عبدالسلام بن طیب
أبومحمد عبدالسلام بن الطیب القادری الحسنی او از نسل عبدالقادر بن موسى گیلانی نسب او به الحسن السبط بن علی بن أبی‌طالب اجداد او در عراق ساکن شدند و در سال 656 هجری قمری / 1258 م با ورود تاتارهای مغول به بغداد از این کشور خارج شده و رهسپار اندلس شدند احمد بن محمد بن ابراهیم بن عبدالقادر گیلانی را اولین نفری دانسته‌اند که در سال 671 هجری قمری / 1272 م از این خانواده در اندلس ساکن شد. محمد بن محمد را نیز اولین نفری دانسته‌اند که پس از سقوط اندلس به مغرب آمده است و در اوایل قرن دهم هجری قمری/ اوایل قرن شانزدهم میلادی در فاس اقامت گزید. قرن شانزدهم میلادی (پس از سقوط غرناطه و ورود رومیان به آن) در عصر آخرین پادشاهان بنی الوطاس بوده است.
تربیت
عبدالسلام القادری در نماز ظهر جمعه 10 رمضان 1058 هجری قمری مطابق با 29 سپتامبر 1648 در فاس به دنیا آمد. او در خانواده‌ای بزرگ شد که به عدالت اخلاقی و بخشش علمی معروف بود پدر طیب در جوانی از دنیا رفت. تربیت او به مادرش فاطمه بنت حمدون الشقوری سپرده شد که باید صنعت ریسندگی را انجام می‌داد. پس از تمام شدن پول شوهرش و مؤلف ترجمه توانست قرآن را به دست دانشمند محمد بن عبدالقادر الفاسی فهری متوفی در سال 1116 هجری / 1704 م در مسجد معلق فاس حفظ کند. او به دست علمای بزرگی پررش یافت که از آن میان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
أحمد بن عبدالله معن الأندلسی (العبدلاوی معن الأندلسی) المتوفى سنة 1120هـ/1708مـ،
قاسم بن قاسم الخصاصی المتوفى عام 1083هـ/1672م.
عبدالقادر بن علی الفاسی الفهری المتوفى عام 1091هـ/1680م.
العربی بن أحمد الفشتالی المتوفى عام 1092هـ/1681م،
أحمد بن محمد بالفتح الیمنی المتوفى عام 1094هـ/1683م،
الحسن بن مسعود الیوسی المتوفى سنة 1102هـ/1691م،
محمد الشاذلی بن محمد الدلائی المتوفى سنة 1103هـ/1692م،
أحمد بن العربی ابن الحاج المتوفى سنة 1109هـ/ 1697م،
العربی بن أحمد بردلة المتوفى سنة 1133هـ/1721م.
شهرت
او به حافظه و دقت بسیار مشهور و دارای علوم مختلف از جمله حدیث و اصول و منطق بود و صلاحیت تدریس در مساجد متعدد شهر فاس از جمله مسجد اندلس را به او داد و نیز در برخی مدارس آن مانند مدرسه الصهریج را داشت. وی به تقلید از برادرش سید محمد العربی، نویسندگی، تاریخ و نسخه برداری را نیز بر عهده گرفت و در گوشه العبدالویه زمان شیخ سیدی ابی العباس احمد بن عبدالله معن اندلسی شیخ سیدی عبدالسلام صاحب ترجمه این گونه بود. دروس او نیز به خاطر جمع کثیری از طلاب که از اطراف گرد آمده بودند مشهور بود و در میان آنان افرادی را می یابیم که از علمای ممتاز شده‌اند، از جمله آنها:
محمد بن الطیب العلمی المتوفى عام 1134هـ/1722م،
محمد بن أحمد المسناوی المتوفى عام 1136هـ/1724م،
محمد بن حمدون بنانی المتوفى عام 1140هـ/1727م، * وأحمد بن علی الوجاری المتوفى عام 1141هـ/1728م،
محمد بن امحمد الفاسی المتوفى عام 1142هـ/1729م،
محمد بن إدریس العراقی المتوفى عام 1148هـ/1735م،
محمد بن محمد الصغیر میارة المتوفى عام 1156هـ/1743م،
عبدالمجید بن علی الزبادی المتوفى عام 1163هـ/1750م،
محمد بن عبدالسلام بنانی المتوفى فی نفس السنة الأخیرة،
محمد بن عبدالکبیر بن محمد الغزوانی المتوفى سنة 1164هـ/1751م.
فرهنگ دایرة المعارف عبدالسلام القادری تولیدات فکری اش را از نظر کمی و کیفی منعکس ساخته است. او به علوم متعددی از جمله اصول و حدیث و بلاغت و منطق و کلام مسلط بود. اما بزرگ‌ترین دانش او نسب‌شناسی بوده است.
شیخ عبدالسلام در محل اقامت خود در درب الشیخ الاصفال از شهر فاس اندلس نزدیک اذان صبح روز جمعه 13 ربیع النبی 1110 هجری قمری برابر با 20 سپتامبر 1698 م وفات یافت. او را در مقبره که سیدی احمد بن عبدالله معن اندلسی برای دفن اصحاب خود اختصاص داده بود در کنار گنبد العبدلاویة به خاک سپردند در کنار زیارتگاه المرابطین العبدلاویین المعنیین فرزندان ولی الله سیدی محمد بن عبدالله معن اندلسی این مقبره تا به امروز در فاس، بیرون باب الفتوح، در کنار الروضه الفاسیه شناخته شده است.
تالیفات
مشهورترین تالیفات او عبارتند از:
1- الإشراف على نسب الأقطاب الأربعة الأشراف.
2- الدر السنی فیمن بفاس من أهل النسب الحسنی.
3- العرف العاطر فی نسب من بفاس من أبناء الشیخ عبدالقادر.
4- معتمد الراوی فی مناقب سیدی أحمد الشاوی.
5- المقصد الأحمد فی التعریف بسیدنا ابن عبدالله أحمد.
6- مطلع الإشراق فی نسب الشرفاء الواردین من العراق[۱].