همافران

هُمافر دسته‌ای در نیروی هوایی شاهنشاهی ایران بود که از سال ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۷ نیرو جذب کرد.

همافر

همافران پس از استخدام به ایالات متحده آمریکا اعزام شده تا در دوره‌های تخصصی مختلف از قبیل: الکترونیک ، مکانیک ، الکترومکانیک ، رادار ، سیستم‌های شناسایی و ... شرکت کنند.

«بیعت همافران» نام یک رویداد تاریخی در انقلاب ۱۳۵۷ ایران است که نیروهای هوایی با امام خمینی بیعت، وامام برای آنان سخنرانی کرد.

بیعت همافران با امام خمینی

به گزارش سازمان اطلاعات و امنیت کشور به‌اختصار «ساواک»، هزاران تن از افراد نیرو‌های مسلح برای نخستین بار به‌طور جمعی و با یونیفورم نظامی در خیابان ایران و خیابان‌های مشرف‌به اقامتگاه آیت‌الله خمینی رژه رفتند.

روز جمعه ۱۹ بهمن ۵۷، در روز‌های پرالتهاب انقلاب اسلامی، شعار «نظامیان ملی به‌فرمان خمینی از طاغوت گسستیم، به ملت پیوستیم» در مدرسه علوی سر داده شد. مخبران ساواک به‌سرعت خبر رژه همافران نیروی هوایی را به مقامات بالادستی خود گزارش دادند.

نیرو‌های وابسته به حکومت پهلوی، برای شناسایی همافران اقدام و مردم را وادار کردند تا کارت شناسایی خود را در خیابان انقلاب نشان دهند تا همافران را بیابند، اما موفق نشدند.

شوک آمریکایی‌ها از اقدام همافران/ما پرسنل هوایی هستیم، ما منتظر خمینی هستیم

در همان روز رهبر انقلاب در شش دیدار جداگانه برای حاضران سخن گفت. یکی از این دیدار‌ها به کارکنان نیروی هوایی اختصاص داشت.

بر اساس این گزارش در قانون نیروهای مسلح دوران شاه که به تصویب مجلس وقت رسیده بود از تاریخ یکم مهر ماه ۱۳۴۷ در نیروی هوایی شاهنشاهی طبقه نظامی جدیدی به نام همافران که جزو نیروهای مسلح شاهنشاهی محسوب‌ می‌شوند ایجاد می‌‌شود که دارای شش درجه همافر ۳، همافر ۲، همافر ۱، سر همافر ۳، سرهمافر ۲‌ و سرهمافر ۱ بودند.

به گفته شاهدان عینی، حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ نفر در این دیدار حضور داشتند که ۹۵ درصد همافران و ۵ درصد هم درجه‌داران بودند و ۳ یا ۴ افسر هم در بین آنان حضور داشتند. همین موضوع سبب نارضایتی همیشه همافرها از ارتش و شخص شاه بود.

همافران نیروی هوایی ارتش جز کدام دسته و گروه نظامی در ارتش بودند؟ هُمافران دسته‌ای در نیروی هوایی شاهنشاهی بودند که از سال ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۷ جذب ارتش شدند. همافران پس از استخدام به ایالات متحده آمریکا اعزام شده تا در دوره‌های تخصصی مختلف از قبیل: «الکترونیک، مکانیک، الکترومکانیک، رادار، سیستم‌های شناسایی و ... در رده‌های غیررزمی» شرکت کنند.

آنها با درجه تخصصی بالایی که در امور فنی و الکترونیکی داشتند، اما در ارتش هیچ وقت به مراتب بالا نمی‌رسیدند و همواره یک افسر جزء بودند، که سبب ناراحتی همیشه آنها در درون ارتش شده بود.

امام خمینی در این دیدار خطاب به نظامیان حاضر گفتند: «همان‌طور که خود در اشعارتان گفتید تا حالا در اطاعت طاغوت بودید، حالا به قرآن پیوستید. قرآن حافظ شماست. امیدوارم با کمک شما بتوانیم در اینجا حکومت عدل اسلامی برقرار کنیم».

نقش همافران در انقلاب ۱۳۵۷ بسیار پررنگ بود. در این دوران همافران درهای اسلحه خانه‌ها را به روی مردم باز کردند و مردم با داشتن اسلحه توانستند در مقابل گارد شاهنشاهی ایستادگی کنند. همچنین همافران در پایگاه‌های تهران،همدان و مشهد بارها دست به شورش زدند که خود موجب تحریک مردم آن شهرها شد. در ۱۹ بهمن ۱۳۵۷ همافران با لباس نظامی در مقابل سید روح‌الله خمینی حاضر شده و با وی پیمان بستند که از آن پس این روز، روز نیروی هوایی نام گرفت.

همافران

این تصویر تعدادی از همافران نیروی هوایی شاهنشاهی ایران را از پشت و در حال ادای سلام نظامی به سید روح‌الله خمینی (که در آن هنگام فرمانده نیروهای مسلح نبود) را نشان می‌دهد. این عکس روز بعد در صفحه اول روزنامه کیهان چاپ شد.

تصویر این دیدار در مدرسه علوی واقع در خیابان ایران (خیابان عین الدوله) در تهران گرفته شد که در آن روزها اولین اقامتگاه خمینی در تهران بعد از مراجعت از تبعید در نوفل لوشاتوی فرانسه بود. این عکس از دو جنبه اهمیت دارد، نخست آن که انتشارش در آن روزها روی انقلاب اثرگذار بود و دوم این که تنها عکس‌های ثبت‌شده از این واقعه‌است. از این صحنه، حدوداً ۷–۸ فریم تصویر وجود دارد. برای این که این همافران شناسایی نشوند، عکس‌ها عمداً از پشت گرفته شده‌است تا چهره‌ها مشخص نباشد. نسخه اصلی این عکس از سال ۱۳۸۷ در اختیار سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران قرار دارد و هم‌اکنون در گنجینه موزه هنرهای دینی امام علی نگهداری می‌شود.

پیش‌زمینه

به گفته نورشاهی یکی از این همافران، سید محمود طالقانی در دیداری در آن روزها به آنان توصیه کرده‌ بود که دست به کار ویژه‌ای برای انقلاب بزنند و این صحبت‌ها برایشان «یک نوع حرکت روانی و کار تهییج‌کننده» بود.

واکنش‌ها

پس از چاپ عکس در روزنامه کیهان، دولت شاپور بختیار این عکس را مونتاژشده خواند و آن را تکذیب کرد. روابط عمومی ستاد بزرگ‌ارتشتاران، با استناد به اظهارات فرمانده نیروی هوایی و نخست‌وزیری آن را تکذیب کرد. بختیار در ۲۱ بهمن، با حضور در مجلس سنا شخصاً این عکس را دروغین نامید. اما خمینی صحت آن را تأیید کرد. عکاس نیز تحت پیگرد قرار گرفت.

دولت برای شناسایی افراد حاضر در این مراسم تلاش کرد، اما موفق نشد.

دیدار فرماندهدان نیروی هوایی با رهبر انقلاب

تجدید بیعت با رهبری

هر ساله در این تاریخ ( 19 بهمن ماه) فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایرن با رهبری و فرماندۀ کل قوا ( سید علی حسینی خامنه‌ای) دیدار و تجدید بیعت می‌کنند.

جستارهای وابسته

• انقلاب اسلامی ایران

منابع

• ر. ک: روزنامه کیهان سال 1357 خورشیدی.