وحید الدین خان

وحیدالدین خان عالمی بود که با در نظر داشتن مشکلات عصر به مسائل اسلامی پرداخت که در شبه قاره هند از نام بالایی برخوردار بوده و جایزه‌های زیادی را از طرف نهادهای بزرگ بین‌المللی کسب کرده است که از آن جمله می‌توان به جایزه بین‌المللی صلح دمیورگوس، پدما بوشن و جایزه شهروند ملی اشاره کرد. او همچنان قرآن را به زبان انگلیسی ترجمه نموده و در پیش از ده شبکه تلویزیونی اردو و انگلیسی زبان به حل مسائل فقه اسلامی می‌پردازد.

وحید‌الدین خان

نام	وحید‌الدین خان
نام پدر
متولد	1 ژانویه 1925
محل تولد	هندوستان -دهلی نو
فعالیت	مفسر قرآن سخنران مذهبی نویسنده ادیب و مسلط به زبان عربی.
وفات	21 آوریل 2021 - 5 اردیبهشت 1400
سایت	https://maulanawahiduddinkhan. com/

ولادت

وحید‌الدین خان در سال 1925 در خانواده‌ای از افغان‌های هند (پتهان) در روستای برادیا در نزدیک ولایت اعظمگر در ایالت اتراپرادیش دیده به جهان گشود. زمانیکه هنوز کودک بود پدرش چشم از جهان بست و او تحت سر پرستی برادر بزرگش صوفی حمید مجید خان بزرگ شد.

تحصیلات

اگرچه دو برادر وحید‌الدین خان در مکتب به سبک غربی در هند برتانیوی درس آموختند اما وحید‌الدین خان به یکی از مدارس مذهبی جهت فراگیری علوم فرستاده شد. مولانا در سال 1944 پس از شش سال آموزش علوم دینی از دوره تعلیم فراغت یافت.

یادگیری علوم اسلامی

بعد از فارغ‌التحصیلی، خان به روستای خود بازگشت و با شکاف بزرگ بین خود و برادران و سایر ین مثل پدر، مادر و آموزش و پرورش دریافت کرده غربی آنان مواجه شد که او را سخت درون‌گرا کرد و به این نتیجه رسید که دروس مدرسه‌ای که در دوره کوتاه آمزش دیده بود نمی‌تواند به معاصرین پاسخ قانع کننده بدهد. مولانا تا سال 1948 دست به مطالعه گسترده اسلامی زد و تقریبا همه منابع اولیه دینی را به زبان عربی مطالعه کرد. او با مطالعات خود یکبار دیگر به دین به شدت گرایش پیدا کرد وهم در همین زمان از علامه مودودی متاثر شد و عضویت جماعت اسلامی هند را گرفت.

تکمیل تحصیلات و علم مدرن

وی در مدت شش سال این دوره را به اتمام رساند. وی در طی برخی از تعاملات خود با مردم پس از فارغ‌التحصیلی، از اینکه فهمید گرچه تحصیلاتش به پایان رسیده است، قادر به پاسخگویی به اظهارات و سوالاتی که افرادی که تحصیلات علمی دیده‌اند از وی پرسیده‌اند نیست. خان جوان که متوجه شد بدون تحصیل انگلیسی و علوم مدرن، تحصیلات وی ناقص است، خود را درگیر یادگیری زبان انگلیسی کرد و سپس به مطالعه کتاب‌های بی شماری در زمینه علوم و اندیشه‌های معاصر پرداخت.

مبارزه با استعمار

از آنجا که خانواده وی از همان ابتدا درگیر جنگ آزادی هند بودند، در دوره قبل از استقلال هند ، او درهمان ابتدای جوانی به ملی‌گرایی با ارزش‌های گاندی تبدیل شد، و این راه را تا پایان عمر خود ادامه داده است. اگرچه برادرش عبدالمجید خان، پسر عمویش اقبال احمد سهیل و دیگر اعضای خانواده‌اش برای تحصیل به مدارس به سبک غربی اعزام شدند، اما وحیدالدین جوان در یک مدرسه علمیه اسلامی، مدرسه الاسلام، در سرای میر، نزدیک آزمگر ثبت نام کرد.

افتخارات

وحید‌الدین خان با حمایت میخائیل گورباچف، رئیس‌جمهور سابق شوروی جایزه بین‌المللی صلح دمیورگوس را دریافت کرد.
سومین افتخار عالی غیرنظامی هند،
دریافت نشان پادما بوشن، در ژانویه 2000؛
دریافت جایزه ملی شهروندان، اعطا شده توسط مادر ترزا
دریافت جایزه ملی سدبهاوانا راجیو گاندی (2009).
وی در ژانویه 2021 پادما ویبوشان، دومین نشان افتخار غیرنظامی هند را دریافت کرد.

نشریات

مجله اردو Ar-risala (پیام) از سال 1976 آغاز به کار کرد، این نشریه تقریباً تمام مقالات او در زمینه‌های اسلامی و دینی منتشر می‌شد. نسخه انگلیسی این مجله در فوریه 1984 و نسخه هندی آن در دسامبر 1990 شروع به نشر کرد.

مقالات مهم وی شامل "هواپیماربایی - یک جنایت"،
"حقوق زنان در اسلام"،
"مفهوم خیرات در اسلام" است.
و' مفهوم جهاد 'می‌باشد که در این نشریات منتشر شده است.

برخی آثار برگزیده

وحید‌الدین خان "بیش از 200 کتاب درباره اسلام، حکمت نبوی، معنویت و همزیستی در یک جامعه چند قومیتی تألیف کرده است" و همچنین در مورد روابط اسلام با مدرنیته و سکولاریسم و. . . آثاری داشته که در ذیل چند مورد از آنها را نام می‌بریم:

1- پیامبر صلح
2- گنج قرآن
3- تذکرالقرآن
4- مسلمان هندی
5- معرفی اسلام
6- شناخت اسلام بر اساس منابع اولیه
7- اسلام و صلح
8- اسلام- سازنده عصر حاضر
9- سخنان حضرت محمد

اولین کتاب

ایشان پس از اتمام تحقیقات خود، در سال 1955، اولین کتاب خود را با نام "در آستانه یک دوره جدید" منتشر کرد. این کتاب، نتیجه مطالعات جامع وی، اثر بعدی وی، "اسلام و چالش‌های مدرن"، که بعداً تحت عنوان "خدا بوجود می‌آید: شواهد خداوند در طبیعت و در علوم" منتشر شد، بیشتر شرح داده شد.

این کتاب از آن جهت که به طور منطقی اساس بی خدایی را مورد بررسی قرار می‌دهد و یک پایه علمی برای باورهای دینی مانند وجود خدا و زندگی آخرت ارائه می‌دهد، یک کمک بی‌نظیر به ادبیات اسلامی است. کتاب مهم دیگر مولانا از این دوره، الاسلام یا "چشم انداز اسلام" است که هدف دین و نقش تحول آفرین آن در زندگی یک انسان را توضیح می‌دهد.

تاسیس مرکز اسلامی

او برای بیان کامل این ایده‌های مثبت، مرکز اسلامی را در دهلی نو در 1970 تأسیس کرد. متعاقباً، ارگان مرکز، الرساله - مجله ماهانه - به اردو در سال 1976 راه‌اندازی شد. این مجله، متشکل از مقالات خود را داشته باشد، به سرعت در سراسر جهان اردو زبان به دست آورد، و برای روشنایی مردم در مورد ایده‌های صلح‌آمیز اسلام، بیدار کردن آگاهی جدیدی از مسئولیت‌های آنها در عصر حاضر، برای احیای مجدد درونیات در مسلمانان، روح اسلام و ترویج تفکر و عمل مثبت.

سفیر صلح

در سال 1992، زمانی که فضای اجتماعی در سراسر هند به دلیل حادثه مسجد بابری بسیار شلوغ بود، وحید‌الدین خان احساس نیاز کرد تا مردم را متقاعد کند که باید صلح و دوستی را بین دو جامعه برقرار کنند. برای تحقق بخشیدن به این هدف، او به همراه آچاریا مونی سوشیل کومار و سوامی چیداناند به یک شانزده روزه شانتی یاترا (راهپیمایی صلح) رفت و در 35 مکان مختلف در مسیر بمبئی به ناگپور به گروه‌های بزرگی از مردم سخنرانی کرد. این شانتی یاترا کمک زیادی به بازگشت صلح در کشور کرد. به دلیل طرفداری از صلح در شبه قاره و در سراسر جهان و حمایت از علت هماهنگی جمعی است که مورد احترام همه جوامع و هر حلقه‌ای از جامعه است. ایشان در جلسات همه گروه‌ها و جوامع مذهبی در داخل هند و خارج از کشور دعوت می‌شود، در واقع سفیر معنوی هند است و پیام جهانی صلح، عشق و هماهنگی را پخش می‌کند.

معنویت از نظر وحید‌الدین خان

وحید‌الدین خان خاطرنشان می‌کند، برای رسیدن به معنویت، شخص نیازی به بسط نشینی در جنگل‌ها ندارد. بلکه او باید در میان تمام فعالیت‌های جهان زندگی کند و توانایی کسب تجربه معنوی معنوی از وقایع و تجربیات مادی را توسعه دهد. از نظر وی، معنویت متوقف کردن روند تفکر فرد نیست، بلکه نام دیگری برای چنین تفکر بلندی است که فرد را قادر می‌سازد مسائل مربوط به استرس، عصبانیت، تفکر منفی و نارضایتی را در خود مدیریت کند.

دیدگاه‌ها

وحید الداین خان مشکلات عمده جهان اسلام در ارتباط با پراکندگی و فرقه‌گرایی مسلمانان را ناشی از عدم فراگیری دانش و کم سوادی دانشته و معتقد است که با انقلاب رنسانس در اروپا، با گذشت از بعضی از نکات منفی که مشهود است، فرهنگ تحمل‌گرایی در بین مسیحیان بوجود آمد و فرقه‌های مختلف مذهبی آرای یکدیگر را تحمل کردند که وجود چنین انقلاب در جامعه اسلامی نیز حس می‌شود. به باور وی، نبود حضور دانشمندان به صورت کافی باعث شد که افراد متخصص که از علوم انسانی بهره چندانی نبرده‌اند در عرصه دین وارد شده و اسلام را تعبیر و تفسیر بکنند. وحید‌الدین خان گفتگو بین‌المذاهب را روش سنجیده برای برطرف نمودن اختلافات فروعی دانسته و معتقد است که اختلاف بین فرق اسلامی اصولی نمی‌باشد. [i]

مولانا نسبت به شیعیان نیز نظر کاملا مساعدی داشته و به این باور است که فرقه شیعه دوازده امامی منتسب به جعفری نیز در اصول اسلامی هیچ اختلاف با فرق اهل سنت و جماعت ندارد و اختلاف در فروعات است. [ii] او به یک جامعه اسلامی کثرت‌گرا باور داشته و مسلمانان را دعوت به حدیث پیامبر می‌کند که گفته است:

" اختلاف امت من رحمت است. "

وحید‌الدین خان یک علم پراگماتیک بوده و بر عمل ارزش بیشتر قائل است تا به گفتگوی بیش از حد. او معظله در اقلیت بودن مسلمانان در هند را نوع نا امیدی و عدم اقدام عملگرایانه مسلمانان در این کشور می‌داند و می‌گوید که نباید مسلمانان هند از رحمت خدا نا امید شوند و دست روی دست گذاشته و زمینه را برای تندروان هندو فراهم سازند تا عرصه را بر خود ایشان تنگ کنند. او مسلمانان را دعوت به این آیه کریمه می‌کند:

'هیچکس از رحمت خدانا امید نمی‌گردد بجز کسانی‌که ایمان نیاورده‌اند. "

و موقیعت مسلمانان معاصر هند را با زمان دوران بعث پیامبر در مکه مقایسه نموده و می‌گوید که مسلمانان نباید دنبال خشونت و جنگ و جهاد بروند بلکه باید در فضای گفتگو و تشریح اسلام با دیگران روبرو شوند و به این ترتیب در دل‌ها فتح حاصل کنند.

در رابطه به حقوق زن در اسلام می‌فرمایند که ممکن است در جهان امروز در تقلید از شعار‌های غرب و طرفداران حقوق زن، برای زنان سخن از مساوات، امنیت و غیروه داده شود اما در اسلام از همان آوان نخستین حق منطقی داده شده است و زن امروز مسلمان اسوه راستین شرافت است. او در مقاله " حقوق زن در اسلام " می‌نویسد که یکی از ویژگی‌های خوب اسلام نسبت به حقوق زن این است که اسلام در هیچ جایی از برتری جنسی سخن نگفته است. بلکه اسلام هر جنس را با در نظرداشت سرشت ایشان در حوزه خود دعوت به مکلفاتی نموده است.

مولانا در همین مقاله حقوق زن در اسلام، خانواده را نهاد معتبری در قانون اسلامى‌ دانسته و آن را یگانه نهاد سالم می‌شمارد که می‌تواند بر بسیاری از مشکلات اجتماعی دور ما و ادوار دیگر بشری فایق آید.

وفات

سرانجام مولانا "وحید‌الدین خان" متفکر اسلامی هندی در سن ۹۶ سالگی بر اثر ابتلا به ویروس کرونا درگذشت.

منبع

سایت رسمی وحید‌الدین خان

خبرگزاری حوزه ایندیانا اکس پرس

مولانا وحید‌الدین خان