خلفای راشدین
خلفای راشدین، عنوانی است که اهل‌سنت به نخستین حاکمان پس از پیامبر اکرم (صلی الله علیه) داده‌اند. خلفای راشدین به ترتیب عبارتند از ابوبکر، عمر، عثمان و علی (علیه السلام). در برخی منابع، حسن بن علی (علیه السلام) هم در شمار خلفای راشدین ذکر شده است. عده‌ای این اصطلاح را مستند به روایتی از رسول اکرم (صلی الله علیه) می‌دانند که در آن، خلافت پس از پیامبر، سی سال دانسته شده است. موافقان این اصطلاح، این دوره سی ساله را دوره طلایی صدر اسلام ذکر کرده‌اند که ایمان و عدالت و فضائل اسلامی در آن شکوفا شده بود. این افراد عنوان راشدین را متمایز کننده خلفای صدر اسلام از خلفای ناپاک و دنیادوست بنی‌امیه دانسته‌اند.
| خلفای راشدین | |
|---|---|
 | |
| نام حزب | خلفای راشدین، خلفای اربعه یا چهار یار |
| رهبران | |
| اهداف | جانشین پیامبر |
چرا به جانشینان پیامبر خلفای راشدین می‌گویند
خلفای راشدین از دیدگاه اهل سنت به جانشینان پیامبر خدا (صلی الله علیه) اطلاق می‌گردد . اینان مستند عنوان مذکور(خلفای راشدین) را این روایت نبوی می دانند که فرمود: فعلیکم بسنتی و سنة الخلفاء الراشدین المهدیین. یعنی به سنت من و سنت خلفای راشدین و هدایت کننده بعد از من تمسک جویید[۱].
راشد به معنی چیست
راشد به معنای هدایت شده است و خلفای راشدین از دیدگاه اهل سنت به ترتیب عبارتند از ابوبکر، عمر، عثمان و امام علی (علیه السلام)[۲]. بیشتر نویسندگان معاصر نیز در ذکر خلفای راشدین فقط از چهار خلیفه اول نام می‌برند[۳].
خلفای راشدین چند نفر بودند
بر این اساس و طبق توالی زمان، برخی مورخان متقدم از امام حسن (علیه السلام) که دوران خلافت وی کمتر از ده ماه بود- نیز در زمره خلفای راشدین یاد کرده‌اند، از جمله مسعودی[۴] روایتی از پیامبر نقل کرده است که فرمود «پس از من سی سال خلافت خواهد بود». او دوره جانشینان پیامبر را از آغاز خلافت ابوبکر تا پایان خلافت امام حسن سی سال تمام دانسته است. بنابه نقل ابن‌بابویه[۵].
امام حسن عسکری (علیه السلام)، سعد بن عبداللّه اشعری (متوفی ۳۰۱) را، به این حدیثِ مقبول نزد معتقدان به مکتب خلافت راهنمایی کرده و توضیح داده است که مراد آنان از این حدیث، دوران خلافت چهار خلیفه نخست است.
بعضی نیز عمر بن عبدالعزیز، هشتمین خلیفه اموی (حک: ۹۹-۱۰۱)، را پنجمین نفر از خلفای راشدین ذکر کرده‌اند[۶].
به نظر می‌رسد مستند عنوان «خلفای راشدین»، حدیث دیگری است منسوب به پیامبر اکرم (صلی الله علیه) که با اندک تفاوتی در مجامع حدیثی اهل‌سنت نقل شده است[۷].
پس از آن، محدثان و نویسندگان اهل‌سنت این عنوان عام را بر چهار خلیفه نخست اطلاق کرده‌اند که به گفته آنان، به سنّت پیامبر اقتدا و آن را حفظ نموده‌اند[۸]. در متون حدیثی شیعه، گاهی همین عنوان برای ائمه دوازده‌گانه شیعه به کار رفته است[۹].
عقیده شیعیان در مورد خلفای راشدین
شیعه دوازده‌امامی و اسماعیلیان، فرمانروایی سه خلیفهٔ نخست را نادرست می‌گویند[۱۰]. گروه زیدیه به خِلافت فرد خوب با وجود فرد خوب‌تر باور دارند، بدین گونه که علی (علیه السلام) شایسته‌ترین تن برای خلافت است ولی خلافت ابوبکر، عُمر و عُثمان را هم می‌پذیرند[۱۱].
خلفای ثلاثه در عقیده شیعیان
گروهی از شیعیان به سه خلیفه نخست خلفای راشدین یعنی ابوبکر بن ابی قحافه، عمر بن خطاب و عثمان بن عفان به منظور جدا کردن نام علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) و حسن بن علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) از سه خلیفهٔ دیگر نام خلفای ثلاثه اطلاق می‌کنند. مثلاً می‌گویند: شاه اسماعیل دوم امر کرده بود روزهای جمعه و در بالای منابر از خلفای ثلاثه به نیکویی سخن گفته شود و از لعنت فرستادن به ایشان خودداری گردد[۱۲].
پانویس
- ↑ امام احمد و ابوداود و ترمذی و ابن ماجه
- ↑ ابن اثیر، النهایة، فی غریب الحدیث و الاثر، ج۲، ص۲۲۵؛ ابن منظور، ذیل راشد
- ↑ حسن ابراهیم حسن، تاریخ الاسلام: السیاسی و الدینی و الثقافی و الاجتماعی، ج۱، صص۲۰۳- ۲۷۴؛ باسورث، صص۱- ۲
- ↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب (بیروت)، ج۳، ص۱۸۴
- ↑ ابن‌بابویه، محمد علی، کمال‌الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۴۶۲، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ش
- ↑ ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الانتقاء فی فضائل الائمة الثلاثة الفقهاء، ج۱، ص۱۳۶-۱۳۷، چاپ عبدالفتاح ابوغُدّه، حلب ۱۴۱۷/۱۹۹۷
- ↑ ابن‌ماجه، محمد بن یزید، سنن ابن‌ماجة، ج۱، ص۱۶، چاپ محمدفؤاد عبدالباقی، قاهره ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴، چاپ افست بیروت، بی‌تا
- ↑ ابن‌خُزیمه، ابوبکر، صحیح ابن‌خُزیمة، ج۴، ص۳۲۵، چاپ محمد مصطفی اعظمی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۲۵، ص۱۷۴
- ↑ الشافی فی الامامة ج ۱ شریف المرتضی ص ۱۸۲ ۱۸۲
- ↑ المزار شیخ مفید ص ۱۵۴
- ↑ حسینی استرآبادی، حسن بن مرتضی. از شیخ صفی تا شاه صفی. به کوشش احسان اشراقی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۶، صفحهٔ ۹۹