محمد جواد بلاغی
آیت‌الله محمد جواد بلاغی (علامه بلاغی) (متولد ۱۲۴۴ ش، نجف و متوفای ١٣۱۳ ش، نجف)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی هم‌چون حضرات آیات: میرزا حسین نوری، رضا همدانی، سید محمد حسن هاشم هندی، محمد طه نجف، محمدتقی شیرازی و محمد کاظم خراسانی به اتمام رساند. مبارزه با استعمار انگلیس، ایستادن در برابر تبلیغات مسیحیت و سرایندگی شعر از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی، آثار تأثیرگذاری در موضوعات مختلف دینی تألیف کرده است. «آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن»، «الوهابیه»، «الرد علی الوهابیه»، «نصائح الهدی و الدین»، «الرحله المدرسیه»، «موسوعه العلامه الشیخ محمد جواد البلاغی»، «اربع رسائل»، «نسمات الهدی و نفحات المهدی» و «رساله حول التفسیر منسوب الی الإمام العسکری» برخی از این آثار است.
| محمد جواد بلاغی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | محمدجواد بَلاغی نجفی |
| نام‌های دیگر |
|
| اطلاعات شخصی | |
| روز تولد | ۱۲۸۲ق. |
| محل تولد | عراق، نجف |
| روز درگذشت | ۱۳۵۲ق. |
| محل درگذشت | عراق، نجف |
| دین | اسلام، شیعه |
| استادان |
|
| شاگردان |
|
| آثار |
|
زندگی‌نامه
محمدجواد بن حسن بن طالب بلاغی در سال ۱۲۸۲ق در روز چهارشنبه‌ای از ماه رجب، در یکی از محله‌های نجف (محلّه براق) در خانه دانشمند عامل و روحانی فاضل، علامه شیخ حسن بلاغی، ستاره ای چشم به جهان گشود که امید آن می‌رفت تا گمشدگان وادی شب گون نادانی را به کرانه‌های صبح امید رساند این نو رسیده را محمدجواد نام نهادند و بدین سان در سال 1282 ق[۱]. خداوند نعمتی دیگر به جامعه شیعه عنایت کرد. عبدالله مامقانی نویسنده کتاب تنقیح المقال، از افراد سرشناس این خاندان است[۲].
بلاغی تحصیلاتش را در نجف آغاز کرد و در ۲۴ سالگی، در ۱۳۰۶ق به کاظمین رفت و پس از ۶ سال به نجف بازگشت. در ۱۳۲۶ق به سامرا مهاجرت کرد و ده سال نزد میرزا محمدتقی شیرازی شاگردی کرد. وی سپس به کاظمین رفت و پس از دو سال به نجف بازگشت[۳]. بلاغی با دختر سید موسی کاظمی جزایری ازدواج کرد.[۴].
تحصیلات و اقدامات
محمدجواد بلاغی در نجف، در درس فقه رضا همدانی، نویسنده کتاب مصباح الفقیه و سید محمد هندی نویسنده کتاب شوارع الاسلام فی شرح شرائع الاسلام شرکت می‌کرده است. وی همچنین از شاگردان آخوند خراسانی و همچنین شیخ محمد طه نجف، مؤلف کتاب اتقان المقال فی احوال الرجال بوده است[۵]. بلاغی پس از مهاجرت به سامرا، با میرزای شیرازی مرتبط بوده و در درس فقه محمدتقی شیرازی و سید محمد فشارکی شرکت می‌کرده است[۶].
بلاغی پایه‌گذار علم کلام نوین در نجف دانسته شده که در برابر فعالیت‌های تبشیری و تبلیغی مسیحیت و همچنین تبلیغات مخالفان دین فعالیت می‌کرده است. وی با زبان فارسی، عربی، انگلیسی و عبری آشنایی داشته است[۷]. سید محمدهادی میلانی، سید عبدالحسین طیب و برخی دیگر از مراجع نجف و قم[۸]، از جمله سید ابوالقاسم خوئی[۹]، از شاگردان مکتب کلامی او معرفی شده‌اند. بلاغی، در سال‌های اقامت در سامرا، از جمله عالمانی بوده است که در جریان مبارزات استقلال‌طلبانه مردم عراق در برابر انگلستان فعال بوده است[۱۰]. این مبارزات با فتوای میرزا محمدتقی شیرازی پایه‌گذاری شد[۱۱]. محمدجواد بلاغی، با لقب مجاهد هم خوانده شده است[۱۲].
استادان
- فقیه بزرگوار شیخ محمد طه نجف (متوفی 1323 ق)
- فقیه محقق حاج آقا رضا همدانی (متوفی 1322 ق)
- عالم و اصولی مدّقق شیخ محمد کاظم خراسانی (متوفی 1329 ق)
- علامه فقیه سید حسن صدرالدین کاظمی (متوفی 1354 ق)
- فقیه بزرگ شیخ محمد حسین مامقانی (متوفی 1323 ق)
- علامه محدث میرزا حسین نوری (متوفی 1320 ق)
- فقیه عالی‌مقام سید محمد حسن هاشم هندی غروی (متوفی 1323 ق)
- مرجع مجاهد میرزا محمد تقی شیرازی (متوفی 1338 ق)[۱۳].
آثار و تألیفات
- موسوعة العلامة البلاغی: بلاغی کتاب‌های فراوانی در موضوعات مختلف دارد که بخش عمده‌ای از آن در موضوع کلام و در دفاع از اسلام و قرآن و در رد باورهای یهودیت، مسیحیت، بهاییت و وهابیت نگاشته شده است.
- کتاب تفسیری آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن: یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار اوست[۱۴]. مجموعه آثار او با عنوان «موسوعة العلامة البلاغی» با کوشش جمعی از محققان در مرکز احیای تراث اسلامی در ۹ جلد منتشر شده است[۱۵]. رضا استادی، شصت مورد از تألیفات وی را فهرست کرده است که تنها ۲۲ مورد چاپ شده است[۱۶]؛ از جمله:
- آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن: از ارزنده‌ترین تفاسیر شیعه معرفی شده که بلاغی در مقدمه آن، درباره اعجاز قرآن و عدم تحریف قرآن کریم، سخن گفته است. بلاغی این کتاب را در آخرین سال‌های زندگی خود نگاشته و از همین رو تنها تا آیه ۵۷ سوره نساء در آن تفسیر شده است[۱۷].
- التوحید و التثلیث: رساله‌ای ۵۶ صفحه‌ای در پاسخ به رساله یکی از مسیحیان سوریه[۱۸].
- أعاجیب الأکاذیب: با هدف اثبات حقانیت دین اسلام و پاسخ به شبهات مبلغان مسیحی نوشته شده است[۱۹].
- انوار الهدی: در اثبات وجود خدا و رد مادی‌گرایان نوشته شده است.
- کتاب البلاغ المبین: هم با همین موضوع نوشته شده است[۲۰].
- نصایح الهدی و الدین الی من کان مسلما و صار بابیا: در رد فرقه بهائیت نوشته شده است[۲۱].
- دیوان اشعار: حاوی اشعار و قصاید فراوان؛ از جمله قصیده‌ای در پاسخ به قصیده عینیه ابوعلی سینا و همچنین قصیده‌ای در پاسخ به یکی از عالمان اهل سنت در انکار وجود امام زمان [۲۲]. وی همچنین اشعاری در ثنای اهل بیت علیه‌السلام سروده است[۲۳]. از جمله وی مرثیه‌ای برای حسین بن علی (سید الشهدا) سروده است[۲۴] که با بیت ذیل شروع می‌شود:
یا تریب الخدّ فی رمض الطفوف لیتنی دونک نهبا للسیوف[۲۵]
ای کسی که در سرزمین گرم کربلا گونه‌هایت خاک آلود شد کاش من به جای تو، جایگاه ضربه‌های شمشیر می‌شدم.
شاگردان
- آیت‌الله‌العظمی آقای سید شهاب الدین مرعشی نجفی (متوفی 1411 ق)
- آیت‌الله‌العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خوئی (متوفی 1414 ق)
- آیت‌الله‌العظمی آقای حاج سید هادی میلانی (متوفی 1395 ق)
- علامه ادیب آقای میرزا محمد علی اردوبادی نجفی (متوفی 1380 ق)
- علامه سید محمدصادق بحرالعلوم (متوفی 1390 ق)
- آیت‌الله شیخ محمد رضا آل فرج الله نجفی (متوفی 1386 ق)
- آیت‌الله شیخ محمد مهدوی لاهیجی (متوفی 1403ق)
- آیت‌الله شیخ نجم الدین جعفر عسکری تهرانی (متوفی 1395 ق)
- حاج شیخ ذبیح الله محلاتی (متوفی 1405 ق)
- آیت‌الله حاج شیخ محمد رضا طبسی نجفی (متوفی 1405 ق)
- میرزا محمد‌علی مدرس خیابانی
- استاد ادیب علی خاقانی
- آیت‌الله شیخ علی محمد بروجردی (متوفی 1395ق)
- شیخ مهدی بن داوود الحجّار (متوفی 1358 ق)
- علامه محقق حاج شیخ مجتبی لنکرانی نجفی
- آیت‌الله سید صدر الدین جزایری (متوفی 1388 ق)
- شیخ ابراهیم بن شیخ مهدی قریشی
- شیخ مرتضی مظاهری نجفی
- آیت‌الله سید مرتضی لنگرودی (متوفی 1383 ق)
- علامه میرزا محمد علی ادبی تهرانی
درگذشت
بلاغی در شب دوشنبه، ۲۲ شعبان ۱۳۵۲ق در نجف درگذشت و در حرم امیرالمومنین علیه‌السلام به خاک سپرده شد[۲۶].
پانویس
- ↑ ۱. آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج ۱، ص۳۲۳.
- ↑ آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج ۱، ص۳۲۳.
- ↑ آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۲۳.
- ↑ آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۲۳.
- ↑ عقیقی بخشایشی، «شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۲۵-۲۶.
- ↑ عقیقی بخشایشی، «شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۲۶.
- ↑ عقیقی بخشایشی، «شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۲۶.
- ↑ عقیقی بخشایشی، «شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۲۷.
- ↑ یادنامه حضرت آیت‌الله‌العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۱۳۷۲ش، ص۵۸ و ۵۹.
- ↑ بلاغی، اسلام آیین برگزیده، ۱۳۶۰ش، ص۱۴.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ الکنى و الالقاب، شیخ عباس قمى، ج2، ص94 اعیان الشیعه، محسن امین عاملى، ج4، ص256.
- ↑ انصاری قمی، نجوم امت (آیت‌الله‌العظمی علامه حاج شیخ محمد جواد بلاغی)، ۱۳۷۰ش، ص۵۱.
- ↑ جمعی از محققان، موسوعة العلامة البلاغی، زیرنظر علی اوسط نطقی و مرکز احیاء آثار اسلامی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۸ش.
- ↑ استادی، «گوشه‌هایی از زندگانی مرحوم شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۱۱۱-۱۱۸.
- ↑ استادی، «گوشه‌هایی از زندگانی مرحوم شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۱۱۱.
- ↑ استادی، «گوشه‌هایی از زندگانی مرحوم شیخ محمدجواد بلاغی»، ص۱۱۲.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۲۴.
- ↑ آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۲۴.
- ↑ گلشن ابرار، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۵۵۴.
- ↑ جمعی از محققان، موسوعة العلامة البلاغی، ۱۳۸۸ش، ج۸، ص۱۰۲.
- ↑ آقابزرگ، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۲۴.