حضرت مریم

الگو:جعبه اطلاعات زندگی‌نامه پیامبران حضرت مریم مادر حضرت عیسی (علیه السلام) است که به معجزه الهی و بدون شوهر او را بدنیا آورد. مریم تنها زنی است که نام او در قرآن آمده است. حضرت مریم (سلام الله علیها) یکی از چهار بانوی دو عالم است. داستان زندگی حضرت مریم (سلام الله علیها) آنقدر از اهمیت ویژه ای برخوردار است که خداوند مهربان یکی از سوره‌های خود را به نام حضرت مریم (سلام الله علیها) قرار داده است و داستان زندگی حضرت مریم (سلام الله علیها) را شرح می‌دهد. مریم، مریم مقدس یا مریم عذرا (به عبری: מרים) در قرآن و عهد جدید، نام مادر عیسی مسیح است. مسیحیان و مسلمانان معتقد به نزول وحی بر مریم هستند. حضرت مریم (سلام الله علیها) به اعتقاد مسلمانان مظهر عصمت و پاکدامنی صداقت و عبودیت است. پدرش عمران نبی (علیه السلام) قبل تولد مریم از دنیا رفت. مادرش او را برای خدمت به خانه خدا گماشت. سرپرستی او بواسطه قرعه به زکریای پیامبر (علیه السلام) واگذار شد. پرورش مریم (سلام الله علیها) به گونه‌ای خارق العاده و نیکو بود که خداوند آن را به خود نسبت داده است. زکریا برای مریم (سلام الله علیها) مکانی دور از نگاه مردان در معبد ساخته بود تا با فراغت خیال به عبادت بپردازد. خداوند از مریم در محرابش با غذای مخصوص پذیرایی می‌کرد.

تاریخ تولد حضرت مریم

بر اساس گزارش منابع تاریخی حضرت مریم(سلام الله علیها) در زمان حکومت اشکانیان به دنیا آمد.

حضرت مریم در قرآن

حضرت مریم‌(سلام الله علیها) در قرآن قبل از این‌که مادر عیسی(علیه السلام) باشد، خود جایگاه و منزلتی مستقل دارد. آیات فراوان قرآن بیان‌گر این موضوع‌اند.

نام مریم 34 مرتبه در قرآن آمده و جز او به نام هیچ زنی در قرآن تصریح نشده است. قرآن کریم مریم دختر عمران را الگویی برای مؤمنان معرفی می‌کند که دامان خود را پاک نگه‌داشت، کلمات پروردگار و کتاب‌هایش را تصدیق کرد، و از قانتان و مطیعان فرمان خدا بود: «یا مَرْیَمُ اقْنُتی‏ لِرَبِّکِ وَ اسْجُدی وَ ارْکَعی‏ مَعَ الرَّاکِعینَ»؛ ای مریم برای پروردگارت عبادت و سجده کن و با دیگر رکوع‌کنندگان رکوع انجام ده.

همان‌گونه که می‌دانید، از تاریخ زندگی حضرت مریم(سلام الله علیها) مطالب در خور توجهی در دست نیست؛ لذا نمی‌توان به طور قطع در مورد جزئیات زندگی او نظر داد. به تصریح کتاب مقدس، حضرت مریم(سلام الله علیها) تا مدّت‌ها پس از مرگ عیسی(علیه السلام) زنده و شاهد به صلیب کشیده شدن فرزندش بود، ولی از آن‌جا که دین اسلام به صلیب‌کشیده شدن عیسی(علیه السلام) را نمی‌پذیرد، چنین باوری نداشته و در همین راستا گزارشی نیز وجود دارد که این خود عیسی(علیه السلام) بود که مادرش مریم(سلام الله علیها)‌ را غسل داد.

تولد حضرت مریم در قرآن

بر اساس گزارش‌ها مادر مریم نازا بود و تا 30 سال صاحب فرزند نشد؛ لذا به درگاه خداوند دعا کرد تا به وی فرزندی عطا کند. هنگامی که دعایش مستجاب و باردار شد، به پاس این لطف الهی نذر کرد که فرزندش خدمت‌کار معبد بیت‌المقدس باشد.

قرآن داستان مریم‌(سلام الله علیها) از تولد او و نذر مادرش را چنین بیان می‌کند: «[یاد کنید] هنگامی که همسر عمران گفت: پروردگارا، برای تو نذر کردم که آنچه را در شکم خود دارم [برای خدمت خانه تو از ولایت و سرپرستی من‏] آزاد باشد، بنابراین از من بپذیر، بیقین تو شنوا و دانایی. زمانی که او را زایید، گفت: پروردگارا! من او را دختر زاییدم. و خدا به آنچه او زایید داناتر بود و آن پسر [که زاییدن او را آرزو داشت، در کرامت، عظمت، ارزش و شخصیت‏] مانند این دختر نیست [پس در مقام نام‌گذاریش گفت:] البته من نامش را «مریم» نهادم، و او و فرزندانش را از خطرات مهلک و وسوسه‌‏های بنیان برانداز شیطان رانده شده به پناه تو می‌آورم. پس پروردگارش او را به صورت نیکویی پذیرفت، و به طرز نیکویی نشو و نما داد».

گزارش شده است؛ هنگامی که مادر مریم او را به دنیا آورد، بر اساس نذری که کرده بود، نوزاد را در پارچه‌ای پیچید و برای خدمت در معبد، به بیت‌المقدس نزد انبیا و دانشمندانی که آن‌جا مشغول به عبادت بودند، برد. مادر مریم شرح نذر خود را برای آنها بیان کرد، و از علما و بزرگان بنی‌‌اسرائیل خواست تا سرپرستی او را بر عهده گیرند. از آن‌جا که مریم‌ فرزند عمران و از خانواده بزرگی بود، و پدر مریم(عمران) مقام ریاست بر آنها داشت. این‌جا بود که زکریا(علیه السلام) فرمود: من به سرپرستی او سزاوارترم؛ زیرا که خاله‌اش در منزل من است. افراد حاضر در معبد که تعداد آنها 29 نفر بود به این پیشنهاد زکریا راضی نشدند؛ لذا قرعه انداختند و قرعه به نام زکریا افتاد، و در حالی‌که وی فرزندی نداشت، سرپرستی مریم‌(سلام الله علیها) را بر عهده گرفت:

بدین وسیله حضرت مریم(سلام الله علیها)‌ به بیت‌المقدس رفت و در قسمت شرقی آن‌جا محوطه‌‌ای را برای خود آماده ساخت و در آن‌جا به عبادت پرداخت. وی در این دوران رشد جسمی مناسبی داشت و مورد لطف و عنایت‌های دیگر الهی نیز قرار گرفت به گونه‌‌ای که هرگاه زکریا در محل عبادت او حاضر می‌شد، طعام‌هایی را در نزد او می‌دید و مریم‌(سلام الله علیها) در جواب این سؤال که اینها را از کجا آورده‌ای؟ می‌گفت: اینها از جانب خداوند است.

حضرت مریم سیده زنان عالم

تعبیر "سیدة نساء العالمین" مستقیماً در قرآن نیامده است. این تعبیر برگرفته از آیۀ 43 سورۀ آل عمران است که خداوند خطاب به حضرت مریم(علیه السلام) می‌فرماید: «إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلی‏ نِساءِ الْعالَمین».

این لقب، اگرچه برای حضرت زهرا(سلام الله علیها) و حضرت مریم(سلام الله علیها) این دو بانوی بزرگوار ذکر شده است، اما با مراجعه به روایات روشن می‌شود که مورد استفاده آن در این دو مورد متفاوت است؛ از این‌رو دوگانگی در آن وجود ندارد.

حضرت مریم و غذای بهشتی

قرآن درباره غذای حضرت مریم می‌فرماید: «هر زمان زکریا وارد محراب او می‌‏شد، غذای مخصوصی در آن‌جا می‌‏دید. از او پرسید: ای مریم! این را از کجا آورده‌‏ای؟! گفت: این از سوی خدا است. خداوند به هر کس بخواهد، بدون حساب روزی می‌‏دهد».

این‌که غذای بهشتی که برای مریم آورده می‌شد چه نوع غذایی و از کجا بوده در آیه نیامده است، ولی از روایات متعددی که در منابع روایی آمده، می‌توان فهمید که این غذا میوه‌های غیر فصل بود که در کنار محراب به فرمان پروردگار حاضر می‌شد. البته در برخی دیگر از روایات انگور و انار سبز برشمرده شده است که از افق اعلی بر ایشان نازل می‌شد.

ازدواج حضرت مریم

بر اساس برخی گزارش‌‌های تاریخی یوسف بن یعقوب بن ماثان پسر عموی حضرت مریم(سلام الله علیها) و یا پسر خاله او بود. او مردی حکیم بود و دلبستگی خاصی در خدمت به کنیسه داشت. او به شغل نجاری مشغول بود و از درآمد خویش به فقرا کمک می‌کرد.

حضرت زکریا(علیه السلام) او را برای خدمت به حضرت مریم(سلام الله علیها) گماشته بود؛ لذا یوسف همواره از مریم مراقبت می‌کرد و به همین جهت نخستین کسی بود که از باردار شدن او نگران شد.

در قرآن کریم نامی از یوسف نجار وجود ندارد اما برخی عبارات انجیل ناظر به آن است که حضرت مریم(سلام الله علیها) نامزد یوسف نجّار بود و در نهایت با هم ازدواج کردند. البته تولد عیسی مسیح(علیه السلام) قبل از ازدواج آنان بود. بر اساس برخی منابع تاریخی و تفسیری، یوسف نجار فردی بود که با دستور حضرت زکریا(علیه السلام)، رسیدگی به برخی امور مریم را بر عهده داشت.

به همین دلیل برخی به ناحق خواستند که تولد عیسی(علیه السلام) را حاصل رابطه نامشروع میان این دو نفر عنوان کنند که هم صریح قرآن کریم و هم اهل‌بیت(علیه السلام) این موضوع را تهمت بر مریم می‌دانند. علاوه بر آن‌که سخن‌گفتن عیسی(علیه السلام) در گهواره، اعجازی بود که خدا برای اثبات پیامبری او و بی‌گناهی مریم(علیه السلام) در منظر مردم قرار داد.

بنابر این؛ نه در آیات قرآن و نه در روایات پیامبر(ص) و اهل‌بیت(علیه السلام) هیچ شاهدی بر ازدواج حضرت مریم(سلام الله علیها) با یوسف نجار - حتی بعد از تولد عیسی مسیح(علیه السلام) - وجود ندارد.

وفات و آرام‌گاه حضرت مریم

دربارۀ سنّ وفات حضرت مریم(سلام الله علیها) هنگام مرگ اختلاف نظر وجود دارد. مشهور آن است که ایشان در 51 سالگی به دیدار حق شتافت. مرقد حضرت مریم(سلام الله علیها) نیز در بیت‌المقدس قرار دارد.

گفتنی است که دربارۀ چگونگی وفات وی گزارش صحیحی وارد نشده است.