علی بن ادریس بعقوبی
ابوادریس علی بن ادریس بعقوبی از شاگردان عبدالقادر گیلانی و از بزرگان تصوف اسلامی در دوره عباسی دوم است.
اسم و نسب
ابوادریس علی بن ابی‌بکر محمد بن عبدالله بن ادریس بن زکریا بن حسن بن ادریس بن موسى ثانی بن عبیدالله صالح بن موسى جون بن عبدالله محض بن حسن بن حسن بن علی بن ابی‌طالب[۱].
فرزندان
او دارای پنج فرزند سه پسر و دو دختر به نام‌های ادریس، محمد، حسن، زهرا و عائشه بود.
زندگی
امام ابوادریس الباقوبی الروحایی (الروحاء ناحیه‌ای در بعقوبه - در حال حاضر) یکی از شیوخ برجسته و صاحب نظران عراق به شمار می‌رود و پیروانش از محققین و اساتید، صاحب کرامت ظاهری بودند. وی از صالحان بزرگ در عصر خلفای عباسی بود؛ او از شاگردان عبدالقادر گیلانی متوفی به سال 561 هجری قمری بوده است. علوم سلف صالح را از او فراگرفت و استاد شاگرد را مورد احترام قرار می‌داد. او شافعی اشعری بود و برخی از محققین ذکر کرده‌اند که در زمان اقامتش در بغداد در المستنصریه تدریس می‌کرد و شخصیتی زاهد، شاگرد گیلانی استاد زاهد عابد ربانی شهیر بود. در بغداد از نصرالله القزاز شنید. حافظ ابوموسی مدینی و دیگران به او اجازه دادند، به تدریس در علم فقه در این امر ممتاز بود و به فتوا دادن و تدریس در مدرسه جده در دمشق که مدرسه ای حنبلی در کنار الرواحیه است مشغول شد. بنی استوانی گفت: او در فقه و مناظره و قضاوت ماهرترین آنها بود و بسیار آگاه بود. ابن الساعی در تاریخ خود گفته است که او فقیهی فاضل و آگاه در عقاید بود. او اهل قدرت و بزرگواری بود و مسجد الوزیر را از اشراف السخاوی خارج و تحت اختیار حنبلیان نگه داشت. وی در هفتم ربیع الاول درگذشت و در پای کوه قاسیون به خاک سپرده شد.
شرایط سیاسی
ابو ادریس بعقوبی، نسبی علوی از سادات حسنی بود و از این رو از عموزاده های شیخ عبدالقادر گیلانی بود و شیخ عبدالقادر گیلانی برای دیدار شاگرد خود در شهر بعقوبه رفت و آمد می‌کرد. ابو ادریس علی بن ادریس بعقوبی و برای زیارت شیخ صالح الشریف بعقوبی و نسبت خویشاوندی داشت که همگی از خاندان سادات حسنی هستند[۲]. شیخ عبدالقادر بعقوبه رفت و آمد می‌کرد، مخصوصاً در آن سال‌هایی که بغداد در قحطی بود. از تأثیر فاجعه بارقحطی و وضعیت بد سیاسی دولت عباسی، به ویژه در اواخر عصر خود، در سال 497 ه.
در حالی که سربازان در بغداد ویرانی به پا می‌کردند و اموال مردم را مصادره می‌کردند و مردم درد گرسنگی و ترس و وحشت را چشیدند و مردم برای امرار معاش و فرار از قحطی به شهرهای نزدیک می‌رفتند که به طور مفصل در کتاب‌های تاریخ شرح آن آمده است.
شاگردان
در زمان عباسیان در مدرسه معروف قادریه بغداد علوم شرعی را تدریس می‌کرد و شاگردان بسیاری را تربیت نمود که عبارتند از: شیخ خلفیه بن خلف البعقوبی، شیخ ابوالشکر ماجد الحمیدی الروحانی، شیخ محمد معتوق بن رضوان نهر ملکی، شیخ ابی عبدالله محمد بن علی الرصافی معروف به سبتی، شیخ فاضل ابی زکریا یحیى بن یوسف بن یحیى الانصاری، شیخ کمال الدین ابی حسن علی بن محمد بن وضاح شهربانی، شیخ ابی محمدحسن بن احمد بغدادی، شیخ مقداد الرفاعی، الشهربانی صاحب مرقد معروف در شهر مقدادیه و برادرانش شیخ مقدام و شیخ مقدار
وفات
وفات شیخ القدوه ابوادریس بعقوبی در سال هزار و ششصد و نوزده هجری قمری بوده است. ذهبی می‌گوید: الحافظ ابوالفتوح نصر بن ابی الفرج البغدادی بن الحصری قاری حنبلی در هشتاد و سه سالگی در محرم از دنیا رفت[۳]. و حافظ ابوالطاهر تقی الدین اسماعیل بن عبدالله بن عبدالمحسن المصری ابن الانماطی می‌گوید او در رجب درگذشته است. ابوبکر مسمر بن عمر بن محمد بن العویس النیار در موصل و در شعبان ذکر کرده ولی شیخ علی بن ابی‌بکر محمد بن عبدالله بن ادریس یعقوبی در ذی القعده وفات کرده است. او را در بعقوبه[۴]بر سر راه بهرز به خاک سپردند و آرامگاهش نمایان و مشهور است و از آثار باستانی و تاریخی بعقوبه است و زیارتگاهی بر آن ساخته شده از عصر عباسیان در دوره خلیفه عباسی المستنصر است[۵].