی می‌دانند. تنها برخی از مهاجران و نیز برخی از آمریکایی های مسلمان شده، این طرز تلقی را دارند زیرا اسلام، در عمل، راحت تر از فرهنگ غرب است. گروه سوم، مسلمانانی هستند که نه به شدت گروه اول و نه به بی خیالی گروه دوم هستند. پس از یازدهم سپتامبر این گرایش ها شدیدتر هم شد. گروهی از شیعیان در اثر فشارهای دولت آمریکا مأیوس شده و از سازگاری با فرهنگ و سیاست آمریکا دست برداشته و حتی برخی حاضر به بازگشت به کشورهای خود شده‌اند.

برخی دیگر نیز تلاش کرده‌اند بیشتر دور هم جمع شوند. از نظر جامعه شناسی معلوم نیست چه وضعیتی پیش خواهد آمد. برخی دیگر نیز با دولت آمریکا برای جنگ علیه تروریسم اعلام همکاری کرده‌اند و به ویژه، برخی از گروه های شیعه، این تروریسم را به سنی ها و بنیادگراها نسبت می‌دهند و قائل اند آنان که حاضر به سازش و مصالحه با آمریکا نیستند، همین بنیادگراهای تروریست هستند. مردم آمریکا نمی‌دانند تفاوت میان سنی و شیعه چیست. آنان حتی نمی‌دانند که سیک ها مسلمان نیستند و به همین علت، بسیاری از آنان را به خاطر عمامه شان مورد ضرب و شتم قرار داده‌اند و کار به جایی رسید که سیک ها مجبور شدند روی لباسشان علامت مخصوصی بگذارند و بگویند که ما مسلمان نیستیم.

جمعیت شیعیان

درباره جمعیت مسلمانان و نیز درباره تعداد گروه های مذهبی در آمریکا اختلاف نظر بسیاری وجود دارد. گروهی اعلام کرده‌اند که مسلمانان در آمریکا اصلا نمی‌توانند بیش از دو میلیون باشند در حالی که اگر شما فقط به کتاب تلفن مراجعه کنید، اسم مسلمانان بیش از دو میلیون نفر است. آنان این طور حساب کرده‌اند که اگر از مساجد و مراکز اسلامی بپرسیم که چند عضو رسمی دارند و تعداد این افراد را با هم جمع کنیم و بعد تعداد فرزندان آنان را نیز حساب کنیم، می‌توانیم بگوییم که تقریباً دو میلیون نفر مسلمان وجود دارد. اما گروه های دیگر، تعداد مسلمانان در آمریکا را در حدود هشت تا ده میلیون نفر می‌دانند. بیشتر گروه هایی که منصفانه سخن گفته‏‌اند، تعداد مسلمانان را شش تا هفت میلیون نفر تخمین زده‌اند. البته در این زمینه که از آن میان، چند نفر شیعه هستند، هیچ آمار مشخصی در دست نیست.
براساس یکی از جدیدترین آمارهای تهیه شده در خصوص شیعیان در کشورهای مختلف جهان، جمعیت شیعه در آمریکا حدود 900 هزار نفر است که 15 درصد کل جمعیت مسلمانان این کشور است که حدود ... /... /6 نفر است. جامعه مسلمانان در مجموع 2درصد جمعیت ... /5.. /289 نفری آمریکا را تشکیل می‌دهند.

مطلب فوق خلاصه‌ای است از سخنرانی پرفسور محمد لگنهاوزن که چندی پیش در موسسه شیعه شناسی تحت عنوان تشیع در آمریکای امروز ایراد گردیده است. پرفسور لگنهاوزن، یکی از محققان مسلمان آمریکایی تبار است که بیش از یک دهه است که در حوزه علمیه قم به تدریس و تحقیق اشتغال دارد.

کتاب تشیع در آمریکا

از حدود صد و پنجاه سال پیش تا کنون، جمعیت قابل توجهی از شیعیان با پیشینه قومی بسیار متنوع در سرزمین آمریکا سکونت دارند. موج مهاجرین یکی پس از دیگری ویژگی­های جمعیت شناختی و اجتماعی این گروه از مسلمانان را تغییر داده است و به این اجتماع شکل بخشیده است، شکلی که هنوز در حال تغییر و تحول است و سوالات جدی و جذابی را پیش روی محققان این حوزه گذاشته است. یکی از محققانی که بر روی این سوالات متمرکز شده است لیاقت تکیم استاد دانشکده علوم ادیان دانشگاه مک مستر کاناداست.

تکیم با انجام یک پیمایش سراسری بر روی مساجد و مراکز شیعیان آمریکا کتابی را به رشته تحریر درآورده است که نه تنها گویای نکات بسیاری در ارتباط با این اجتماع است که می‌تواند روشنگر تحقیق در مورد دیگر اجتماعات اقلیتی نیز باشد. نویسنده که خود یکی از شیعیانی است که مدت زمان زیادی از زندگی خود را در غرب گذرانده، در یک روند تاریخی شیعیان آمریکا را مورد بررسی قرار داده است. او با تسلطی که بنا بر تحصیلات حوزوی اش در قم به ویژگی­های مختص تشیع دارد، سعی کرده مسائل خاص این گروه را که معمولا در تحقیقات آکادمیک زیر سایه اکثریت سنی نادیده گرفته شده‌اند، بازگو کند.[۸]

نهادهای شیعه در آمریکا

از حدود 154 تا 200 میلیون شیعه جهان، تخمین زده می‌شود که حدود 15 الی 20 درصد در قاره آمریکای شمالی و جنوبی زندگی می‌کنند. حدود 768 هزار شیعه در ایالات متحده زندگی می‌کنند.2 شیعیان آمریکایی معمولا از بخش‌های دیگر دنیا مانند جنوب آسیا، اروپا، خاورمیانه و شرق آفریقا به این کشور آمده‌اند.[۹] [۱۰] [۱۱]شیعیان آمریکا فعالیت‌های بسیاری دارند و نیز سازمان‌های بسیاری از جمله مرکز اسلامی آمریکا و سازمان شیعیان اثنی عشری آمریکا را بنیان نهاده‌اند. [۱۲] همچنین تخمین زده می‌شود که از جمعیت 850 هزار نفری مسلمانان در کانادا، 300 هزار نفر شیعه باشند که این تعداد ازکشورهای ایران، پاکستان، تانزانیا، کنیا، اوگاندا، هندوستان، افغانستان، عراق، سوریه، لبنان و آذربایجان به کانادا مهاجرت کرده‌اند.

مرکز اسلامی آمریکا با مسجدی در دیربورن میشیگان شناخته می‌شود که قدیمی‌ترین و بزرگترین مسجد شیعیان در آمریکای شمالی و ایالات متحده است [۱۳] [۱۴] [۱۵] [۱۶]و سازمان مرتبط با این مرکز به نام «قلب تشیع» در ایالات متحده شناخته می‌شود. [۱۷] [۱۸]

جامعه شیعیان اثنی عشری در آمریکای شمالی

«جامعه شیعیان اثنی عشری آمریکای شمالی» (NASIMCO) سازمانی فرهنگی مذهبی برای شیعیان ساکن در این منطقه است. هیأت علمی این جامعه، کتاب‌های تشیع را را بررسی و با ماطبق با استانداردهای جدید تنظیم کرده‌اند. آنها همچنین کتاب‌های زیادی درباره تاریخ و الهیات تشیع را منتشر کرده‌اند. [۱۹] [۲۰] [۲۱]

شورای علمای شیعه: این سازمان در سال 1994 به عنوان سازمان مرکزی شیعیان در آمریکای شمالی تاسیس شد.
بنیاد خویی: بنیاد خویی در دهه 1980 از سوی آیت‌الله العظمی سید ابوالقاسم موسوی خویی در نیویورک تاسیس شد.

سایر سازمان‌های شیعی آمریکا

در ایالت های مختلف آمریکا، سازمان‌های شیعی متعددی وجود دارند که در ادامه به برخی از آنان اشاره می‌کنیم.
ایالت کالیفرنیا: جامعه اسلامی جعفریه، جامعه شیعیان ناحیه بِی، جامعه اسلامی زینبیه
ایالت کنتیکت: سازمان اسلامی اهل البیت
ایالت جورجیا: کاروان حیدر، جوانان زینبیه، مرکز آموزشی زینبیه
ایالت آیداهو: مرکز اسلامی امام مهدی (عج)
ایالت ایلینوی: سازمان العصر شیکاگو، سازمان مسلمانان شیعی مید وِست
مریلند: اداره جعفریه، مرکز امامیه
میشیگان: مرکز خدمات آموزش اسلامی انصار امام مهدی، مرکز آموزش اسلامی کربلا، مسجد امام علی (ع)، بنیاد فدک
مینسوتا: مرکز اسلامی انجمن اصغری جعفری
میسوری: مرکز آموزش اسلامی شیعه
نبراسکا: بنیاد هدایت
نیویورک: حوزه ائمه و دانشگاه ولی عصر (عج)، مرکز اسلامی شاه نجف، جماعت شیعه اثنی عشری نیویورک
نیوجرسی: جامعه شیعیان آمریکای شمالی، آستان زهرا، بیت القیام، مهفیل شاه خراسان، بنیاد امام زمان آمریکای شمالی
اوهایو: اتحادیه جعفریه
پنسیلوانیا: جامعه بین‌المللی پزشکان امامیه، مهدیه، جماعت شیعیان اثنی عشری پاکستان
تگزاس: انجمن حیدریه
ویرجینیا: مرکز دانش اسلامی کوفه
واشنگتن: سازمان حضرت زینب (س) سیاتل

پانویس

  1. Asian Exelusion Act
  2. http://lib.eshia.ir/23019/1/3589
  3. مُؤَذِّن، کسی که در اوقات نماز مسلمانان، اذان می‌گوید. معمولاً موذن بر مکانی بلند که به آن مأذنه گفته می‌شود می ایستد و اذان سر می‌دهد تا مسلمانان را از فرا رسیدن وقت نماز آگاه کند.
  4. یعنی شهادت می‏دهم که حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله و سلم، پیغمبر و فرستاده خدا است.
  5. یعنی شهادت می‏دهم که حضرت علی علیه الصلاة و السلام، امیرالمؤمنین و ولی خدا بر همه خلق است.
  6. همان
  7. تَقیه خودداری از اظهار عقیده و پنهان داشتن آن یا انجام دادن کاری بر خلاف نظر قلبی خود به دلایلی خاص است. ادله قرآنی، روایی و عقلی بر جواز تقیه دلالت دارند.
  8. معرفی کتاب تشیع در آمریکا
  9. Warith Deen Mohammed: Imam who preached a moderate form of Islam to black Americans The Independent. September
  10. 2008. Retrieved April 22, 2009.
  11. 3 (Shia in US article) Daniel Brumberg; Dina Shehata (2009). Conflict, Identity, and Reform in the Muslim World: Challenges for U.S. Engagement. US Institute of Peace Press. pp. 366–370. ISBN 978-1-60127-020-7.
  12. (") Mohsen Saleh (1 January 2009). American Foreign Policy and the Muslim World. Al Manhal. p. 179. ISBN 978-9953-500-65-2.
  13. (") The Doha Debates: Bio for Imam Sayid Hassan Al-Qazwini retrieved February 12, 2012
  14. (") New Dearborn mosque to be the nation's largest. Michigan Daily, January 7, 2004. Retrieved February 16, 2009.
  15. (") Islam's US faithful are happy to embrace the American dream, Daily Telegraph, July 23, 2005. Retrieved February 16, 2009
  16. (") Victoria Advocate: "American Shias struggle with their future" July 25, 2009
  17. (") Victoria Advocate: "American Shias struggle with their future" July 25, 2009
  18. (") Daily Telegraph: "Islam's US faithful are happy to embrace the American dream July 23, 2005
  19. (Shia in US article) Daniel Brumberg; Dina Shehata (2009). Conflict, Identity, and Reform in the Muslim World: Challenges for U.S. Engagement. US Institute of Peace Press. pp. 366–370. ISBN 978-1-60127-020-7.
  20. (") Mohsen Saleh (1 January 2009). American Foreign Policy and the Muslim World. Al Manhal. p. 179. ISBN 978-9953-500-65-2.
  21. (") Zahid Hussain Bukhari (1 January 2004). Muslims' Place in the American Public Square: Hope, Fears, and Aspirations.

منابع

http://www.socio-shia.com/index.php/shia-studies-in-iran-world/294-shia-in-america