محسن عبدالحمید
محسن عبدالحمید سیاستمدار و دانشگاهی عراقی که پس از حمله آمریکا در سال ۲۰۰۳ عضو شورای حاکم عراق بود و از مارس ۲۰۰۴ به عنوان رئیس این شورا مشغول شد. او از چهره‌های برجسته حزب اسلامی عراق و واعظ سرشناس اسلامی است.
| نام | محسن عبدالحمید |
|---|---|
| زادروز | 1937م/1356ق |
| زادگاه | کرکوك(العراق) |
| محل زندگی | عراق |
| فعالیت |
|
| برخی آثار |
|
| مذهب | مسلمان/ اهل‌سنت |
تولد و تربیت
محسن عبدالحمید در سال 1937 میلادی در محله «اغالق» در قلعه شهر کرکوک، از پدری که عالم علوم اسلامی و مادری از ناحیه «آغجلر» که متعلق به بخش جمجمال کرکوک بود، به دنیا آمد. او متعلق به قبیله شیخ بزینی است که در منطقه شوان بین استان کرکوک و اربیل ساکن بودند.
آنها پنج خواهر و برادر بودند سه پسر و دو دختر و محسن کوچک‌ترین فرزند خانواده بود. او چهار ساله بود که پدرش درگذشت. برادر بزرگترش نظام الدین عبدالحمید به دانشکده دارالعلوم بغداد رفت و در سال ۱۹۴۶ فارغ التحصیل شد. حدود دو ماه قبل از آن مادرش بر اثر تیفوئید درگذشت و هنگامی که برادرش به عنوان مامور آمار در سلیمانیه منصوب شد، خانواده با او نقل مکان کردند. در سال ۱۹۵۲ برادرش نظام الدین به کرکوک منتقل شد و خانواده با او به کرکوک برگشتند.
در آنجا محسن با گروهی از اعضای جنبش اسلامی آشنا شد، از جمله آقای سلیمان امین القابلی که مجموعه‌ای از نوشته‌های استاد حسن البنا را به او داد که خواندن آنها بسیار بر او تاثیرگذار بود و ذهن و فکر او را نسبت به تضادهای فکری و انحرافات گروه‌های اسلامی درگیر کرد. بنابراین شروع به بازدید از کتابخانه برادران اسلامی در خیابان اطلس کرد و ساعت‌ها به ویژه در تعطیلات تابستانی در آنجا به سر می‌برد و کتاب می‌خواند. از جمله کتاب‌هایی که در آنجا مطالعه کرد آثار نویسندگانی این بود: سید قطب، محمد غزالی، محمد قطب، البهی الخولی، عبدالقادر عوده و دیگر نویسندگان اسلامی.
تحصیلات
او تحصیلات ابتدایی و راهنمایی را در شهر سلیمانیه و مقدماتی را در کرکوک انجام داد و در سال ۱۹۵۹ در رشته زبان عربی از دار المعلمین العالیه (دانشکده تربیت کنونی) در بغداد فارغ التحصیل شد. استادان او عبارتند از: مصطفی جواد، محمد مهدی البصیر، کمال ابراهیم، احمد عبدالستار الجواری و محمد تقی هلالی مراکشی.
او مدرک کارشناسی ارشد خود را در سال ۱۹۶۸ و دکترای خود را در سال ۱۹۷۲ از دانشکده هنر دانشگاه قاهره در تفسیر قرآن در پایان‌نامه خود با عنوان «الآلوسي مفسّراً» دریافت کرد و به این ترتیب اولین دانشجوی ورود به تحصیل اسلامی در دانشگاه قاهره بود، چرا که مطالعات اسلامی محدود به مسجد الازهر بود.
او علوم اسلامی را نزد علمای بزرگی آموخت و اجازه علمی خود را از شیخ مصطفی بن ابی‌بکر هرشمی نقشبندی در سال 1978 میلادی در شهر اربیل به دست آورد و در سال 1996 میلادی عنوان استاد اول دانشکده معارف به او داده شد.
فعالیت‌های علمی
دکتر محسن عبدالحمید به خاطر فعالیت برجسته‌اش در موعظه و تبلیغ دین، انجام صدها سخنرانی اسلامی در مساجد، دانشگاه‌ها و موسسات فرهنگی بین سال‌های 1975 میلادی تا 2007، در عراق و خارج از کشور شناخته شده است.
او نویسنده بیش از سی کتاب تفسیر، عقاید، اندیشه اسلامی و فرهنگ معاصر اسلامی است و صدها مقاله در مورد فرهنگ اسلامی در تعدادی از روزنامه‌ها و مجلات عراقی، عربی و بین‌المللی منتشر کرده است.
او جایزه بیت الحکمه را در سال ۲۰۰۱ در بغداد در زمینه مطالعات اسلامی دریافت کرد، و در توسعه برنامه‌های درسی آموزش دینی در وزارت آموزش عالی و وزارت اوقاف و امور دینی در عراق شرکت کرد.
او به مدت ده سال به عنوان معلم زبان عربی در دبیرستان کرکوک کار می‌کرد، و به عنوان استاد در دانشکده مطالعات اسلامی که در سال ۱۹۷۵ توسط رژیم سابق بسته شد، کار کرد و در چندین سمت از جمله استاد تفسیر، عقاید، فکر اسلامی و حدیث در دانشگاه بغداد فعالیت کرد.
او بین سال‌های ۱۹۸۲ تا ۱۹۸۵ برای تدریس در دانشگاه‌ها به مراکش فرستاده شد و به مدت چهار سال متوالی از سال ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۵ استاد میهمان دانشگاه اسلامی ملک محمد بن سعود بود.
او در طول دهه هشتاد قرن گذشته عضو برنامه‌ریزان نظام آموزش عربی برای محو بی‌سوادی بود. او همچنین عضو بیت الحکمه، و عضو اتحادیه جهانی علمای مسلمان است.
او در چندین کنفرانس بین‌المللی فکری و علمی در عراق، کشورهای عربی و اسلامی شرکت کرد و در اروپا، بیش از صد و پنجاه پایان نام کارشناسی ارشد و دکتری را در دانشگاه‌های عراق و خارج از کشور مورد بحث قرار داد و بیش از چهل پایان نام کارشناسی ارشد و دکتری را زیر نظر داشت.
محسن عبدالحمید و گروهی از علمای عراقی در امضای قانون مکه در سال ۲۰۰۶ سهیم بودند، سندی که در آن موافقت شد اقدامات فرقه‌ای در عراق متوقف شود، و حمایت و تأیید اکثر علمای مسلمان را به دست آورد.
تالیفات
از کتاب‌های او می‌توان به:
- العلم ليس كافراً،
- حركة الإسلام ومفكّروا الغرب،
- حقيقة البابية والبهائية، تجديد الفكر الإسلامي، المنهج الشمولي في فهم الإسلام، السلسلة البيضاء الوجودية وواجهات الصهيونية،
- مع رسول اللَّه، زي المرأة وأثره في المجتمع،
- حول قضية التراث،
- النظام الروحي في الإسلام ومقوّمات شريعته،
- اللغة العربية بين شعوبنا،
- المنهج الشمولي في فهم الإسلام،
- من المنظومة الغربية إلى المنظومة الإسلامية،
- منهاج الشاب المسلم في أُسرته،
- أُسرتك أيّها المسلم، موقف اليهود من الإسلام والمسلمين،
- المرأة في ظلّ الحضارة الغربية،
- منهج التغيير الاجتماعي في الإسلام،
- الإسلام والتنمية الاجتماعية.
فعالیت سیاسی
او در سال ۱۹۶۶ در سازمان امنیت عمومی بغداد به همراه اعضای رهبری حزب اسلامی عراق در آن زمان دستگیر شد و سپس آزاد شد. او در طول اقامتش در قاهره به دنبال رابطه ضعیف عراق و مصر در آن زمان به مدت ۵۵ روز بازداشت شد.
او در زمان حکومت صدام حسین رئیس‌جمهور عراق زندانی شد و سپس پس از دخالت شخصیت‌های اسلامی و عربی آزاد شد، با این حال عراق را ترک نکرد.
پس از سقوط رژیم حزب بعث و اشغال عراق در سال ۲۰۰۳ توسط نیروهای آمریکایی و بریتانیایی، حزب اسلامی عراق فعال شد و دکتر محسن عبدالحمید به عنوان دبیرکل آن، سپس رئیس این حزب در سال ۲۰۰۴، سپس رئیس شورای مرکزی شورا و تا به حال انتخاب شد. او به عنوان عضو شورای حاکم انتقالی حزب اسلامی عراق انتخاب شد و ریاست آن را در فوریه ۲۰۰۴ بر عهده گرفت. او در سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۵ به عنوان عضو شورای ملی موقت عراق انتخاب شد.
او یک ماه پس از اشغال عراق به همراه تعدادی از همکاران و دانشجویانش در بغداد، شورای علمای شریعت که بعدها به شورای علمای مسلمان تبدیل شد را تاسیس کرد و دبیر کل آن شد. پس از آن به عنوان دبیرکل حزب اسلامی عراق منصوب گردید.
وی خواستار آشتی ملی در میان مردم عراق شد و بر نیاز به جذب افرادی از حزب بعث که دست‌شان به خون عراقی‌ها آلوده نشده بود تاکید کرد. او قانون موقت اداره دولتی آن زمان را تصویب کرد و آن را قانون اساسی برای همه عراقی‌ها توصیف کرد و نه برای «سنی‌ها»، یا شیعیان و یا دیگران.
او در جواب به تقاضای کردها برای یک نظام فدرال، به ایده فدرالیسم به عنوان یک نظام دولتی برای عراق ادای احترام کرد و در این چارچوب گفت: ما فدرالیسمی را می‌خواهیم که موجب اتحاد شود نه تفرقه. و تاکید می‌کنیم که عراق باید متحد و یک‌پارچه باشد.
منابع
- المعجم الوسيط فيما يخصّ الوحدة والتقريب ج2: ص97- 99، موسوعة أعلام الدعوة والوحدة والإصلاح ج2: ص164-167، الموسوعة الشاملة لشخصيات عراقية معاصرة: 654-657.
- سایت‌های: www.aljazeera.net \ www.marafa.org
- المعجم الوسيط فيما يخصّ الوحدة والتقريب. تأليف: محمّد الساعدي \ نشر: المجمع العالمي للتقريب بين المذاهب الإسلامية - طهران \ الطبعة الأولى - 2010 م.
- موسوعة أعلام الدعوة والوحدة والإصلاح. تأليف: محمّد الساعدي \ نشر: المجمع العالمي للتقريب بين المذاهب الإسلامية - طهران \ الطبعة الأولى - 2010 م.
- الموسوعة الشاملة لشخصيات عراقية معاصرة. تأليف: أحمد عبد الرسول جبر عبّاس الشجيري \ نشر: الدار البيضاء ودار ومكتبة البصائر - بيروت، ودار الراية البيضاء - بغداد \ الطبعة الأولى - 2014 م.