فصلنامه اندیشه تقریب شماره 3

فصلنامه اندیشه تقریب شماره 3 سومین شمارگان از فصلنامه اندیشه تقریب می‌باشد که به اهتمام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی منتشر شده است. این شماره در فصل تابستان سال 1384 منتشر شده است.

فصلنامه اندیشه تقریب (شماره سوم)

نام مجله	اندیشه تقریب
صاحب امتیاز	مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
زیر نظر	آیت‌الله محمد علی تسخیری
مدیر مسئول	علی‌اصغر اوحدی
شورای سردبیری	سید حسین هاشمی، عزّالدین رضا نژاد، مرتضی محمدی
مشاوران علمی	عليرضا اعرافی؛ عباس برومند اعلم؛ سيّداحمدرضا حسينی؛ سيّدمنذر حكيم؛ سيّدهادی خسروشاهی؛ محمّدحسن زمانی؛ محمّدرضا غفوريان؛ ناصر قربان‌نيا؛ نجف لک‌زايی؛ محمدهادی يوسفی غروی.
مدیر اجرایی	محمدعلی ملاهاشم
شمارگان	3
سال نشر	سال اول، تابستان، 1384
زبان	فارسی
ISSN	1735-7101

سرمقاله

11 سپتامبر: مبارزه با تروریسم یا توجیه سیاست جنگ‌طلبانه

حادثه 11 سپتامبر 2001 در آمریکا که در آن برج‌های دوقلوی مرکز تجاری و چند محل دیگر مورد حمله قرار گرفت، یکی از حوادث غم باری بود که طی آن هزاران نفر کشته شدند و خسارت‌های زیادی را به جای گذاشت. در پی این حوادث دولت آمریکا با اصرار بر تعقیب و مجازات عاملان این حوادث، شرایط کشور را جنگی اعلام کرد. در این که عاملان و مقصران واقعی این حمله چه کسانی بودند، به نظر می‌رسد هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و شاید اقدامات بعدی دولت آمریکا و ارائه برخی نظریه‌ها، بتواند ردپایی از آن به دست دهد.

اولین اقدام دولت آمریکا پس از این حادثه، حمله یک‌جانبه به کشور افغانستان و سرنگونی گروه طالبان و نهایتاً جای گزینی یک دولت موقت بود. این حمله در حالی صورت گرفت که نه تنها حمایت همه‌جانبه بین‌المللی را نداشت بلکه افکار عمومی جهان آن را محکوم می‌کرد. پس از آن نیز به بهانه وجود سلاح هسته‌ای که خود دولت آمریکا و برخی دیگر از کشورهای غربی در جنگ علیه ایران به عراق داده بودند، به کشور عراق حمله و تقریباً بدون هرگونه مقاومتی از ناحیه نیروهای صدام حسین، عراق را اشغال کردند و تا به امروز نیز نیروهای نظامی آمریکا در این کشورها مستقرند.
آیا می‌توان بین این اقدامات و حادثه 11 سپتامبر ارتباطی برقرار کرد؟ برای پاسخ به این سؤال لازم است کمی به عقب برگردیم. در حالی که در قرون وسطا و پس از آن اصل توسل به زور، مطابق «نظریه جنگ عادلانه» مشروع و عادلانه تلقی می‌شد، در حقوق بین‌الملل معاصر به ویژه بعد از جنگ جهانی دوم، به دلیل زیان‌های هولناک آن، جامعه جهانی تلاش مجدانه‌ای برای از میان برداشتن پدیده جنگ از خود نشان داد و آن را فاقد هرگونه توجیه اخلاقی دانست. بدین منظور در مقدمه و مواد منشور سازمان ملل برای حفظ نسل‌های آینده و مصون ماندن آنان از زیان‌ها و خسارت‌های جنگ، بر مذموم بودن جنگ و ترغیب به صلح تأکید فراوان شده‌است.
البته نباید اصل توسل به زور یا نظریه جنگ عادلانه را با دفاع مشروع مندرج در ماده 51 منشور ملل متحد خلط کرد، زیرا در حالی که دفاع مشروع در زمان وقوع یک حمله جدی است، اما جنگ عادلانه یا اصل توسل به زور در مقابل یک تهدید بالقوه و احتمالی است. علاوه بر منشور، کنوانسیون‌ها و معاهده‌ها، بسیاری بر عدم توسل به زور تأکید دارند از این رو خلط آن یک اشتباه فاحش است. بنابراین حمله به افغانستان و عراق توسط دولت آمریکا را نمی‌توان با عنوان دفاع مشروع توجیه کرد.
نکته مهم این است که خود دولت آمریکا قبل از این دوره‌ها هر گونه توسل به زور را برای حل اختلافات رد نموده‌است و دادستان وقت آمریکا در دادگاه بین‌المللی نورنبرگ می‌گوید: موضع ما آن است که به رغم هرگونه ناراحتی و مصیبتی که یک ملت ممکن است متحمل شود، توسل به جنگ یک ابزار غیرقانونی برای حل این مصیبت و یا جای گزینی آن می‌باشد. دولت آمریکا بارها بر این امر تأکید کرد و در صحنه‌های بین‌المللی نیز بر ممنوع بودن جنگ‌های بازدارنده اصرار داشتند و به همین مبنا نیکسون معاون رئیس‌جمهور آمریکا در سال 1956 دولت‌های کمونیستی را به دلیل این که این نوع حملات را جایز می‌شمردند، محکوم می‌کرد و ترومن می‌گفت که ما معتقد به جنگ‌های بازدارنده نیستیم، چرا که این نوع جنگ‌ها ابزار دیکتاتورها می‌باشد. حال با توجه به اجماع جهانی پس از جنگ جهانی دوم بر نفی هرگونه جنگ، توسل به زور و وجود معاهده‌ها و اعلامیه‌های فراوانی که در این زمینه در سطح جهانی و منطقه‌ای وجود دارد و اعلام مواضع صریح دولت مردان آمریکا بر هر گونه جنگ‌های بازدارنده، سؤال این است که چگونه دولت بوش می‌تواند برای حضور نظامی در منطقه خاورمیانه، به افغانستان و عراق حمله کند و مواضع صریح قبلی این کشور و اجماع جهانی را زیر پا بگذارد؟!
ظاهراً بروز حادثه‌ای مانند 11 سپتامبر که موجب جریحه دار شدن افکار عمومی جهان شد بهانه مناسبی برای زیرپا گذاشتن قواعد و مقررات بین‌المللی از طرف دولت بوش و توجیه اقدام‌های بعدی است. به دنبال این حادثه، برخی از نظریه پردازان آمریکایی برای توجیه حمله آمریکا به افغانستان نظریه متروک و منسوخ «جنگ عادلانه» را مطرح کردند و با بازگشت به قرون وسطا، اصل توسل به زور و جنگ را مجاز شمردند. به دلیل نبود یک دادگاه بین‌المللی کیفری دایمی با صلاحیت رسیدگی به جرایم تروریستی، دولت بوش با عنوان مبارزه با تروریسم پس از حادثه 11 سپتامبر، خود وارد عمل می‌شود و به کشور افغانستان به بهانه نابودی بن لادن حمله می‌کند؛ بن لادنی که به اعتراف خود غربی‌ها، سال‌ها با آژانس آمریکایی در خلال جنگ افغانستان همکاری می‌کرد. و برای ادامه اقدامات جنگ‌طلبانه، امضای خود را از معاهده رم مربوط به تشکیل دیوان کیفری بین‌المللی پس می‌گیرد. به گفته گیلبرت اخگر مدرس سیاست و روابط بین‌الملل در دانشگاه پاریس و نویسنده کتاب «برخورد بربریت 11 سپتامبر و ایجاد بی‌نظمی نوین جهانی»، به طور قطع 11سپتامبر شرایط سیاسی را برای واشنگتن فراهم آورد که این کشور را مصمم به گسترش امور نظامی کرد. گسترشی که بدون حادثه 11 سپتامبر امکان‌پذیر نبود... . در بعد بین‌المللی، 11 سپتامبر شرایط سیاسی را برای مشروعیت بخشی ایدئولوژیک به وجود آورد و آن چیزی نبود جز بهانه جنگ علیه تروریسم... . در حالی که اسناد زیادی مبنی بر مطلع بودن بوش و همدستان او از حمله 11 سپتامبر وجود دارد و به همین دلیل نیز خانم رایس برای ادای سوگند مبنی بر اطلاع نداشتن از قریب الوقوع بودن حمله به کمیسیون تحقیق فراخوانده می‌شود، «ریچارد کلارک» رئیس سابق بخش ضدتروریسم می‌گوید که توجه بیش از حد «جورج بوش» به عراق مانع از آن شد تا وی به اخطارهای جدی سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا به قریب الوقوع بودن حمله به اهدافی در آمریکا از طریق هواپیما توجه کند. این توجیهات و دست و پا زدن‌ها خود نشان روشنی از مطلع بودن دولت بوش از این حمله دارد.
استفاده دیگر دولت بوش از حادثه 11 سپتامبر تغییر در بسیاری از مفاهیم است، از جمله مفهوم امنیت که دولت بوش برای مقابله با آسیب‌پذیری خود به تحریف آن پرداخت. برای حفظ قدرت آمریکا و پیشگیری از حملات آینده، دولت آمریکا برای خود حق جدیدی تحت قوانین بین‌المللی برای خلع سلاح از طریق «دفاع از خود یا حق پیشگیری» نسبت به هر کشوری که تهدیدی به شمار می‌رود قائل شده‌است و حتی مفهوم آزادی را به «آزادی از ترس» بدل کرده و آن را مهم‌ترین آزادی و سیاست حقوق بشر آمریکا شمردند. بوش می‌گوید: «ما از زندگی کردن در ترس پرهیز می‌کنیم».
در بخش حقوق کیفری و شیوه برخورد با متهمان حوادث تروریستی و جرایم سازمان یافته نیز، تئوری پردازان آمریکایی مفاهیم جدیدی را به وجود آورده‌اند. به عنوان نمونه، حقوق جزای شهروندمحور را به حقوق جزای دشمن محور تبدیل کردند و حقوق جزای عدالت محور را به فراموشی سپرده و به ترویج تئوری حقوق جزای امنیت‌محور روی‌آوردند. در حال حاضر زندانیان افغانی در گوانتانامو و زندانیان عراقی در ابوغریب بر اساس قواعد حقوق جزای دشمن محور در فجیع‌ترین وضع ممکن قرار دارند. آمریکاییان با این دسته از زندانیان نه به مانند شهروند برخورد می‌کنند تا حقوق شهروندی در حق آنان اعمال شود و نه آنان را اسیر جنگی تلقی می‌کنند تا بر اساس کنوانسیون ژنو رفتار شود.
به نظر می‌رسد هدف اصلی تغییر نگرش‌ها و تحریف مفاهیم در پس حادثه 11 سپتامبر را باید مقابله با جهان اسلام و مسلمانان دانست، چرا که بیشترین فشار را به مسلمانان و کشورهای اسلامی وارد کرده و تمام حملات نیز در کشورهای مسلمان (افغانستان و عراق) صورت پذیرفته‌است. به رغم این که آمریکا سه کشور عراق و ایران و کره شمالی را محور شرارت اعلام کرده و به بهانه وجود سلاح‌های هسته‌ای به اعمال فشار به این کشورها پرداخته‌است اما ظاهراً تنها عراق و ایران که کشورهای مسلمان هستند، مورد هجوم انواع حملات مستقیم و غیرمستقیم قرار گرفتند! به همین جهت است که برخی از رسانه‌های غربی در صدد برآمدند تا حادثه 11 سپتامبر را حمله اسلام به غرب تلقّی نمایند.
از همه مهم‌تر این که نباید از دخالت رژیم غاصب اسرائیل در این حادثه غافل بود و خطری که از جهان اسلام احساس می‌کند فشار و جنایت‌هایی که در پس از این حادثه بر مردم فلسطین آورده، نشانه دخالت اسرائیل و منافع او در بروز این حادثه است.
از این رو در گزارش 68 صفحه‌ای ارتش آمریکا، دست داشتن موساد در این حادثه تروریستی مورد تأکید قرار گرفت و نشانه‌های آن، دستگیری چند اسرائیلی در حال فیلم‌برداری از اولین حمله به مرکز تجارت جهانی و خروج چهار هزار تن از شهروندان اسرائیلی قبل از این حملات می‌باشد.
دور از واقعیت نیست که «تیری ماری دیدیه میسان» نویسنده فرانسوی کتاب «نیرنگ هولناک 2002» در این خصوص می‌گوید: در حقیقت مرکز تجارت جهانی در آمریکا مورد اصابت موشک‌های ارتش آمریکا قرار گرفت... و می‌توان گفت که این حادثه یک کودتای داخلی بود که منجر به نظامی‌گری کامل دولت آمریکا گردید.
کوتاه سخن این که تأمین منافع اسرائیل و آمریکا بهانه‌ای برای زیر پا گذاشتن همه قواعد و مقررات بین‌المللی گردیده‌است که نه تنها جهان اسلام بلکه تمام جهان را با آینده‌ای تاریک روبه رو می‌سازد، چرا که هیچ منطق و اخلاقی نمی‌تواند این اقدامات خلاف مقررات بین‌المللی را توجیه کند. در این راستا کشورهای اسلامی که هدف اول اهداف آمریکا و اسرائیل به شمار می‌روند، باید در جهت ائتلاف و اتحاد جهان اسلام بر ضد این سیاست‌های جنگ‌طلبانه، طرحی نو دراندازند و گامی تازه بردارند.

منابع و مآخذ

1. کدخدایی، عباسعلی، «حوادث 11 سپتامبر و رویکرد نوین آمریکا به نظریه جنگ عادلانه»، نامه مفید، شماره 33؛
2. روزنامه جام جم؛
3. روزنامه ایران؛
4. روزنامه مردم‌سالاری؛
5. روزنامه آفتاب یزد؛
6. روزنامه سیاست روز.

مقالات اندیشه‌ای

1. ابعاد تمدنی میانه‌روی اسلامی (مقاله)/ آیت‌الله محمد علی تسخیری
2. اجتهاد فقهی و تأثیر آن در تقریب مذاهب اسلامی (مقاله) / دکتر عبدالستار ابراهیم الهیتی
3. رسالت مجمع تقریب و افق‌های آن (مقاله) / دکتر شیخ احسان بعدرانی
4. شریعت صلح و رحمت (مقاله) / سید مصطفی میرمحمدی
5. طرح خاورمیانه بزرگ، غرب و کشورهای مسلمان زمینه‌ها، چیستی و پیامدها (مقاله) / مرتضی شیرودی

پيشگامان تقريب

1. الف) شیخ محمد جواد مغنیه، فقیهی نوگرا (مقاله) ‏
2. ب) شیخ محمد غزالی، پرچمدار اصلاح (مقاله)

سرزمين‌های جهان اسلام

اسلام در مالزی (مقاله)/ عبدالمجيد ناصری داوودی

گزارشی از یک کتاب

تدارک جنگ بزرگ بر اساس پیشگویی‌های انبیای بنی اسرائیل (معرفی و نقد کتاب)

اخبار فرهنگی

• برگزاری چهاردهمین اجلاس کمیته هماهنگی فعالیت‌های مشترک اسلامی در امر تبیلغ در طرابلس
  

چهاردهمین اجلاس کمیته هماهنگی فعالیت‌های مشترک اسلامی در امر تبلیغ با حضور دکتر اکمل الدین احسان اغلو دبیر کل سازمان کنفرانس اسلامی، دکتر محمد احمد الشریف دبیر کل جمعیت دعوت اسلامی و جمع کثیری از علما و اندیشمندان جهان اسلام از کشورهای مصر، عربستان، لیبی، آمریکا، اندونزی، مالزی، لبنان، ایران و هم چنین اعضای کمیته هماهنگی فعالیت‌های مشترک اسلامی از 14ـ16 خرداد ماه 1384 به مدت سه روز در طرابلس پایتخت لیبی برگزار شد. در پایان این اجلاس با صدور بیانیه ای 20 ماده ای بر ضرورت ادامه هماهنگی بین مؤسسات و سازمان‌های اسلامی فعال در زمینه تبلیغ تحت نظر سازمان کنفرانس اسلامی و تلاش در راستای تحکیم روابط بین آنها و اتخاذ مواضع یکسان و واحد در گفت‌وگوی دینی و فرهنگی، تأکید شد.
به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، در این بیانیه تقویت راه کارهای اعتدال و میانه روی در شیوه محاوره و گفت‌وگو بین مسلمانان و اشتراکات اسلامی مورد تأکید قرار گرفت.
هم چنین این بیانیه با اشاره به فرضیه توجیه ناپذیر تنفر و ترس از اسلام که حاصل جهل و تلاش خصمانه بوق‌های تبلیغاتی ضد اسلام است، تلاش گسترده برای معرفی چهره واقعی اسلام و فرهنگ و تمدن اصیل و حیات بخش آن را خواستار شد.
در این بیانیه با اشاره به توجه به مسائل جوانان مسلمانان، آینده سازان امت اسلامی و ادامه دهندگان تمدن اسلامی از طریق مشارکت فکری آنان و برنامه ریزی برای فعالیت‌های فرهنگی، بر ایجاد ارتباط بین مؤسسات و سازمان‌های متولی امور جوانان و ورزش در جهان اسلام تأکید شد.
این اجلاس خواستار اهتمام به مسئله اقلیت‌های مسلمانان و اندیشمندان مهاجر و تحکیم ارتباط با آنها جهت بهره‌مندی از تلاش‌های علمی و روابط گسترده آنها در جوامع مختلف به منظور معرفی صحیح چهره اسلام در غرب و تبلور مشارکت مسلمانان در تمدن اسلامی شد.

• برپایی انجمن گفت‌وگو میان شیعه و سنی با حضور نماینده علامه فضل الله و دیگر علما در بیروت
  

با دعوت دومین گردهمایی مؤسسه‌ها و انجمن‌های خصوصی حمایت سنی در بیروت، انجمن گفت‌وگو در هتل شرایتون برای وحدت مسلمانان در لبنان منعقد گردید. در این انجمن اندیشمندانی سخن گفتند:
آقای شیخ حسین به نمایندگی از آیت‌الله سید محمد حسین فضل‌الله بر تمسک به ارکان اصلی وحدت که همان ایمان به پیامبر(صلی الله علیه وآله) و قرآن است تأکید ورزید. ایشان لبنان را نمونه‌ای جالب برای وحدت ذکر کردند که با ترور رفیق حریری، وحدت ضرورتی بیشتر پیدا کرده است.
شیخ ماجد درویش نیز به نقشه آمریکایی برای شعله‌ور کردن جنگ‌های نژادپرستانه در منطقه و تلاش برای ایجاد فتنه شیعی ـ سنی، در عراق اشاره کردند و گفتند اسلامی که توانسته صفوف طوایف مختلف عرب و اقلیت‌ها را در گذشته متحد سازد، می‌تواند تفرقه را در امت اسلامی به وحدت بکشاند.
این انجمن با اعلان تعدادی از مشترکات، به کار خود پایان داد که بارزترین آنها تأکید بر مرجعیت قرآن و پیامبر(صلی الله علیه وآله) بود. نیز در این گردهمایی عالمان شیعه و سنی برای استمرار جلسات گفت‌وگو دعوت شدند.

• درخواست رهبران مسلمان اسپانیا برای تأسیس مراکز فرهنگی اسلامی در این کشور
  

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، رهبران مسلمان اسپانیا خواهان تأسیس مراکز فرهنگی و یک دانشکده علوم اسلامی در این کشور شدند.
محمد چائیب تنها نماینده مسلمان مجلس ایالت خودمختار کاتالونیا و منیر محمود علی المصری امام جماعت مسجد بزرگ مادرید، ایجاد مراکز اسلامی در اسپانیا را گام مهمی در جهت تنویر افکار مسلمانان و انسجام آنان عنوان کردند.
چائیب به روزنامه «ال پاییس» گفت: تأسیس مسجد در بارسلونا مرکز ایالت کاتالونیا برای به رسمیت شناختن جامعه مسلمانان، مراکز فرهنگی آنها و امام جمعه‌های این ایالت امری ضروری است.
وی افزود: هزینه ساخت این مسجد نباید به تنهایی توسط یک کشور عربی همانند عربستان که خواستار آن است، تأمین شود؛ هر چند مسلمانان این منطقه هر گونه کمک مالی را از کشورهای عربی می‌پذیرند.
نماینده سوسیالیست مجلس کاتالونیا در شمال شرقی اسپانیا از دولت این کشور و شهرداری بارسلونا خواست تا اجرای پروژه بنای مسجد را خود به دست گیرند. وی افزود: این مسجد نباید تنها یک مرکز مذهبی و عبادی باشد، بلکه باید از مراکز فرهنگی و تجاری همچون داشتن کتابخانه، رستوران و مغازه‌های اسلامی نیز برخوردار باشد تا به عنوان مرکز دائمی اجتماع مسلمانان در آید.
چائیب تصریح کرد که انتخاب ائمه جماعت مساجد نیز باید از سوی مردم و جامعه مسلمان هر شهر صورت گیرد.
امام جماعت مسجد بزرگ مادرید هم چنین خواستار آن شد که کنگره خردمندان مسلمان با هدف ایجاد شورای اسلامی به منظور تنظیم و تصمیم‌گیری درباره موضوعات مذهبی در اسپانیا تشکیل شود.
وی در این زمینه پیشنهاد کرد یک دانشکده علوم اسلامی نیز در اسپانیا همانند فرانسه و انگلیس دایر شود.
المصری همانند چائیب این اظهارات را در پی رویدادهای مربوط به انفجار چهار قطار مسافربری در مادرید عنوان کرد که تاکنون بیش از بیست نفر مسلمان عرب به اتهام دست داشتن در آن دستگیر شده‌اند.
با این حال مردم اسپانیا رفتار عاملان حملات را از جامعه مسلمانان این کشور جدا دانسته و از هر گونه رفتار منفی و نادرست با مسلمانان خودداری می‌کنند. امام جماعت مسجد بزرگ مادرید در این زمینه از رفتار «بردبارانه و آگاهانه» مردم اسپانیا در برابر انفجارهای 11 مارس ستایش کرد. مائول مارین، رئیس سوسیالیست کنگره جدید اسپانیا نیز از مردم این کشور خواست که رفتار چند فرد تروریست را به حساب همه مسلمانان نگذارند و روابط مبتنی بر احترام خود را با آنان ادامه دهند.

• برگزاری اردوی آموزشی سفیران تقریب در تهران
  

اردوی آموزشی سفیران تقریب به منظور ارتقای سطح علمی روحانیون کاروان‌های حج اهل سنت با حضور دویست نفر از طلاب و روحانیون اهل سنت شافعی و حنفی از استان‌های هرمزگان، لارستان فارس، کردستان، گلستان و خراسان از یازدهم الی پانزدهم تیرماه در دانشگاه مذاهب اسلامی در تهران برگزار شد. به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، در این دوره از اردوی آموزشی سفیران تقریب، دروس آشنایی با اماکن مقدس مکه و مدینه، بررسی و تحلیل مسائل سیاسی جهان اسلام در عصر حاضر، مباحث مناسک حج، کلام مقارن، فقه مقارن و نقد و بررسی آیین وهابیت و وظایف روحانیون کاروان‌های حج مطرح شد.
روش آموزش در کلاس‌ها به صورت ارائه مطالب از سوی اساتید و سپس پرسش و پاسخ و مباحثه میان دانش پژوهان و اساتید بود و از اساتید برجسته ای چون حجج الاسلام مسیح مهاجری، ربانی گلپایگانی، دکتر بی آزار شیرازی، زمانی، علم الهدی و آقایان دکتر بلخاری، قائدان و مولوی اسحاق مدنی نیز استفاده شد.
گفتنی است در مراسم افتتاح این اردو، آیت‌الله تسخیری دبیر کل مجمع نیز طی سخن رانی خود خاطرنشان کردند که: «حج مسئله ای است که انسان‌ها را به انسانیت خود باز می‌گرداند و وحدت، پیام تمامی ادیان است که باید در ایام حج تبیین شود».
ایشان در ادامه یادآور شدند: «اسلام با پذیرش تمامی اختلاف‌ها، آن را مایه پیشرفت و توسعه می‌داند، پس اختلاف فکر نباید باعث تفرقه و جدایی‌ها شود».
در مراسم اختتامیه این اردو، حجت‌الاسلام والمسلمین ری شهری نماینده مقام معظم رهبری در سازمان حج متذکر شدند: «زیارت خانه خدا یک فرصت استثنایی برای خود سازی و سازندگی است و اگر روحانیون از این فرصت استفاده نکنند نزد خداوند متعال مسئول هستند.» ایشان اضافه نمودند که: «برگزاری اردوهای آموزشی برای طلاب و روحانیون اهل سنت، بنیان‌گذار ظرفیت‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی برای حل مشکلات جوامع اسلامی و غیر اسلامی و از برکت‌های برنامه حج است».

• برگزاری کنفرانس «حقیقت اسلام و نقش آن در جامعه معاصر» در اردن
  

کنفرانس بین‌المللی «حقیقت اسلام و نقش آن در جامعه معاصر» از سوی مؤسسه بین‌المللی آل‌البیت به مدت سه روز از 13ـ15 تیرماه 1384 و با حضور بیش از 170 اندیشمند اسلامی از چهل کشور جهان، با سخنان ملک عبدالله پادشاه اردن در امان پایتخت اردن برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، دبیر کل مجمع به همراه هیأتی متشکل از اعضای شورای عالی این مجمع و عضو کمیسیون کمیته فرهنگی مجلس شورای اسلامی در این اجلاس پیرامون موضوع «تنوع مذهبی، عامل همگرایی» سخن‌رانی کرد.
گفتنی است بررسی ویژگی‌های اساسی تعامل اسلام با جامعه انسانی، چالش‌های فراروی اسلام و راه‌های مقابله با آن، ارائه چهره واقعی از اسلام در سطح جهان، روابط بین‌الملل و احترام به پیمان‌ها و میثاق‌ها در اسلام، مشارکت مسلمانان در ایجاد تمدن اسلامی، اعتدال و میانه روی در اسلام و شیوه‌های آماده کردن مبلغان در دوران معاصر از موضوعات و محورهای مهم مورد بررسی در این کنفرانس بود.
در بیانیه پایانی این کنفرانس بر اساس دیدگاه‌های فقهی آیت‌الله سیستانی، شیخ ازهر، مفتی مصر، مراجع مختلف شیعه (اعم از جعفری و زیدی)، مفتی عمان، مجمع فقه اسلامی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی، مجلس اعلای امور دینی ترکیه، فقهی اردن و هیأت صدور فتوا و شیخ یوسف قرضاوی منتشر شده آمده است: 1ـ آنچه برای رضای خدا و بر اساس بحث و تحقیق در این کنفرانس به آن رسیدیم طی توافقی که در ذیل می‌آید اعلام می‌نماییم.
هر کس که پیرو یکی از مذاهب چهارگانه اهل سنت و جماعت (حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی)، مذهب جعفری، زیدی، اباضی و ظاهری باشد مسلمان است و تکفیر او جایز نیست. ریختن خون او و تعرض به مال و ناموس او حرام است کما اینکه (طبق فتوای شیخ ازهر) تکفیر اصحاب عقیده اشعری، پیروان تصوف حقیقی و اهل اندیشه صحیح سلفی مجاز نیست.
از این رو هیچکس حق تکفیر گروه‌های مسلمانی که ایمان به خداوند متعال، پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)، ارکان ایمان و احترام به ارکان اسلام در خود دارد و در عین حال منکر مسلمات و بدیهیات دین نیست را ندارد.
2ـ مذاهب هشتگانه بیش از اینکه اختلافاتی میان آنها باشد، مشترکات فراوانی دارند و پیروان این مذاهب در مبادی اساسی اسلامی متفق القولند. همگی به خدای یگانه، قرآن کریم و حضرت محمد(صلی الله علیه وآله) بعنوان فرستاده خدا برای همه بشریت ایمان دارند. ضمن این‌که در باب ارکان پنجگانه اسلام یعنی شهادتین، نماز، زکات، روزه و حج اتفاق نظر دارند و نسبت به ارکان ایمان یعنی ایمان به خدا، ملائکه، کتاب‌ها، پیامبران، آخرت، مقدرات نیک و بد هم عقیده هستند. اما اختلاف علما در این مذاهب اختلافاتی است در فروع و نه در اصول و این خود رحمت است زیرا در گذشته گفته‌اند: اختلاف علماء در رای امر خوبی است.
3ـ پیروی از مذاهب اسلامی به معنی التزام به راه صحیح و مشخص در فتواهاست، لذا هیچکس، بدون هرگونه شایستگی که آن مذهب آن را تأیید می‌کند ـ حق قرار گرفتن در جایگاه فقهی را ندارد و مجاز به صدور فتوا بدون تبعیت از راه صحیح نیست. ضمن اینکه کسی حق ندارد در صدد تشکیل و تأسیس مذهب جدید و اصدار فتوای غیرقابل قبول و به دور از قواعد شریعت باشد.
4ـ خلاصه موضوع پیام «امان» که در شب قدر در سال 1425 هـ. ق. صادر و در مسجد هاشمیین قرائت شد همان التزام به مذاهب و طریق صحیح آن است. در این میان به رسمیت شناختن مذاهب و اصرار و تأکید بر گفتمان و دیدار میان علماء و پیروان مذاهب با یکدیگر ضامن اعتدال و میانه روی، گذشت، رحمت و گفتگو با دیگران خواهد شد.
5ـ از مسلمانان می‌خواهیم اختلافات را کنار گذاشته، موضعگیری‌ها را نزدیک به هم و وحدت کلمه را در پیش بگیرند. آنها باید در احترام به یک‌دیگر، تقویت همبستگی میان ملت و دولت‌های خود، تقویت روابط برادری که موجب محبت برای رضای الهی می‌شود تلاش نمایند و فرصت و بهانه ای برای بروز هرگونه فتنه میان آنها ندهند. چرا که خداوند فرموده است: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَینَ أَخَوَیکمْ وَ اتَّقُوا اللّهَ لَعَلَّکمْ تُرْحَمُونَ»
در پایان این بیانیه، به دو نکته مهم اشاره شده است. اول آنکه شرکت‌کنندگان در این اجلاس بر تلاش همه‌جانبه برای حمایت از مسجد الاقصی (بعنوان اولین قبله و سومین حرم شریف) بخاطر خطراتی که آن را تهدید می‌کند و برای پایان دادن به اشغال و آزادسازی مقدسات تأکید می‌نمایند.
دوم آنکه شرکت‌کنندگان بر ضرورت عمق بخشیدن به معانی و احترام به رأی و نظر دیگران در سراسر جهان اسلام تأکید می‌نمایند.
هیأت ایرانی شرکت‌کننده در همایش با ملک عبدالله دوم پادشاه اردن، عبدالسلام العبادی وزیر اوقاف و امور دینی، امیر حمزه ولیعهد سابق اردن، عزّالدین الخطیب التمیمی و قاضی القضات اردن دیدار و گفت‌وگو کردند.
درگذشت علامه فاتح قریب الله مدافع تقریب در سودان به گزارش مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، دکتر حسن فاتح قریب الله از رهبران طریق سمانیه درگذشت. طریق سمانیه یکی از طرق بزرگ عرفانی سودان است که در قرن دوازدهم هجری توسط سید محمد بن عبدالکریم السمانی در مدینه تأسیس و توسط شیخ طیب بن بشیر به سودان وارد شد. مردم این کشور دارای گرایش عرفانی و پیرو یکی از طریقت‌های تصوف‌اند.
این شخصیت بزرگوار تلاش و فعالیت‌های علمی بی‌شماری در راستای نزدیک کردن دل‌ها و قلوب مسلمانان، تقریب مذاهب اسلامی و اتحاد جهان اسلام انجام داده است. آیت‌الله تسخیری دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب در نامه‌ای خطاب به محمد حسن فاتح قریب الله فرزند ایشان، خواستار ادامه راه آن عالم گران‌قدر و مشعل‌داری این حرکت اسلامی نورانی شدند.

• برگزاری «سی امین اجلاس شورای بانک توسعه اسلامی» در مالزی
  

سی امین اجلاس شورای بانک توسعه اسلامی در روز پنج‌شنبه و جمعه 2 و 3 تیرماه 1384 در مرکز همایش‌های بین المللی پوترا در شهر پوتراجایا مالزی برگزار شد. در مراسم گشایش این اجلاس نخستوزیر مالزی و رئیس دوره ای سازمان کنفرانس اسلامی گفت: دولت مالزی مبلغ پنجاه میلیون دلار جهت پیشرفت بررسی‌های فقهی بانکداری اسلامی و پژوهش‌های اقتصاد اسلامی اختصاص داده است.

به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، عبدالله احمد بداوی گفت: بانک توسعه اسلامی، با هدف ترویج فعالیت‌های تجاری میان کشورهای اسلامی، ایجاد همکاری‌های مالی تجارت بین الملل اسلامی را تصویب کرد. ایشان خاطر نشان کرد، تشکیلات مربوط به همکاری مالی تجارت بین‌الملل اسلامی در میان تشکیلات بانک توسعه اسلامی ایجاد خواهد شد.
نخستوزیر مالزی، سرمایه تصویب شده برای این نهاد مالی ـ تجاری بانک توسعه اسلامی را سه میلیارد دلار و سرمایه تعهد شده آن را پانصد میلیون دلار عنوان کرد و افزود: مقر اصلی تشکیلات تجاری بین المللی اسلامی بانک توسعه اسلامی در جده (عربستان سعودی) و اولین شعبه آن در دوبی خواهد بود که در صورت نیاز شعبه‌های بیش‌تری در دیگر کشورهای عضو ایجاد خواهد شد.
وی هم چنین به مصوبات تازه بانک توسعه اسلامی برای تخصیص درصدهایی از درآمد خالص (پیش بینی شده) آن برای سال‌های مالی 1426 و 1427 ق در کمک به تأمین مالی ـ تجاری کشورهای اسلامی اشاره کرد.

• همایش «گفت‌وگوی مذاهب، تمدن‌ها و فرهنگ‌ها» با حضور آیت‌الله تسخیری در ساحل عاج
  

همایش «گفت‌وگوی مذاهب، تمدن‌ها و فرهنگ‌ها» با حضور بیش از یکصد تن از رهبران سیزده دین و مذهب موجود در کشور ساحل عاج، سفرا و دیپلمات‌های کشورهای اسلامی، اندیشمندان و دانشگاهیان 16 و 17 تیرماه طی مراسمی در مرکز همایش‌های ابیجان پایتخت این کشور برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، آیت‌الله تسخیری دبیرکل مجمع، مولوی اسحاق مدنی مشاور رئیس‌جمهوری در امور اهل سنت و نایب رئیس شورای عالی مجمع و حجت‌الاسلام و المسلمین میرآقایی معاون بین‌الملل مجمع، وزیر ادیان ساحل عاج، امام ادریس قدوس رهبر مسلمانان ساحل عاج، اسقف اعظم کاردینال اگره یکی از هشت اسقف آفریقایی در کمیته انتخاب پاپ حضور داشتند و جمعی از حاضران پیرامون لزوم گفت‌وگو بین دانشمندان پیرو ادیان الهی جهت رسیدن به امنیت و صلح عادلانه بین المللی سخن رانی کردند.
آیت‌الله تسخیری دبیرکل مجمع، گفت‌وگو را عامل بنیادینو بهترین راه کار برای بازگشت صلحودوستی و برادری برشمرد و برای بازگشت هر چه سریع تر صلح و برادری به ساحل عاج ابراز امیدواری کرد.
ایشان، ضمن تقبیح هرگونه عملیات تروریستی دولتی و غیردولتی، ریشه این گونه اعمال را تجاوز، اشغال، ظلم و بی‌عدالتی دانست که اروپاییان نسبت به جهان سوم روا می‌دارند.
دبیرکل مجمع طی سخنانی، خواستار برخورد جدی با ریشه تروریسم و عوامل به‌وجودآورنده آن شد.
وی، چالش‌های روبه روی جهان اسلام را تجاوز و اشغال، فقر و بی سوادی، سکولاریسم و جهانی‌سازی دانست و بر لزوم برنامه‌ریزی برای مقابله با آن تأکید ورزید.
ایشان هم چنین وزرای ادیان و فرهنگ، مفتی مسلمانان و جمعی از علمای ساحل عاج را در محل سفارت جمهوری اسلامی ایران در ساحل عاج به حضور پذیرفت و با آنها در مورد راه‌های گسترش روابط دو کشور و تلاش برای ارتقای وضعیت مسلمانان گفت‌وگو کرد.
نیز آیت‌الله تسخیری با هیأت همراه در نماز جمعه ابیجان شرکت و در جمع نمازگزاران پیرامون پیام معنوی انقلاب اسلامی و آرمان‌های بلند امام خمینی(رحمه الله) و رهبر معظم انقلاب اسلامی سخن‌رانی کردند.
این همایش با همکاری مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و وزارت امور ادیان ساحل عاج برگزار شد.

مأخذ شناسی اندیشه تقریب

أ. آثار منشر شده به وسیله مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی؛

* ایده‌های گفت‌وگو با دیگران

مؤلف: محمد علی تسخیری، مترجم: محمد مقدس، چاپ اول/ 1383 / 2000 نسخه، وزیری/ شومیز
بازگشت به حکومت‌های دینی، تأثیر به سزایی بر روابط بین‌المللی برجای خواهد گذاشت؛ روحیه همکاری‌های مشترک برای نشر اخلاق پسندیده حکم‌فرما و از پتانسیل‌های نهضت انسانی استفاده خواهد شد و زندگی بر پایه‌های متین و هماهنگ با فطرت آدمی، شکل خواهد گرفت.
در همین راستا در دوره اخیر عوامل بسیاری سبب اقبال و استقبال جهانی از اسلام شده است و هر حقیقت‌بینی کاملاً درک می‌کند که ما در آستانه جهانی قرار داریم که حکومت قرآن کریم، آن را فراگرفته است. مهم‌ترین عوامل این اقبال جهانی به اسلام از این قرارند:

1. آموزه‌های کاملاً هماهنگ اسلام با فطرت انسان‌ها نیازهای وجدان را برطرف می‌سازد، باعث اعتلای اخلاق می‌گردد، با طبیعت انسانی برخوردی واقع گرایانه دارد، انسان را همچون یک مجموعه می‌نگرد و در پی حل مشکلات و معضلات اوست و سرانجام این که میان جنبه‌های عقیدتی، عاطفی و رفتاری، هماهنگی و هم‌نوایی برقرار می‌سازد.
2. ناکامی بخش اعظم مکتب‌های غیر مذهبی در برآوردن نیازهای معنوی و حتی مادی انسان و محقق نشدن سعادتی که مشتاق آن است.
3. موفقیت‌های برخی تجربه‌های اسلامی در برخی مناطق و پیشاپیش آنها تجربه انقلاب بزرگ و شکوهمند اسلامی در ایران به رهبری امام راحل، خمینی کبیر(قدس سره).

بدین ترتیب آینده نهضت اسلامی، آینده بسیار درخشانی است؛ به ویژه اگر به عناصر پویا و خلاق این نهضت، امکانات مادی و معنوی، ایمان توده‌های مسلمان به آینده و فرهنگ ایثار و فداکاری که از آن برخوردار است، توجه داشته باشیم. کتاب حاضر که به منظور تشویق گفتوگوی اسلامی ـ اسلامی و سپس اسلامی ـ دیگران، مطالبی در خور دارد، اصول انسانی اسلام را روشن می‌سازد، نقاط مشترک آن را نشان می‌دهد و راه را برای همکاری‌های انسانی و دارای تأثیر سازنده بر همه بشریت هموار می‌سازد.

* جایگاه اهل بیت(علیهم‌السلام) در جوامع اسلامی
مؤلف: محمد واعظ‌زاده خراسانی، چاپ دوم 1380 / 1000 نسخه، رقعی / 46 ص / شومیز. این کتاب که به مناسبت چهاردهمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی منتشر شد، جایگاه اهل بیت(علیهم‌السلام) و ذریه پیغمبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) وبه طور کلی سادات را در جوامع اسلامی ترسیم می‌نماید و ضمن بیان مناطقی از جهان که سادات در آن‌جا مستقرند، به احصای تقریبی تعداد سادات می‌پردازد. در ادامه ضمن پیشنهادی درباره تجدید مقام نقابت، برخی از شخصیت‌های برجسته خاندان پیغمبر(صلی الله علیه وآله)از ملوک وامرا ومشایخ طریقت را بر می‌شمارد.
در پایان این نتیجه مطرح می‌شود که محبت به اهل بیت(علیهم‌السلام)، یکی از ارکان وحدت اسلامی و از مشترکات قطعی همه مذاهب اسلامی است و لازم است وحدت اسلامی بر اساس آن مستحکم گردد.

* حکومت از دیدگاه مذاهب اسلامی(مجموعه مقالات)
تنظیم: سید جلال میرآقایی، چاپ اول 1377 / 1000 نسخه، وزیری /612 ص / شومیز.
در این مجموعه، متن 23 مقاله فارسی ارائه شده در دهمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی به طبع رسیده است.
عناوین برخی از مقالات از این قرار است: «حاکمیت خداوندی» / محمدتقی جعفری؛ «جهان اسلام و مشکلات آن» / واعظ زاده خراسانی؛ «بیداری مسلمانان و اثر تقریب در این بیداری» / سید جعفر شهیدی؛ «خلافت یا ولایت فقیه از نظر مذاهب اسلامی» / عبدالکریم بی‌آزار شیرازی، «سیر تکوین و تطور اندیشه حکومت دینی در آثار اندیشمندان اسلامی» / محمدجواد صاحبی و «علامه نائینی و تحریر مشروطیت» / سید محمد ثقفی.

• الاقلیات الاسلامیة و علاقاتها بمجتمعاتها
  

مؤلف: محمد علی تسخیری، چاپ اول/ 1382 / 2000 نسخه، رقعی / 136 ص / شومیز.
اقلیت‌های اسلامی یک سوم جمعیت مسلمانان را در جهان تشکیل می‌دهند. اغلب این اقلیت‌ها در قاره اروپا، آمریکا و برخی از کشوهای آسیایی و آفریقایی پراکنده‌اند.
از آن‌جا که این اقلیت‌ها دارای فرهنگی اصیل، عمیق و ریشه‌دار و نشئت گرفته از شریعت اسلامی هستند، حضور آنان در کنار دیگر فرهنگ‌ها و پیروان ادیان مقوله‌ای قابل مطالعه و بررسی را تشکیل می‌دهد واز سوی دیگر متناسب با رویارویی تمدن‌ها و فرهنگ‌ها این حضور در کشورهای مذکور ممکن است با خطرها و آسیب‌هایی نیز روبه‌رو باشد.
این کتاب شامل مجموعه مباحث نماینده مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در کنفرانس‌هایی است که در اسپانیا، فرانسه، بلغارستان، غنا و دیگر کشورها برگزار گردید.

* فضائل اهل البیت(ع) من کتاب فضائل‌الصحابة لأحمد بن حنبل
تحقیق: محمد کاظم محمودی، چاپ اول/ 1425 / 2000 نسخه، وزیری/ 399ص / گالینگور.
کتاب حاضر برگرفته از اثر احمد بن حنبل، در مورد فضایل صحابه است. به‌رغم فشارهای زیادی که از جانب حکومت‌های وقت متوجه وی بود، فصل کاملی از کتاب را به اخبار و روایات بیان‌کننده فضایل امام علی ابن ابی طالب(ع) و حضرت فاطمه(س) و دو سبط پیامبر اکرم(ص) اختصاص داده است.
مرکز تحقیقات مجمع نیز به توثیق مصادر و ارجاع این دسته از روایات به منابع دیگر اقدام نموده است.

ب. سایر آثای منشر شده در زمینه‌اندیشه تقریب ؛

* الصحوة الاسلامیة بین الاختلاف المشروع و التفرق المذموم
یوسف قرضاوی، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ سوم، 1422 ق / 2001 م، 160 صفحه، وزیری.
نویسنده از چهره‌های سرشناس معاصر اهل سنت، دارای تألیفات فراوان، از اساتید دانشگاه کشورهای حوزه خلیج فارس و دارای مقام افتا می‌باشد و انگیزه وی از نوشتن این کتاب آن است که جهان اسلام و جبهه اسلامی که از گسترده‌ترین جبهه‌ها می‌باشد در یک صف قرار گرفته و انواع اختلافات را بشناسد و بداند که اختلافات فقهی نه تنها ضرری نمی‌رساند بلکه خود رحمت و موجب رشد و بالندگی فقه اسلامی می‌باشد.
در این جا آن‌چه دردآور است و خواب و آرامش را از جامعه اسلامی دور می‌کند آن است که جامعه اسلامی در درون دشمنانی داشته باشد که با یک‌دیگر درگیر باشند و علیه هم از نیرنگ و خدعه استفاده کنند.
این کتاب از سه باب تشکیل یافته است: باب اول به واجب بودن وحدت و حرام بودن تفرقه با توجه به قرآن و متون دینی پرداخته و به شرح حدیث «افتراق الأمة إلی ثلاث و سبعین فرقة» می‌پردازد.
اختلاف فقهی و فروعات دینی موضوع باب دوم کتاب می‌باشد که با توجه به حدیث نبوی(صلی الله علیه وآله)«اختلاف امتی رحمة» سامان یافته و توجه علما و مسلمانان را به بحث از اختلاف در فروع جلب می‌نماید.
باب سوم کتاب، مراعات اصول اخلاقی در اختلافات فقهی و دوری از هرگونه تعصب و حسن ظن به دیگران و ترک طعن و مراعات ادب را با ذکر نمونه‌هایی از دانشمندان بزرگ اسلامی ذکر می‌کند. نویسنده در پایان کتاب آرزو می‌کند مسلمانان به دنبال وحدت باشند و در صف واحد قرار گیرند.
* صورة الاسلام فی الإعلام الغربی
محمد بشاری، دمشق، دارالفکر، چاپ اول، 1425ق، 176 صفحه، وزیری.
چهره‌ای از اسلام که در رسانه‌های غربی اعم از روزنامه، مجله‌ها و کانال‌های تلویزیونی و ماهواره‌ای و اینترنت در قالب گزارش و خبر و مقاله و فیلم و سؤال و... به نمایش در می‌آید، عمدتاً چهره‌ای ناپسند است و اکنون در مقطعی از زمان قرار داریم که حملات زیادی توسط رسانه‌های غربی متوجه اسلام و مسلمانان می‌باشد و پس از 11 سپتامبر 2001 این حملات افزایش یافته است. نویسنده گرچه نگارش کتاب را قبل از 11 سپتامبر آغاز نموده است ولی این حادثه سبب شد که او به کارش سرعت ببخشد. کتاب از پنج فصل تشکیل یافته است که فصل اول به چهره اسلام در رسانه‌های اروپایی اختصاص دارد و رسانه‌های سه کشور آلمان و فرانسه و انگلستان را بررسی می‌کند بعضی از موضوعات این فصل عبارت‌اند از: قضیه سلمان رشدی، پرونده دختران محجبه در فرانسه و آلمان و سوئیس، زن در اسلام، جهاد اسلامی و تروریست اسلامی.
فصل دوم به چهره اسلام پس از حادثه 11 سپتامبر می‌پردازد و نویسنده در آن بعضی از سخنان مسئولان سیاسی مانند برلوسکونی نخست‌وزیر ایتالیا و گزارشگران روزنامه‌ها و مجله‌ها اروپایی چون ایتالیا، فرانسه، انگلستان و آمریکا را بیان می‌کند.
عنوان فصل سوم چهره اسلام در فیلم‌ها و شبکه اینترنت می‌باشد که با سه محور چهره اسلام در فیلم‌های اروپایی، آمریکایی و در شبکه اینترنت توضیح داده شده است. فصل چهارم به دلایل ترس از اسلام و چکیده نظرات رسانه‌های غربی درباره اسلام اختصاص دارد.
در آخرین فصل نیز راه‌ها و ابزار لازم جهت تصحیح چهره اسلام در غرب مطرح شده است. موضوعات این فصل عبارت‌اند از: 1ـ توجه به تمام کانال‌ها و رسانه‌های غربی و بررسی محتوای برنامه‌هایی که درباره اسلام است اعم از این که با دید مثبت یا منفی باشند و برگزاری کنگره‌های سالانه و دعوت از رسانه‌های غربی و عقد قرارداد برای معرفی صحیح اسلام; 2ـ تشکیل مؤسساتی که اعضای آن نویسندگان و کارگردانان و فیلمسازان مسلمان و افراد آگاه دانشگاهی و سران سیاسی و دینی باشند تا به ترویج و تبلیغ چهره اسلام بپردازند; 3ـ رسانه‌های اسلامی را تقویت نموده تا بتوانند در جهان اخبار و گزارش‌های صحیحی از جهان اسلام ارائه نمایند; 4ـ توجه به نقش اقلیت‌های اسلامی در جهان، موضوع پایانی این فصل است.
* دعوة التقریب، تاریخ و وثائق
المجلس الأعلی للشؤون الاسلامیة، قاهره، 1412 ق / 1991 م، 246 صفحه، وزیری.
این کتاب توسط شورای عالی امور اسلامی وزارت اوقاف مصر انتشار یافته و شامل تاریخ شکل‌گیری و اسناد و مدارک دعوت به تقریب می‌باشد.
کتاب یاد شده توضیح می‌دهد که دعوت به تقریب چگونه آغاز شد و چه مردان بزرگی در آن سهیم بوده‌اند و نمونه‌ای از آرا و نظریات و نامه‌های آنان را در دسترس محققان قرار می‌دهد تا ضمن ضبط و ثبت تلاش گذشتگان، راه‌کاری برای معاصران و آیندگان باشد که در وحدت جامعه اسلامی می‌کوشند و امیدوارند که مصداق آیه شریفه «خَیرَ أُمَّة أُخْرِجَتْ لِلنّاسِ ...» باشند. دعوة التقریب شش فصل دارد:
در فصل اول با عنوان «قصة التقریب» از مقالات شیخ محمود شلتوت مفتی اسبق الأزهر و شیخ محمدتقی قمی استفاده شده است.
«رسالة التقریب» عنوان فصل دوم است که سه مقاله از شیخ محمد تقی قمی و مقالاتی از محمدعلی علوبه باشا، شیخ محمدحسین آل کاشف الغطا و محمد عبدالله محمد و شیخ حسنین محمد مخلوف مفتی اسبق الأزهر مصر را در بر دارد.
در فصل سوم با عنوان «صوت التقریب» شامل مقاله‌ای با همین عنوان از مجله «رسالة الأسلام» است.
ـ عنوان فصل چهارم «افکار علی الطریق» می‌باشد که مقالاتی از عبدالمتعال الصعیدی، عبدالمجید سلیم، محمد عبدالطیف دراز، احمد امین بک، محمدجواد مغنیه و شیخ محمدتقی قمی را در خود جای داده است.
نویسندگان فصل پنجم با عنوان «التقریب فی المسائل الأختلافیة»، محمدجواد مغنیه، محمد الغزالی القا، محمدتقی القمی، عبدالمجید سلیم و شیخ عبدالعزیز محمد عیسی می‌باشند.
عنوان فصل آخر که طولانی‌ترین فصل کتاب می‌باشد «مسیرة التقریب» است و در آن نامه‌ها و مقالات شیخ محمدحسین آل کاشف‌الغطاء، شیخ محمد مصطفی المراغی مفتی سابق الأزهر، محمد بن اسماعیل العمرانی، محمد محمد المدنی و بیانیه علمای پاکستان و نامه مفتی الأزهر شیخ محمود شلتوت به حضرت آیت‌الله بروجردی(رحمه‌الله) و چند مقاله کوتاه دیگر آمده است.
* تاریخ فتوحات مسلمانان در اروپا (فرانسه، سوئیس، ایتالیا و جزایر دریای مدیترانه)
شکیب ارسلان، ترجمه علی دوانی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ ششم، 1376، 416 صفحه، وزیری.
کتاب «تاریخ فتوحات مسلمانان در اروپا» شرحی است بر افتخارات و مجد و عظمت اسلام در گذشته و پژوهشی است تاریخی مربوط به فتوحات و متصرفات مسلمانان در سرزمین‌های اروپایی مانند: فرانسه، ایتالیا و جزایر مدیترانه که در قرن‌های نخست اسلامی به وقوع پیوست. کتاب از موضوعات و سرفصل‌های مختلف تشکیل شده که از آن جمله است:
تمدن اسلامی در دنیای غرب، آغاز فتوحات مسلمانان در فرانسه، سرگذشت مسلمانان در جنوب فرانسه، سَمَحْ بن مالک خولانی، عبدالرحمن غافقی، میدان شهیدان اسلام در فرانسه، ناوگان دریایی اسلام در آب‌های اسپانیا و آفریقا، چگونگی فتوحات مسلمانان و اقامت آنان در جزایر دریای مدیترانه، سیسیل، ردس، وارواد، پیاده شدن مسلمانان در پروونس، عبدالرحمن سوم و فتوحات او در ایتالیا و فرانسه، آغاز ملوک الطوایف و علل انحطاط مسلمانان در اروپا، گفتار خاورشناس فرانسوی راجع به علل انحطاط مسلمانان در اروپا که موجب بیداری فرانسه و ترقی پیشرفت اروپا شد، اوضاع عمومی فتوحات اسلامی و نتایجی که از آن به دست آمد، مسلمانان مجار و هنگری، آثار تمدن اسلامی در اروپا، تأثیر ادبیات و روحیات مسلمانان در مردم فرانسه، فتوحات مسلمانان در اروپا و جزایر دریای مدیترانه و فتح جزیره مالت توسط مسلمانان. در صفحات پایانی کتاب فهرست راهنما، شامل: اشخاص، اماکن، قبایل، کتاب‌ها، آیات، احادیث و اشعار به طبع رسیده است.
گفتنی است مترجم محترم در مقدمه مفصل خود با استفاده از منابع تاریخی و گسترده مطالب ارزشمندی در موضوعاتی چون: دورنمای مسیحیت اروپا قبل از اسلام، فتوحات مسلمانان، فتح اسپانیا به دست مسلمانان، گوشه‌ای از تمدن اسلامی در اسپانیا، پیشرفت تمدن اسلامی در اسپانیا، قرطبه مهد تمدن اسلامی، غروب آفتاب اسلام در اندلس، محکمه تفتیش عقاید و شکنجه مسلمانان، تمدن اسلامی در دوران فاطمیان و... و به ویژه شخصیت علمی و سیاسی نویسنده بزرگ کتاب آقای «شکیب ارسلان» افزوده است که مطالعه آن برای محققان و پژوهش‌گران توصیه می‌شود.

* دیار آشنا: ویژگی‌های جغرافیایی کشورهای آسیای مرکزی
نسرین احمدیان شالچی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اول، 1378، 422 صفحه، وزیری.

پس از استقلال کشورهای آسیای مرکزی، بسیاری از ممالک جهان با هدف برقراری روابط سیاسی و اقتصادی با آنها بر سر میز مذاکره نشستند. جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه به تاریخ مشترک و موقعیت مناسب خود، در صدد احیای پیوندهای دیرین و ایجاد تحکیم روابط نوین برآمد.
بدیهی است موفقیت در این امر مستلزم شناخت و آشنایی با توان‌ها و تنگناهای محیطی، انسانی و اقتصادی یک‌دیگر است. دانش جغرافیا که عملکرد فعالیت‌های انسانی را با ملاحظه عناصر محیطی بررسی می‌کند، می‌تواند به امر گسترش روابط میان کشورها کمک فراوان نماید و ضمن تحلیل قابلیت‌ها و دشواری‌ها، راهبردهای لازم را ارائه دهد.
کتاب حاضر در هفت فصل با همین هدف تهیه شده است. فصل اول با تعیین محدوده آسیای مرکزی به بررسی ویژگی‌های آسیای مرکزی اختصاص دارد. فصل‌های دوم تا ششم به تبیین جغرافیایی ناحیه آسیای مرکزی و پنج کشور آن یعنی ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و قزاقستان اختصاص دارد. در فصل هفتم مؤلف ضمن بررسی ابعاد گوناگون روابط ایران و استان خراسان با جمهوری‌های آسیای مرکزی، رهنمودهایی به منظور بهبود گسترش روابط کشورمان با جمهوری‌های ناحیه ارائه می‌دهد.
هم‌چنین در این مجموعه سعی شده است بررسی‌ها در سرفصل‌های یکسان برای تمام کشورها ارائه شود که عبارت‌اند از: ویژگی‌های طبیعی، موقعیت جغرافیایی، ناهمواری‌ها، آب و هوا، ویژگی‌های اجتماعی، پیشینه تاریخی، جمعیت، ترکیب قومی، زبان‌های رایج، مذهب، آموزش، رسانه‌های گروهی، تقسیمات کشوری، ویژگی‌های اقتصادی، کشاورزی، منابع معدنی، صنایع، انرژی، حمل و نقل، بازرگانی خارجی، روابط خارجی، روابط با ایران و نقش خراسان در ارتباط ایران با قرقیزستان.
در صفحات پایانی کتاب، پسگفتار، پی‌نوشت، کتاب‌نامه و نمایه نام اشخاص، حکومت‌ها و مکان‌ها، آمده است.

چکیده مقاله‌ها

در این بخش از فصلنامه مقالات اندیشه‌ای به زبان عربی و انگلیسی ترجمه شده است.

چکیده مقالات به زبان عربی

* الابعاد الحضارية للاعتدال الاسلامي محمد علي التسخيري
ان الهدف من خلق الانسان هو عبادة الله تعالی، و قد ناهض الاسلام ـ منذ ظهوره ـ الطاغوت و التطرف بكافة اشكاله، معتبراً غياب الايمان و الشرك عاملين رئيسين من عوامل الطغيان و زعزعة الأمن، الامر الذي دعاه الی نشر الايمان بغية اتحاف البشرية جمعاء بسلام عادل.
فالمجتمع الذي يرسم ملامحه الاسلام، مجتمع تهيمن عليه عبادة الله و نبذ الطاغوت و سيادة الامن.
و في هذا السياق تنصب مهمة منظمة الامم المتحدة التي تدعو الی سلام عادل في الارض عبر مكافحة الارهاب، و قد تطرق هذا المقال الی الاجراءات الكفيلة بنجاح المنظمة الدولية في تلك المهمة.

المصطلحات الرئيسة: خلق الانسان، الامن، السلام العالمي، العدالة، منظمة الامم المتحدة.

• الاجتهاد الفقهي و تأثيره علی التقريب بين المذاهب
  

الدكتور عبدالستار ابراهيم الهيتي
القرآن و السنة النبوية مصدران اساسيان في عملية التنظير الفقهي باتفاق كافة المذاهب الاسلامية، و مع ذلك فقد كانت تطرح ـ و ما تزال ـ فتاوی و آراء متضاربة من قبل الفقهاء انطلاقا من الكتاب و السنة و مقتضيات الاجتهاد في كل زمان، و قد نوه المؤلف بضرورة التمييز بين الوحي الالهی و الافكار البشرية التي يقع فيها الاختلاف، و هذا الاختلاف ظاهرة مباركة معترف بها في الفكر البشري و فی الحديث النبوي الشريف (اختلاف امتي رحمة).
و بلغ المؤلف في الختام هذه النتيجة و هي ان علی المذاهب الاسلامية ابداء المزيد من الانفتاح و المرونة تجاه آراء المذاهب الاخری حتی يكون الاجتهاد اسلوباً للتقريب بين المذاهب، اذ ان التعنت و الاصرار علی الاراء و المواقف من شأنه تمهيد ارضية التكفير و تضييق الخناق علی المذاهب الاخری و بالتالي المزيد من التفريق و التشتت.
المصطلحات الرئيسة: الاجتهاد الفقهي، المذاهب، التقريب، الاختلاف، التفرقة، السنة.

* رسالة مجمع التقريب و آفاقها
الدكتور الشيخ احسان البعدراني
ينبغي الالتفات ـ في مسألة التقريب بين المذاهب ـ الی هذه النكتة، و هي ان الاختلاف بين المذاهب امر طبيعي لا سيما و ان آيات الذكر الحكيم و الاحاديث النبوية تستبطن تفاسير عديدة، هذا الاختلاف يسير بموازاة بعضه البعض في الجزئيات و العناصر المتغيرة لا في الكليات و العناصر الثابتة، و قد امضاه ائمة الدين عبر احترام الرأي الآخر، فمن الجدير العمل علی نشر هذا الاسلوب بين اوساط الشعب، و مباشرة تنفيذه رهن حضور ثلاث فئات: المبلغون و الشباب و النساء، فمع اعداد مبلغين واعين يمكن رسم المواقع المناسبة للشباب و النساء.
المصطلحات الرئيسة: المذاهب الاسلامية، جذور الاختلاف، العناصر الثابتة و المتغيرة، تفسير النصوص الدينية.

* شريعة السلام و الرحمة
السيد مصطفی ميرمحمدي
بعد حادثة 11 سبتمبر عام 2001 م، كرست وسائل الاعلام المرئية و غير المرئية هذا الانطباع، و هو ان الاسلام دين حرب و عنف، و قد كشف هذا المقال النقاب عن حقيقة الاسلام و انه شريعة ترتكز علی السلام و الرحمة استناداً الی القرآن و السنة النبوية و كلمات الفقهاء و المفكرين الاسلاميين، و من ثم بيّن اسباب و دوافع الخصوم من وراء طرح تصوير خاطیء عن الاسلام و المسلمين.
المصطلحات الرئيسة: الحرب و السلام، الحقوق الدولية، الحقوق الدولية الاسلامية.

* مشروع الشرق الاوسط الكبير، الغرب و الدول الاسلامية (الخلفيات، و الماهية، و النتائج)
مرتضی شيرودی
ظهر مصطلح الشرق الاوسط الكبير ـ منذ زمن غير بعيد ـ علی مسرح العلوم السياسية حيث لا تجد له اثراً في معاجم تلك العلوم، و قد جندت امريكا ـ باعتبارها الراعية لهذا المشروع ـ و حلفاؤها الاوربيون الطاقات لادخال هذا المشروع حيز التطبيق حتی اضحی كلاماً متداولا في حقل الدبلوماسية و وسائل الاعلام الدولية و المحلية، و مع ذلك فما يزال الغموض يلف هذا المصطلح و يتضح ذلك من خلال الاكتفاء بطرح كليات له، لذا فكان من الطبيعي ان يثير الذهن بشأنه تساؤلات، و قد سعی هذا المقال الی الاجابة عن حقيقة هذا المشروع و التساؤلات المطروحة حوله.
المصطلحات الرئيسة: الاسلام، الدول الاسلامية، الشرق الاوسط، امريكا، اسرائيل، الديمقراطية و الحرية.

چکیده مقالات به زبان انگلیسی

* Dimensions of Moderate Islamic civilization By Mohammad Ali Taskhiri
Worshiping God is the objective of man creation and Islam opposes the idols and things not in moderate way. Two important factor posing threat to human liberty are irreligion and idolatry. What Islam aims at is expand peace through expansion of believing in God.
The society Islam preaches is a secure and safe society in which everyone can sense worshiping God and avoiding idols. In line with this objective of Islam the United Nation is also seeking to destroy terrorism and seeks restoring peace across the globe. This article presents ways of tackling the issue and some suggestions for the United Nation success.
Keywords: Man creation, Security, World Peace, Justice, United Nation.
* Feqhi Jurisprudence and its effects on the closeness of Islamic religions By Dr.Abd al-Satar Ebrahim al-Hyati
Synopsis:
The Quran and Prophet’(pbuh) sayings and behavior are the bases of all Islamic sects for theorizing in jurisprudential ramifications, however; the fatava vary among the mojtahedin. Since Ejtehad is a matter of time in different times the Mojtahedin may give different fatva about the same issue. Here the author thinks the differences are a blessing.

The author at the end concludes each of the Islamic sects should show flexibility towards others so that jurisprudence become a way of reconciling between different Islamic sects. In case each sects persist on being right and lay blame on other sects as being wrong then the ground will never be prepared for reconciliation and they will end up with disunity and discord.
Keywords: feghi jurisprudence, sects, proximity, difference, disunity, the Prophet's (pbuh) sayings and behavior.

• The Proximity Assembly mission and the horizons
  

By Dr. Sheikh Ehsan Badarani
Synopsis:
The variety in interpretations of Quaran and the Prophet’s (pbuh) traditions is understandable and logical. Concerning the religions proximity if this fact is taken into consideration then the existing disagreements would seem natural, partial ,complementary and not about the basic and fundamental issues. Since the religious scholars have accepted these disagreements and they respect their different ideas, the people should be taught to respect other ideas that are different from theirs.
To realize this goal three group of people should be taken heed to. Preachers, the youth, and women. Furthermore through training effective preachers the youth and women should be shown their real place.
Keywords: Islamic sects, the roots of disagreement, the variable and unvarying issues, Islamic text commentary.

• Peace and forgiving religion
  

By Seyed Mostafa Mir Mohammady
Synopsis:
After September 11th all the Western mass media increased their anti-Islamic propagandas saying Islam is a warmonger and aggressive religion.

Based on Quarn and the Holy Prophet’s behavior and sayings the present article first represents a true image of peace seeking and forgiving Islam and then analyses the motives and reasons why the opponents of Islam present a distorted picture of Muslims and Islam.
Keywords: war and peace, international law, Islamic international law

• The large Middle East Plan, West and Islamic Countries (The ground, questions and the consequences)
  

By Morteza Shirodi
Synopsis:
The Large Middle East Plan” has recently been added to political jargon. Being new the word can not be found in political dictionaries.
Since America and her European allies are the ones presented it they endeavor to realize and establish their plan. The jargon is now used extensively in the mass media and diplomatic arena. However, the concept and meaning of the word is yet to be clarified and they have offered merely a general idea about it. Accordingly, a simple question is shaped in a curious mind –What is Large Middle East Plan?- This article is going to answer and explain the raised question.
Keywords: Islam, Islamic Countries, America, Israel, Democracy and Freedom.

منابع

مطالب مندرج در مقاله برگرفته از فصلنامه اندیشه تقریب، سال اول، شماره 3، تابستان 1384 می‌باشد.