جواهر القرآن (کتاب)
کتاب «جواهر القرآن و درره نوشتهٔ ابوحامد محمد غزالی (۴۵۰- ۵۰۵ ق) و به زبان عربی است. او در این کتاب درصدد برآمده تا مخاطب قرآن را با عمق معانی قرآن آشنا سازد.
| جواهر القرآن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابوحامد غزالی (نویسنده) |
| زبان | عربی |
| سال نشر | دارالکتب العلمیة |
| ناشر | 1409 ق |
| تعداد صفحه | 176 |
| موضوع | علوم قرآنی |
معرفی اجمالی
کتاب دارای یک مقدمه و دو بخش اساسی است: ۱- بخش مقدمات ۲- بخش مقاصد که بخش مقدمات خود مشتمل بر ۱۹ فصل و بخش مقاصد دارای دو نمط جواهر و نمط درر و یک فصل می‌باشد.
در نمط جواهر آیات مرتبط با موضوع شناخت و در نمط درر آیات مرتبط با عمل از سوره‌های مختلف قرآنی جمع‌آوری شده است. در پایان کتاب هم فهرست مطالب آن آمده است.
غزالی در این کتاب درصدد برآمده تا مخاطب قرآن را با عمق معانی قرآن آشنا سازد و از این راه گوهرهای گرانبها نصیبش شود. وی هدف قرآن را دعوت بندگان به عبادت آفریدگار یکتا، شایسته ستایش دانسته و سوره‌ها و آیات قرآنی را به ۶ نوع تقسیم می‌کند: برخی از این آیات به معرفی خداوند پرداخته، دسته‌ای صراط مستقیم را به پویندگان می‌نمایاند و گروهی هم به بیان حالات اجابت کنندگان دعوت و نیز نافرمانان پرداخته و دسته‌ای به شرح حالات منکرین و پرده برداشتن از رسوایی‌های ایشان در مبارزه با حق پرداخته و دسته آخر به چگونگی آبادان ساختن منزلگاهای سلوک و چگونگی برگرفتن زاد و توشه برای پیمودن این مسیر می‌پردازد.
اقسام شش گانه
این اقسام شش گانه؛ با فروعاتی که دارند منبع و سرچشمه علوم دینی که به علوم صدف و علوم گوهر منقسم می‌شوند، می‌باشد. در اینجا نویسنده به دانش‌هایی که به منزلۀ صدف هستند؛ نظیر علم لغت عرب، علم نحو، علم قرائات و... و مراتب و درجات آنها اشاره می‌کند و سپس علوم لباب و گوهرها را به دو طبقۀ سفلی و علیا که هر کدام دارای اقسامی است تقسیم می‌کند. غزالی، دیگر علوم مانند طب و نجوم و هیئت و... را نیز منبعث از قرآن می‌داند. نویسنده به بیان علت تعبیر قرآن از معانی عالم ملکوت با مثال‌های عالم ملک و شهادت پرداخته و راهی که بدان وسیله می‌توان به ارتباط بین دو عالم مذکور آگاه شد را معرفی می‌کند.
بیان فائده وجود رموز و اشارات در قرآن، چگونگی برتری برخی از آیات بر برخی دیگر، اسرار «فاتحة الکتاب»، علت برابری سوره اخلاص با ثلث قرآن، بیان حال عارفان، معرفی جواهر قرآن و تقسیم لباب قرآن به نمط جواهر و نمط درر- که مراد از اولی تنها در یافتن انوار شناخت از آیات مربوطه و مراد از دومی استقامت ورزیدن در طریق سلوک با بهره گرفتن از آیات مرتبط است، بنابراین آیات دسته اول مربوط به علم و شناخت و آیات دسته دوم مرتبط با عمل است- مطالبی است که در این کتاب بدانها پرداخته شده است.
منابع
- مقدمه و فهرست کتاب جواهر القرآن و درره.