عبدالرحمن بن عقیل ظاهری

ابو‌عبدالرحمن محمد بن عمر بن عبدالرحمن بن عقیل (معروف به ابوعبدالرحمن بن عقیل الظهیری) عالم سلفی ظاهری و نویسنده سعودی است. او در شهرستان شقره در منطقه‌ای در نجد منطقه از پادشاهی عربستان سعودی در سال 1357 ق متولد شد. وی از اهل‌سنت، محقق و مفسر قرآن کریم، فقیه، اصولی، مؤلف و استاد کلام و فلسفه می‌باشد. شیخ ابن عقیل به دلیل علاقه به کتب علی بن ابی طالب بن حزم اندلسی به عنوان محقق و مترجم آثار ابن‌حزم مشهور بود. او را به دلیل وابستگی به مدرسه الظاهریه، ظاهری می‌نامند. کسانی که پیروانشان بر اساس بینش خود به کتاب و سنت پایبندند و با قیاس و استحسان هر عقیده‌ای را می‌سنجند.

عبدالرحمن بن عقیل الظاهری
نام کامل	عبدالرحمن بن عقیل الظاهری
اطلاعات شخصی
سال تولد	1357 ق، ۱۳۱۶ ش‌، ۱۹۳۸ م
محل تولد	عربستان
دین	اسلام، سلفی
استادان	عبدالعزیز بن باز عبدالله بن حمید ابوتراب الظهری
آثار	من أحکام الدیانة شیء من التباریح تحقیق المذهب

تحصیلات

تحصیلات اولیه خود را در شقره گذراند و پس از آن دیپلم دبیرستان خود را از مؤسسه علمی شقره اخذ کرد. او در دانشگاه اسلامی امام محمد بن سعود تحصیل کرد و از دانشکده شریعت فارغ‌التحصیل شد. او تحصیلات عالی خود را در مؤسسه عالی قضایی در ریاض ادامه داد و در آنجا مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته تفسیر گرفت.

فعالیت‌ها

او در امارت استان شرقی در دمام، سپس در دفتر عمومی پرسنل (در حال حاضر اداره خدمات ملکی)، سپس به عنوان مدیر خدمات در ریاست عمومی آموزش دختران، سپس به عنوان مشاور حقوقی در وزارت شهرداری کار کرد و امور روستایی و سپس به عنوان مدیر اداره حقوقی در همان وزارتخانه. او همچنین به عنوان رئیس کلوپ ادبی در ریاض، سردبیر مجله التوباد و سردبیر مجله الدریه که صاحب امتیاز آن بود خدمت کرد و یکی از اعضای متناظر زبان عربی است. آکادمی در قاهره.

افتخارات

کلوپ ادبی ریاض در سال 1424 ق از او تجلیل کرد و از طرف او یک سمپوزیوم ادبی با عنوان: (ابو عبدالرحمن بن عقیل و کوشش او در خدمت ادب و اندیشه و میراث) برگزار کرد که در سال 1431 ق در کتابی چاپ شد. او در سال 1437 ق (2016) به عنوان شخص ممتاز سال در جشنواره جنادریه (30) برگزیده شد، به دلیل سهم مؤثرش در جنبش فکری و خلاقیت در عربستان سعودی و اوج کار خود در رشته نویسندگی و ادبیات و ملک سلمان بن عبدالعزیز آل‌سعود با اعطای مدال درجه یک ملک عبدالعزیز به وی تجلیل کرد. شاهزاده سعود بن نایف، شاهزاده استان شرقی، او را در افتخار یک مراسم توسط باشگاه شرق ادبی در سازماندهی 2016.

استادان و شیوخ

ابن عقیل ظهیری شاگرد گروهی از علما بود که از معروف‌ترین آنها می‌توان به:

• شیخ عبدالعزیز بن باز؛
• شیخ عبدالله بن حمید؛
• شیخ ابوتراب الظهری.

آثار

از کتب ابن عقیل الظهری:

1. من أحکام الدیانة.
2. تخریج بعض المسائل علی مذهب الأصحاب.
3. شیء من التباریح.
4. تباریح التباریح.
5. تخریج حدیث "لا صلاة للفذ خلف الصف".
6. تحقیق بعض المشکل من حدیث "الصیام جُنة".
7. کیف یموت العشاق.
8. نظریة المعرفة.
9. المرأة وذئاب تخنق ولا تأکل.
10. الإمتاع بنَسْقِ الذخائر عن بَشْقِ المسافر وأی أیام الأسبوع هو الآخِر؟.
11. یا ساهر البرق لأبی علاءالمعری (تحلیل وتفسیر).
12. عبقریة ابن حزم.
13. ابن حزم خلال ألف عام.
14. نجاة الصغیرة: کتاب مفصّل ذو 70 صفحة؛ ذُکرت فیه ولادة نجاة الصغیرة، ونشأتها، وأهلها، وأغنیاتها والملحنون.
15. لن تلحد، صدر عام 1983. وهو رد علی عبدالله القصیمی.
16. لیلة فی جاردن سیتی وسویعات بعدها أو قبلها: حوار مع عبدالله القصیمی، صدر عام 1994.
17. تضعیف حدیث: دخول الجنة بجواز من الرحمان سبحانه وتعالی.
18. آل إبراهیم الفضلیون وبآخره نصوص من الرحلة الثمینة، صدر عام 2008.
19. آل الجرباء فی التاریخ والأدب.
20. بنو هلال أصحاب التغریبة فی التاریخ والأدب.
21. أنساب الأسر الحاکمة فی الأحساء، صدر فی مجلدین.
22. العجمان وزعیمهم راکان بن حثلین، صدر عام 1996.
23. أوزان الشعر العامی بلهجة أهل نجد والإشارة إلی بعض ألحانه.
24. ابن لعبون حیاته وشعره.
25. مسائل من تاریخ الجزیرة العربیة.
26. معادلات فی خرائط الأطلس، دیوان شعر.
27. أصول الرمز فی الشعر الحدیث.
28. من هموم القریة: أربع قصص من البیئة النجدیة.
29. نوادر الإمام ابن حزم، صدر فی مجلدین.
30. خلاصة فی أصول الإسلام وتاریخه: رسالتان جدیدتان لابن حزم الأندلسی.
31. البرهان علی تحسین سلمان رضی الله عنه.
32. تحریر بعض المسائل علی مذهب الأصحاب.
33. الالتزام والشرط الجمالی.
34. أنابیش تراثیة: جولة مع بعض کتب التراث ومؤلفیها.
35. تصورات أولیة.
36. تعلیم الصبیان والمبتدئین: رسالة فی النحو مختصرة.
37. بدر شاکر السیاب: دراسة نقدیة لنماذج أو ظواهر فنیة من شعره: وببلیوجرافیا بآثاره وما کتب عنه؛ [بالاشتراک مع أمین سیدو].
38. جدلیة العقل الأدبی، صدر عام 1994.
39. جدلیة العقل فی الفکر والعبودیة.
40. الحق الطبیعی وقوانینه.
41. حی میری.
42. العقل اللغوی.
43. معرکة العامیة.
44. العقل الأدبی.
45. ملاعبة الصید.
46. النغم الذی أحببته.
47. دیکارت بین الشک والیقین.
48. الذخیرة من المصنفات الصغیرة.
49. الشعر فی البلاد السعودیة فی الغابر والحاضر.
50. القصیدة الحدیثة وأعباء التجاوز.
51. مبادئ فی نظریة الشعر والجمال.
52. هکذا علمنی وردزورث.
53. شیء من فلسفة یاسبرز.
54. هموم سیاسیة.
55. لبطة أبو عقیقة.
56. شیء من العبث الصوفی.
57. المدخل إلی نظریة المعرفة.
58. هموم عربیة فی البیئة والثقافة والحضارة.
59. معارک صحفیة ومشاعر إخوانیة وفوائد علمیة.
60. تحقیق المذهب.
61. الشروح والتعلیقات علی کتب الأحکام الصغری والوسطی والکبری.
62. فتیا فی ذم الشبابة والرقص والسماع [تحقیق].
63. الذهب المسبوک فی وعظ الملوک، تألیف أبی عبدالله محمد بن أبی نصر الحمیدی [تحقیق].
64. مثیر الوجد فی أنساب ملوک نجد [تحقیق].
65. بطلان حدیث من عشق فعف.
66. تاریخ نجد فی عصور العامیة: دیوان الشعر العامی بلهجة أهل نجد، صدر فی خمسة أجزاء 1402.

ابوعبدالرحمن بن عقیل ظهیری در گفت و گو با روزنامه الشرق الاوسط درباره برخی از کتاب‌هایی که در دوران حیات خود نوشته است ابراز تاسف کرد و گفت: و کتاب من (حق طبیعی که بر آن است. قوانین دست ساز ساخته شد) . . . و مطالعات هنری من در مورد آواز و نمایشنامه و فیلم را پس گرفتم و بعضی از آنها را پس از این که به این سن رسیدم و توان سوزاندن آنها را ندارم و چاپ و فروخته شد. منتشر شد و در بین مردم پخش شد، مخصوصاً کتاب ووردزورث.

اصلاح نظر دربارۀ آواز خواندن

ابن عقیل در جوانی گوش دادن به ترانه‌ها را مجاز دانست و با محمد عبدالوهاب ملاقات کرد و کتابی 70 صفحه‌ای در شرح حال خواننده نجاة الصغیره نوشت و کتاب رواج یافت و بسیاری از منتقدان به تمجید و تهمت پرداختند و سپس نظر خود را در مورد آواز پس گرفت و گفت: توبه‌ای بر آنچه سیاه کرده‌ام از کاغذهای نادرست گواهی می‌دهم خدا و فرشتگانش و صاحبان ارجمند عرش و همه مخلوقات او را - بدون اینکه در تصحیح حدیث و مجادله کنم. تضعیف دیگری، بلکه امر یک تجربه روانی است - آواز هر قدر هم که مغرور باشد، دل را سخت می‌کند و به ترک قرآن کریم و حدیث رسول خدا و سیره صالحان کمک می‌کند.

منابع

• ابوعبدالرحمن بن عقیل ظهیری و کوشش او در خدمت ادب و اندیشه و میراث، باشگاه ادبی، ریاض، 14313ق / 2010 م.
• طبریح الطباره، ابو عبدالرحمن بن عقیل، دار بن حزم، ریاض، 1414 ق.
• چیزی از الطباره، ابو عبدالرحمن بن عقیل، دار بن هرزام، ریاض، ۱۴۱۴ ق.
• شیخ الکاتب: ابو عبدالرحمن بن عقیل ظهیری: زندگانی و آثار و آنچه درباره او نوشته شده، امین سیدو، باشگاه ادبی، ریاض، 1424 ق.