آرژانتین
آرژانتین (اسپانیولی: [aɾxenˈtina]) با نام رسمی جمهوری آرژانتین کشوری است در آمریکای جنوبی. پایتخت آن بوئنوس آیرس است.گسترش اسلام در این کشور، به‌واسطه مهاجرت‌هایی دانسته شده است که در اواخر قرن نوزدهم به این کشور صورت گرفته است. اکثر مسلمانان این کشور سنی مذهب و درصد کمی از آنها شیعه هستند و علاوه بر آرژانتینی‌های مسلمان‌شده، مهاجرانی از کشور لبنان، و همچنین سوری‌های علوی یا دوازده امامی هستند.
| زبان | اسپانیایی |
| پایتخت | بوئنوس آیرس |
| تقسیمات کشوری | ۱۸ استان (departments) دارد. |
| دین ها | ۹۷ درصد اروپایی‌تبار هستند( مهاجران ایتالیایی و اسپانیایی) هستند.
۹۲ درصد از مردم این کشور مسیحی، ۱٫۹ درصد مسلمان و بقیه بی‌دین یا پیرو ادیان دیگر هستند. |
| نوع حکومت | جمهوری |
| مساحت | ۱۱۲٬۴۹۲ کیلومترمربع |
| جمعیت | ۴۵٬۸۰۹٬۰۰۰ نفر |
تاریخ
پیش از ورود اروپائیان، آرژانتین جمعیت کم و پراکنده‌ای از سرخ‌پوستان بومی داشت. در دوره ۴ تا ۲ هزار سال پیش از میلاد منطقه کنونی آرژانتین با خشکسالی شدیدی روبه‌رو شد که باعث کاهش جمعیت بومی آن شد و بسیاری از مناطق داخلی و کوهپایه‌ای آن خالی از سکنه ماند. Gil, A. ; [۱]کشف و استعمار آرژانتین در اوایل سده شانزدهم از سوی اسپانیایی‌ها آغاز شد. مهمترین کاشفان اروپایی آرژانتین عبارت‌اند از: آمریگو وسپوچی [۲]_ خواندیاز دوسولی [۳]_ فردیناند ماژلان[۴].
تاریخچه ورود اسلام
آغاز ورود اسلام به آرژانتین به درستی مشخص نیست، اما برخی از دستنوشته‌های اسلامی کشف شده در برزیل و کوبا نشان می‌دهد که مسلمانان در این سرزمین قبل از آنکه از نظر جغرافیایی کشف شود، زندگی می‌کردند و مسلمانان اسلام را میان ساکنان اصلی این منطقه اشاعه دادند. از سوی دیگر شواهد و قرائن تاریخی نشان می‌دهد دریانوردان مسلمان به ساحل دریا آمدند که آن زمان برای جهان مجهول بود که به آن آخر دنیا یا دریای تاریک می‌گفتند.
تحقیقات دیگر نشان می‌دهد که گروهی از بردگان آفریقایی که برخی از آنها مسلمان هم بودند، وارد آرژانتین شده و برای فروش به بازارهای آمریکای شمالی و جنوبی فرستاده شدند و به اشاعه اسلام اقدام کردند.
اما اولین هجرت مسلمانان به کشورهای آمریکایی چون آرژانتین حدود ۱۴۰ سال پیش از سوی کشورهای سوریه، لبنان و فلسطین صورت گرفت که در پی جنگ جهانی اول و دوم این هجرتها افزایش یافت.
اگر چه نسلهای گذشته از مسلمانان آرژانتین از ضعف فرهنگ دینی رنج می بردند اما اینک نسل مسلمانان فعال بوده و با فرهنگ اسلامی به صورت وسیع بهره مند هستند . بیشتر مسلمانان در مؤسسات معتبر مانند دانشگاهها و مراکز اقتصادی فعالیت می کنند و نقش بزرگی در زمینه تجارت دارند.
سازمان اسلامی آمریکای لاتین و دریای کارائیب حدود 10 سال پیش بعد از گردهمایی 11 کشور با رهبران مسلمان در قاره آمریکای لاتین تأسیس شد تا به برقراری ارتباط با کشورها اسلامی اقدام کند. این سازمان به بیداری دینی مسلمانان و برگزاری نشستهای مختلف اقدام می کند و سعی در ایجاد ارتباط با مسلمانان، حفظ وحدت و انسجام آنها دارد.
این در حالی است که برخی از کشورهای اسلامی این سازمان را در راستای آموزش روخوانی قرآن، آموزش مبانی اسلام، ترجمه قرآن به زبانهای اسپانیایی و توزیع کتابهای اسلامی یاری می کنند. تأسیس مؤسسات و سازمانهای اسلامی زمینه ای برای ساماندهی و بهبود ارتباط در رسانه های گروهی را ایجاد کرده است.
مسلمانان آرژانتین از مشکلاتی رنج می برند که از مهمترین آنها عدم ارتباط با کشورهای اسلامی است، از این رو طی سالهای اخیر تلاش شده تا بیداری دینی در ارتباط با کشورهای اسلامی ایجاد شده و ارتباط با مسلمانان آمریکا شکل وسیع تری گیرد . از سوی دیگر تأسیس شبکه های ماهواره ای، زمینه ای برای ارتباط با جهان اسلام و مسلمانان آرژانتین ایجاد کرده است.
نبود مبلغ مسلمانی که به زبان اسپانیایی آشنا باشد و همچنین نبود قرآنهایی به زبان اسپانیایی از دیگر مشکلات مسلمانان در آرژانتین است .
البته مسلمانان آرژانتینی از امتیازاتی نیز برخوردار هستند . به مسلمانان این کشور اجازه رسمی داده شده تا اعیاد قربان و فطر مناسک خود را به جا آورند . همچنین در فرودگاه بوینس آیرس نمازخانه بزرگی ساخته شده است که مسلمانان با آزادی کامل می توانند شعائر دینی خد را به جا آورند و مسئولان مسلمان نیز در آن شرکت کنند.
مسلمانان و شیعه در دوره معاصر
شیعیان، اقلیتی از مسلمانان آرژانتین هستند که آن را مهاجرین لبنانی، برخی از آرژانتینی‌های مسلمان شده و نیز شماری از سوری‌های علوی یا دوازده امامی تشکیل می‌دهند. تعداد مسلمانان آرژانتین حدود ۱۰۰ تا ۵۰۰ هزار نفر تخمین زده شده است. تعداد محدودی مسجد و انجمن‌های اسلامی در آرژانتین وجود دارد.[۵]
جمعیت شیعیان این کشور حدود چند هزار نفر بوده و بیشتر آنان در شرق پایتخت زندگی می‌کنند. در این منطقه یک مسجد، یک حسینیه و یک مدرسه ابتدایی و راهنمایی و دبیرستان و نیز یک سالن عمومی برای اجتماعات دارد. در این منطقه حدود هزار تا ۱۵۰۰ شیعه زندگی می‌کنند و بقیه در استان‌های دیگر ساکنند.
در آرژانتین، شمار مهاجران شیعه از بومیان بیشتر است. این مهاجران غالبا قدیمی و برخی از نسلهای دوم و سوم آنان از آموزه‌های اسلامی دور شده‌اند. پیش از انقلاب اسلامی ایران، شیعیان در این کشور مدرسه اختصاصی نداشتند و صرفا در مراسم روز عاشورا و ایام خاص از ماه مبارک رمضان جمع شده و مراسم روضه خوانی و احیاء داشتند.[۶]
نسلی از مسلمانان کهن از اندلس قدیم، در شمار نخستین مهاجران مسلمان به آرژانتین هستند. اما مهاجرت سایر مسلمانان عرب و غیرعرب از اواخر قرن نوزدهم آغاز شده و اکنون حدود ۱ درصد از ساکنان این کشور مسلمان هستند.[۷]
اقدامات شیعیان
پس از انقلاب اسلامی ایران، اسلام و تشیع به نوعی در میان مسلمانان مقیم آرژانتین احیا شد و نسلی از جوانان نیز به این مجالس گرایش پیدا کردند. هم‌اکنون شیعیان در آرژانتین برنامه‌های زیادی دارند. یکی از مهمترین اقدامات فرهنگی، ترجمه بیش از دویست کتاب به زبان اسپانیولی است که یکی از آنها کتاب الحیاة از محمدرضا حکیمی است.[۸]
مرکز آل البیت در لبنان، تا کنون بیش از هشتاد جلد کتاب به این زبان ترجمه و منتشر کرده است. تعدادی روزنامه، محلی و برنامه‌های رادیویی به زبان اسپانیولی وجود دارد و جوانان این کشور هم اکنون درباره اسلام اطلاعات خوبی دارند.
تشیع در این کشور به رسمیت شناخته شده و مساجد و اماکن مذهبی آن، ثبت شده و قانونی هستند. درگذشته شیعه و سنی به عنوان مسلمان در کنار یکدیگر زندگی می‌کردند، ولی با فشار وهابیت و سعودی‌ها بین آنان اختلاف ایجاد شد و مراکزشان از یکدیگر جدا شد.
با این وجود هنوز هم این اتحاد در بین مسلمانان وجود دارد، به طوری که مواردی از ازدواج میان شیعه و سنی وجود دارد. جشن ولادت رسول اکرم(ص) نیز به طور مشترک توسط آنان برگزار می‌شود. وهابی‌ها در این کشور فعالیت زیادی دارند و در واقع آرژانتین مرکز آنان در آمریکای لاتین است.[۹] وضعیت اقتصادی و اجتماعی شیعیان
شیعیان اغلب تاجر و بیشتر به تجارت و صادرات گوشت می‌پردازند. به همین دلیل از لحاظ اقتصادی دارای وضع زندگی متوسطی هستند. آنان انجمن خیریه محدودی با کمک دولت برای رسیدگی به مسلمانان و غیر مسلمانان دارند. شیعیان در رادیو با اجاره ساعاتی در هفته، برنامه‌هایی اجرا می‌کنند.
در تلویزیون نیز به برنامه‌هایی دعوت می‌شوند ولی در مواردی نیز تحت فشار و بی‌احترامی قرار می‌گرفته و با فشار یهودیان تهمت‌هایی به شیعیان نسبت داده می‌شود. یک روزنامه به نام «المایزین» از سوی شیعیان منتشر می‌شود. دو مجله دیگر به نام کوثر و ثقلین، به زبان اسپانیایی و یک مجله هم برای کودکان منتشر می‌شود.
در آمریکای لاتین سه کشور به لحاظ وجود شیعیان کلیدی هستند: ونزوئلا، آرژانتین و برزیل. در بقیه کشورها هرچند مسلمانان ساکن هستند ولی موقعیت کلیدی ندارند. در نیکاراگوئه هم تعدادی شیعه وجود دارد، ولی رشد چندانی نداشته‌اند. شماری طلبه آرژانتینی در ایران تحصیل کرده و برخی از آنان در کشور خود مشغول فعالیتهای تبلیغی و دینی هستند.
مبلغان شیعه در آرژانتین
در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تعدادی از شیعیان آرژانتین برای تحصیل به ایران آمدند و آنان پس از تحصیل در قم، به کشور خود بازگشتند و هم اکنون به تبلیغ اسلام و تشیع در آن منطقه مشغول هستند. برخی از این مبلغان عبارتند از:
عبدالکریم پاز؛ دانش آموخته فلسفه در آرژانتین. وی در سن ۲۲ سالگی مسلمان شد و در سال ۱۳۶۶ هجری شمسی برای تحصیل علوم دینی به قم آمد و بعد از چند سال تحصیل برای تبلیغ به آرژانتین بازگشت.[۱۱] وی هم اکنون امام جمعه شیعیان آرژانتین است.
شیخ فیصل آلبرتو مرهل؛ خانواده وی اصالتا اهل سوریه هستند. او هم اکنون در آرژانتین سکونت دارد و البته به برخی از کشورهای آمریکای جنوبی مانند شیلی، مکزیک، کلمبیا، برزیل و پاراگوئه برای فعالیت تبلیغی مسافرت می‌کند و در محافل حکومتی نیز به عنوان نماینده شیعیان حاضر می‌شود.
مراکز فرهنگی شیعیان
مهمترین مراکز فرهنگی - اسلامی آرژانتین که متعلق به شیعیان است، عبارت است از:
مسجد التوحید و مرکز فرهنگی و مدرسه علمیه وابسته به آن که در بوئنوس آیرس قرار دارد. مدیریت این مسجد و مدرس با عبدالکریم پاس (پاز) است که در سال ۱۹۸۳ میلادی افتتاح شده و در طول این دوران همیشه طلابی داشته است. جمعیت عربی - اسلامی از جمعیت‌های اسلامی متعلق به شیعیان در آرژانتین است. جمعیت اعلای اسلامی گروهی متعلق به همه مسلمانان است که شیعیان در آن نماینده دارند. مؤسسه فرهنگ و علوم اسلامی الغدیر در توکومان؛ این مرکز را شیخ فیصل مرهل و همسرش خانم سمیه یونس تأسیس کردند. در این مؤسسه، قرائت و تفسیر قرآن کریم، آموزش زبانهای عربی و فارسی، گفتگوهای دینی، مراسم‌های اسلامی در موالید و وفیات ائمه(ع) و فعالیتهای فرهنگی دیگری انجام می‌گیرد.
مسجد الشهید از نخستین مساجد شیعیان در شهر توکومان است که حوزه علمیه نیز دارد و محمود عید مدیریت آن را برعهده دارد. این مدرسه نیز برنامه درسی مشخص دارد و به تربیت تعدادی طلبه مشغول بوده و هست.
تعدادی انجمن و جمعیت متعلق به علوی‌ها در این کشور وجود دارد که غالب آنها در بوئنوس آیرس فعال هستند. در توکومان نیز مراکزی متعلق به شیعیان علوی فعالیت دارد مانند مرکز پان اسلامیک که نماز جمعه در آن اقامه می‌شود و مدرسه عربی - اسلامی آرژانتین که در سال ۱۹۸۵ میلادی افتتاح شده و مدیریت ان با یوسف دروبی که از شیعیان علوی است، است.
در شهر کوردوبا نیز جمعیت عربی - اسلامی کوردبا، جمعیت جوانان مسلمان و مسجد شیخ ساطع الجمیل که با معماری بسیار زیبایی در سال ۱۹۸۴ بنا شده، از مراکز اسلامی - شیعی این شهر می‌باشد.
گروه‌هایی از شیعیان در بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین وجود دارد که اطلاعات دقیقی از آنان در دست نیست. این جوامع، غالبا مهاجرانی هستند که به محض آشنایی با یکدیگر، غالبا به هدف برگزاری نماز جماعت و مراسم عاشورا، اقدام به اجتماعاتی می‌کنند.
دین و مذهب
عامل مهاجر بودن جمعیت غالب کشور آرژانتین، نقش مهمی در بررسی سایر فاکتورهای مربوط به جامعه و فرهنگ این کشور بازی می کند و در پرداختن به هر یک از این مسائل ناگزیر به اشاره به آن می باشیم. در فصل های قبل گفته شد که جمعیت اصلی محدوده فعلی کشور آرژانتین تا قبل از کشف این منطقه، کمتر از یک میلیون نفر برآورد شده است و افزایش جمعیت متأثر از دوره استعمار و بویژه پس از استقلال این کشور و سیاستهای مستمر دولتهای مختلف برای جذب مهاجر می باشد. بنابراین بدیهی خواهد بود که بررسی دین و مذهب در این کشور در واقع اختصاص به بررسی اعتقادات مذهبی مهاجرین خواهد داشت.
تاریخچه ادیان و مذاهب و چگونگی گسترش دین غالب
درمورد باورها واعتقادات بومیان محلی آرژانتین مطالب زیادی در منابع مختلف یافت نمی شود اما آنچه مسلم است این بومیان اعتقادات و باورهای فرامادی داشته و در آئین ها و مراسم های خاصی این باورها را به نمایش می گذاشته اند. این اعتقادات اکنون تقریبا فراموش شده و آنچه باقی مانده ؛ در قالب جشن های خاصی و ملی است که در تاریخ های مشخص توسط بومیان برگزار می شود.
ورود مهاجرین اولیه به آرژانتین همزمان با دوره قدرت و حاکمیت کلیسای کاتولیک دراسپانیا بود. این حاکمیت به همراه مهاجرین به آرژانتین نیز وارد شد. معماری کلیساهای باقیمانده از آن دوره، نشان دهنده حاکمیت کلیسا می باشد. به همین دلیل در این دوره طولانی، مسیحیت کاتولیک به صورت نانوشته دین غالب مردم بود. همزمان با تدوین اولین قانون اساسی کشور، این موضوع بعنوان یک اصل قانونی درآمد. طبق همین اصل دو رهبر عالی کشور می بایست کاتولیک می بودند. این موضوع تا سال 1994 و اصلاح قانون اساسی، بقوت خود باقی ماند. اگرچه در مورد درصد پیروان ادیان مختلف در کشور تفاوت هایی دیده می شود اما براساس تحقیق انجام شده توسط شورای ملی مطالعات فنی و علمی کشور در سال 2008 بیش از 76 درصد جمعیت کشور کاتولیک هستند. 11 درصد از دین خاصی پیروی نمی کنند. در این تحقیق گفته شده است که پیروان اسلام، یهود و ... کمتر از 5 درصد می باشد.
دین رسمی و سایر ادیان و مذاهب
قانون اساسی آرژانتین هیچ دینی را بعنوان دین رسمی معرفی نکرده است اگرچه کلیسای رومن کاتولیک بدلیل بدلیل اینکه بصورت سنتی بیشترین پیرو را در کشور دارد، بعنوان یک دین غالب عمل می کند. ماده 14 قانون اساسی آرژانتین تصریح بر آزادی مذهبی داشته و از تکثر مذهبی موجود در کشور دفاع می کند. روز 25 نوامبر سالروز صدور اعلامیه سازمان ملل در خصوص مبارزه با عدم تساهل مذهب و مبارزه با تبعیض مذهب بعنوان روز آزادی مذهبی در بوئنوس آیرس جشن گرفته می شود.
در بسیاری از منابع، مردم آرژانتین، معتقد و متدین معرفی می شوند اما پایبندی به مذهب از نقطه نظر انجام فرایض دینی در انظار عمومی از جمله رفتن به کلیسا و یا انجام ازدواج بصورت شرعی در کلیسا و ... بسیار کاهش یافته است. در واقع از این نقطه نظر، کشور آرژانتین تفاوت فاحشی با سایر کشورهای مسیحی غرب ندارد. جوانان آرژانتینی بیشتر وقت خود را صرف تفریح و خوشگذارانی های مرسوم می کنند و کمتر به انجام فرائض دینی خود می پردازند. براساس نظر سنجی های رسمی، 76 درصد مردم اظهار داشته اند که بسیار کم به کلیسا رفته و یا هرگز وارد یک مکان مذهبی نشده اند و تنها 8/23 درصد مردم اظهارداشته اند که معمولا به کلیسا می روند. در بین 76 درصدگروه اول نیز 8/26 درصد هیچگاه به یک مکان مذهبی نرفته اند و سایرین نیز صرفا برای برای مراسم ازدواج ، ترحیم و سایر اعیاد و مراسم های مذهبی به کلیسا می روند.
علاوه بر کلیساهای عادی کلیساها و زیارتگاههای ویژه ای در سراسر کشور وجود دارند که که برگزاری مراسم دعا در تاریخ مشخصی از سال بصورت ویژه انجام می شود. بسیاری از آرژانتینی ها عادت به رفتن سالیانه به کلیساهای مقدس و زیارتگاههای محلی برای انجام چنین مراسمی دارند.
مهمترین کلیسای مذهبی آرژانتین لوخان نام دارد که 65 کیلومتری غرب بوئنوس آیرس قرار دارد. هر ساله هزاران بوئنوس آیرسی برای زیارت این" قدیس حافظ آرژانتین" با پای پیاده به این محل می روند. کلیسای اعظم کوردوبا نیز که قدمت آن به قرن 17 برمی گردد یکی از قدیمی ترین کلیسهای معروف جهان می باشد.
اگرچه طبق قانون اساسی کشور، دولت فدرال، رومن کاتولیک خواهد بود اما آزادی مذهبی در قانون اساسی برای تمامی مذاهب به رسمیت شناخته شده است. در آرژانتین تعداد زیادی مسلمان، یهودی و همچنین کلیساهای ارتدوکس های روس، یونانی و سوری وجود دارند.
علاوه بر آن برخی از بومیان آرژانتین پیرو مذهب کاتولیک شده و برای انجام مراسم مذهبی به کلیساهای کاتولیک می روند در حالی که دیگران همچنان طبق عادات و باورهای سنتی خود عمل می نمایند. تعدادی زیادی از بومیان «کولا» واقع در استان شمال غربی سالتا هم پیرو کلیسای کاتولیک هستند و هم به عبادات سنتی خاص خود عمل می کنند. در استان کاتامارکا،جشن سالیانه ای وجود دارد به نام پاچاماما که به احترام مادر زمین برگزار می شود. این مراسم های مذهبی در واقع طبق آئین خاص بومیان اجرا می شود.
ترکیب جمعیتی پیروان ادیان و مذاهب
از بین جمعیت مسیحیان، 10 درصد اختصاص به پروتستان ها دارد. در بین پیروان سایر ادیان نیز تخمین زده می شود که 4 درصد پیرو ادیان و مذاهب بومی کشور بوده و 2 درصد جامعه یهودیان آرژانتین و 4 درصد نیز پیرو سایر ادیان می باشند. البته این آمار اعلام شده از سوی مراجع رسمی است و مراجع دیگر، آمارهای متفاوتی را اعلام می کنند. بعنوان مثال اگرچه در منابع رسمی جامعه یهودیان آرژانتین حدود 300 هزار نفر عنوان می شود اما برخی منابع معتقدند که جمعیت فعلی واقعی آنها بسیار بیش از 300 هزار نفر و در حدود دومیلیون و سیصد هزار نفر می باشد و بطور عمدی، آمار واقعی از سوی انجمن های یهودی و اسرائیل اعلام نمی شود .در آرژانتین در هیچ فرم و سند رسمی، اجباری به اعلان رسمی دین و مذهب وجود ندارد.
یهودیان از حدود نیم قرن قبل بدلیل اقدامات و منشی که در جامعه آرژانتینی در پیش گرفته بودند، اقلیتی منفور بوده اند. به همین دلیل حمله به یهودیان و یهودی ستیزی در آرژانتین سابقه بسیار داشته و همچنان یهودیان از وجهه خوبی برخوردار نمی باشند. حتی در واقعه انفجار انجمن یهودیان آرژانتین، یکی از انگیزه هایی که برای چنین اقدام مشکوکی عنوان می شود، مظلوم نمائی یهودیان و خروج از فشار وحشتناک افکار عمومی بر علیه این اقلیت در آن مقطع زمانی است. برخی با توجه به سابقه صهیونیست ها در طول تاریخ و همچنین اسناد و آثار به جای مانده در زمان انفجار و تلاش همه مراجع قانونی در درون سه قوه حاکمه آرژانتین با همدستی رئیس انجمن یهودیان (دایا) در انحراف تحقیقات و سپس تلاش وافر در سرپوش گذاشتن بر انحرافات و ... این فرضیه را رد نمی کنند که ممکن است انفجار توسط خود صهیونیست ها برنامه ریزی شده باشد. ضرب المثلی معروف در آرژانتین وجود دارد که می گوید: «نه اسب سبز وجود دارد و نه یهودی بی تقصیر»
اسلام در آرژانتین
عدم اقرار به دین و ومذهب و بعبارت دیگر تقیه نیز در بین مسلمانان آرژانتینی وجود دارد. جامعه مسلمانان آرژانتین بدلیل آزار و اذیت هایی که در طول دو دهه گذشته به آنها شده است و از بیم از دست دادن کار و شغل خود و یا حمله یهودیان افراطی و ... و یا بدلیل اسلام هراسی به راه افتاده در کل جهان، از اعلان دین رسمی خود اجتناب کرده و در واقع تقیّه می کنند حتی بسیاری از آنها از ارتباط با انجمن ها و جمعیت های اسلامی بدلیل اینکه معتقدند این مراکز تحت نظر می باشند، خودداری نموده اند اما واقعیت این است که جامعه عرب ساکن آرژانتین، جمعیتی چند میلیونی است که می توان تخمین زد، نیمی از آنها از نسل های بعدی مسلمانان اولیه مهاجر بوده و یا از مسلمانانی هستند که در چند دهه اخیر به این کشور وارد شده اند.
موقعیت اسلام و مسلمانان
دربخش مربوط به قومیت ها گفته شد که تاریخ ورود اسلام به کشور آرژانتین مقارن با مهاجرت جمعی ترک های مسلمان عثمانی به این سرزمین است. در واقع اولین آمارها دقیقا مربوط به همین دوره می باشد. سپس در مقاطع بعدی تا زمان فروپاشی امپراطوری عثمانی و تا زمان اشغال فلسطین و تشکیل دولت جعلی اسرائیل، گروههای دیگری از مسلمانان از بخش های مرکزی خاورمیانه و بویژه از منطقه فلسطین به آمریکای جنوبی و بویژه آرژانتین مهاجرت نمودند.
روند مهاجرت مسلمانان در دهه های بعدی نیز ادامه یافت. بعد از آن در دوره بی ثباتی لبنان و اشغال بخش هایی از آن توسط رژیم اسرائیل بخش دیگری از مسلمانان و بویژه شیعیان به آرژانتین مهاجرت نمودند.
براساس آمارگیری سال 1914 از جمعیت کل 89/15 میلیون نفری آرژانتین، 18764 نفرمذهب خود را مسلمان عنوان کرده اند. نکته جالب توجه این است که در آمارگیری سال 1960 از تعداد 879/17 میلیون نفر جمعیت کشور تنها 14262 نفر مذهب خود را اسلام عنوان کرده اند که نشاندهنده 10/0 درصد جمعیت کشور بوده است.
در دهه دوم قرن بیستم، امین ارسلان کنسول عثمانی در آرژانتین، در گزارشی اعلام کرده بود که 15 درصد مهاجرین ترک ساکن آرژانتین مسلمان هستند. البته رئیس اقلیت مارونی ها( الخاندرو شمعون) در همین دوره، تعداد مسلمانان ساکن آرژانتین را 30 درصد مهاجرین عرب اعلام کرده است. این در حالی است که کشیش اعظم ارتدوکس کلیسای انطاکیه در بوئنوس آیرس تعداد مهاجرین عرب را بیش از یک میلیون و دویست هزار نفر اعلام کرده که از این تعداد 40 درصد مسلمان هستند و آخرین آمار اعلام شده در خصوص مسلمانان آرژانتین در دهه 1970 مربوط به روزنامه الوطن لبنان است که تعداد اعراب ساکن آرژانتین را 6/3 میلیون نفر ذکر کرده است.
نکته مهمی که در مورد مهاجرین عرب در آرژانتین صدق می کند و همه منابع و آمارها به آنها اذعان داشته و بر آن تأکید نموده اند، جذب شدن سریع اعراب مهاجر به جامعه آرژانتینی است. بعنوان مثال بین سالهای 1930-1918 تعداد ازدواج های اعراب با غیر عربهای ساکن آرژانتین 23 درصد ذکر شده است. نکته دیگر این است که 62 درصد نسل دوم عربهای مهاجر به زبان عربی تسلط نداشته و تنها 13 درصد به طور صحیح زبان عربی صحبت می کرده اند. در نسل سوم عربهای مهاجر این رقم به کمتر از 4 درصد رسیده است و 87 درصد اصلا به زبان عربی آشنا نبوده اند.
از دهه 1960 اظهار به مذهب در فرم ها و اسناد دولتی لغو شد و در سرشماری ها نیز مورد نظر نبود. بنابراین درحال حاضرآمار رسمی دقیقی در مورد تعداد مسلمانان در آرژانتین وجود ندارد. برخی از رهبران انجمن های اسلامی تعداد مسلمانان فعلی ساکن آرژانتین را 900 هزار نفر دانسته اند. در حالی که برخی دیگر تعداد کل مسلمانان را 450 هزار نفر ذکر کرده اند. در همین حال رئیس مرکز اسلامی آرژانتین، تعداد مسلمانان را به شکل زیر عنوان کرده است. 800 خانواده سنی، 400 خانواده علوی، 300 خانواده شیعی ، 50 خانواده دروزی.
آنچه مسلم است اینکه، آمار واقعی از تعداد جمعیت مسلمان آرژانتین وجود ندارد اما تعداد آنها بطور قطع بسیار بیشتر از آمارهای رسمی ارائه شده است. برعکس جوامع یهودی که بسیار منسجم و فعال عمل می کنند، یکی از مهمترین نقاط ضعف جوامع اسلامی آرژانتین، عدم وجود فدراسیون و یا اتحادیه ای است که این جوامع اسلامی را متحد نماید. عدم اتحاد آنها و اختلافات موجود بین این مراکز از جمله دلایلی است که باعث شده است مراکز اسلامی نتوانند در جهت اتحاد مسلمانان و پیگیری حقوق و خواسته های این اقلیت گسترده نزد دولت آرژانتین بخوبی اقدام نمایند.
نهادها و مراکز دینی مسلمانان
مجموع مدارس و مراکز اعراب مسلمان و مسیحی که قریب به یکصد مرکز می باشد، نقش چندانی درسرنوشت آنان نداشته اند و اکثرا به مراکز دیدار افراد جامعه عرب و یا وقت گذرانی تبدیل شده اند. بعبارت واضح تر این سازمان ها و مراکز نتوانسته اند تعامل و ارتباط موثری را با دولت مرکزی و دولتهای استانی برقرار نموده و در نتیجه چنین ارتباطاتی از حقوق اقلیت مسلمان در تدوین قوانین و ... دفاع نمایند. بعنوان مثال در کلان شهر حدود 15 میلیونی بوئنوس آیرس سه مسجد مربوط به مسلمانان فعال می باشند. در ادامه به معرفی این مراکز پرداخته می شود.
مسجدالتوحید
مسجد التوحید وابسته به شیعیان که در سال 1983 با مشارکت مستقیم جمهوری اسلامی ایران تأسیس شده است. این مسجد تنها مرکز شیعیان در این شهر بزرگ است. مسجد مذکور البته مدرسه اسلامی و مراکز فرهنگی دیگری را نیز تحت پوشش خود قرار داده است. مرکز اسلامی التوحید فعالیتهای گسترده ای را در زمینه های فرهنگی و جذب جوانان ، ایجاد کلاسهای عربی، فارسی ، پخش فیلم و کلاسهای تبلیغی و تبشیری انجام می دهد. در طول قریب سه دهه فعالیت این مرکز ، تعداد زیادی از آرژانتینی ها مستعد به دین اسلام گرویده و زمینه های آشنائی هرچه بیشتر آنها با دین مبین اسلام فراهم شده است.
این مسجد همچنین قریب دو دهه است از یک رادیو موج اف ام برای پخش برنامه های مذهبی و اسلامی بهره می برد. در چند سال اخیر با استفاده از قانون جدید کانالهای تلویزیونی دیجیتالی در کشور، این مرکز نیز اقدام به تأسیس یک کانال تلویزیونی با برد محدود نموده است.
کتابخانه ای نیز در مرکز التوحید دائر شده است که متون زیادی به زبان های عربی، اسلامی و فارسی را در اختیار دارد. این مرکز اسلامی، مدرسه ای نیز برای فرزندان شیعیان ساکن تأسیس نموده است. شیعیان مذکور همگی از خانواده های شیعیان جنوب لبنان هستند که از زمان جنگ های داخلی آن کشور به آرژانتین مهاجرت نموده اند.
اگرچه در حال حاضر بیش از 70 درصد جمعیت دانش آموزان مدرسه وابسته به شیعیان را غیرمسلمانان تشکیل می دهند اما حضور آنها در یک مدرسه اسلامی می تواند زمینه های آشنائی بیشتر آنها با اسلام را فراهم نماید. در همین بخش مناسب خواهدبود که مراکز اسلامی شیعه سایر شهرهای آرژانتین نیز معرفی گردد.
نکته مهمی که در مورد فعالیت اسلامی مرکز اسلامی شیعیان باید گفت آن است که از سال 1994 و پس از انفجار انجمن یهودی آمیا در آرژانتین، اتهامات بی اساسی به جامعه شیعیان این کشور وارد شد، تعدادی از اعضای این مرکز بدون دلیل بازداشت شده و بعد از مدتی آزاد شدند و تضییقات شدیدی برای فعالیت این مرکز بوجود آمد بگونه ای که حتی شیعیان آرژانتینی نیز از رفت و آمد به این مرکز واهمه دارند. این اقدامات تأثیرات زیادی بر روند فعالیتهای گسترده این مرکز اسلامی گذارد.
مرکز اسلامی کانیولاس
این مرکز در شهر کانیولاس واقع شده و سرپرستی آن سالهاست با شخصی به نام عبدالله مدنی می باشد که از آرژانتینی های گرویده به دین اسلام می باشد.
مرکز اسلامی توکومان - خوخوی و سالتا در شمال آرژانتین
گفته می شود که شهر توکومان و نواحی اطراف آن جمعیت قابل توجهی از مسلمانان علوی را در خود جای داده است که بعد از بوئنوس آیرس بزرگترین تجمع مسلمانان آرزانتین می باشد. این مرکز اسلامی نیز توسط یکی از آرژانتینی های سوری الاصل اداره می شود. مرکز اسلامی توکومان نیز از وجود یک ایستگاه رادیوئی، کانال تلویزیونی دیجیتال ، مسجد و مراکز اسلامی وابسته بهره می برد.
مرکز اسلامی جمهوری آرژانتین( اهل سنت)
این مرکز توسط اولین مهاجرین مسلمان با هدف رفع نیازهای اولیه و حل مشکلات مهاجرین تازه وارد تأسیس شد. به همین دلیل تا مدتها، هدف اصلی برگزاری مراسم های اسلامی نبود. مسجد الاحمد وابسته به مرکز اسلامی بوئنوس آیرس که در سال1986 با حمایت های مالی سوریه و لیبی تأسیس شد، وابسته به این مرکز می باشد. این مرکز اسلامی درحال حاضر بزرگترین مرکز اسلامی بوئنوس آیرس است که هدف خود را نمایندگی همه مسلمانان فارغ از مذهب و تفکر و مرام سیاسی و ملیتی می داند. در مراسم های این مرکز جمع کثیری از مسلمانان شرکت می کنند و بنوعی تنها مرکز اسلامی آرژانتین نیز محسوب می شود که با دولت مرکزی ارتباط مستقیم دارند و بعنوان مثال رئیس جمهور آرژانتین(خانم کرچنر) در عید فطر سال 1388 در این مسجد حضور یافت. لبنانی ها و سوری های مقیم بوئنوس آیرس که اکثریت مسلمانان حاضر در آرژانتین را نیز شامل می شوند، با این مرکز اسلامی در ارتباط هستند. مرکز اسلامی ملک فهد
این مرکز با سرمایه گذاری مستقیم عربستان سعودی در سال 2000 افتتاح گردید. در حال حاضر مدرن ترین مرکز اسلامی عربستان سعودی است که هزینه های آن بطور کامل از سوی سفارت عربستان سعودی تأمین می شود.
نهادها و مراکز دینی غیرمسلمانان
مراکز وابسته به یهودیان
جامعه یهودیان در آرژانتین بعنوان بزرگترین جامعه یهودی در آمریکای لاتین ، بعد از جامعه یهودیان در اسرائیل و آمریکا سومین مرکز بزرگ یهودیان در جهان محسوب می شود. بیش از 50 درصد از یهودیان آمریکای لاتین در آرژانتین مستقر می باشند. بسیاری از یهودیان این منطقه از ریشه خانواده های یهودی آرژانتینی می باشند. مهاجرت یهودیان به آرژانتین به طور عمومی به چهار دوره تاریخی تقسیم می شود.
از زمان کشف قاره آمریکا از سال 1492 تا 1889 در این دوره یهودیان از طریق بازرگانی و تجارت با این منطقه در ارتباط بودند.
از سال 1889 تا سال 1905 دوره اول مهاجرت یهودیان برای کشاورزی و ایجاد کلنی های یهودی تحت حمایت انجمن مهاجرین یهودیان (JCA )
از سال 1905 تا 1930 دوره مهاجرت انبوه، زمانی که آنها در مناطق شهری اسکان داده شدند و کارهای در سطح پایین با درآمد کم را قبول کردند.
از سال 1930 تا 1950 ، مهاجرت یهودیان از اروپا بمنظور فرار از تعقیب و آزار نازیها و تبعیضات نژادی نازی
بعد از پایان جنگ دوم جهانی، مهاجرتهای اضطراری یهودیان متوقف شد. جمعیت یهودیان آرژانتین در سال 1960 با 310 هزار نفر به اوج خود رسید و پس از آن با شروع مهاجرت به اسرائیل بعنوان پناهنده و مهاجر، آمار کاهش یافت. همچنین تعدادی از یهودیان آرژانتینی به دلیل نامساعد بودن وضعیت اقتصادی این کشور در این دهه به کشورهای اروپایی مهاجرت کردند. براساس آمارهای تخمینی تعداد یهودیان آرژانتینی در سال 1982 به 230 هزار نفر رسید.
برخی از منابع یهودی تعداد یهودیان را بیش از 300 هزار نفر برآورد کرده اند که از این میزان 200 هزارنفردر بوئنوس آیرس ،20 هزار نفر در روساریو، 9000 نفر در کوردوبا، 20 هزار نفر در دیگر شهرها زندگی می کنند. تعداد قابل توجه دیگری از یهودیان در شهرهای ماردل پلاتا ، لاپلاتا ، کونکوردیا وجود دارند. اکثریت جمعیت یهودیان از شاخه آشکنازی و 15 درصد از آنان از شاخه سفاردی می باشند.
همانگونه که در ابتدای این بخش عنوان شد، بسیاری معتقدند که جمعیت واقعی یهودیان بسیار بیش از 300 هزار نفر است. باید در نظر داشت که یکی از مناطقی که قرار بوده است کشور یهود در آنجا تأسیس شود، آرژانتین می باشد. گفته می شود یهودیان در نیم قرن اخیر تلاش زیادی را برای خرید زمین های وسیع کشاورزی در آرژانتین بکار بسته اند و آمارهای متفاوتی از وسعت زمین های خریداری شده توسط یهودیان ارائه می شود که حتی تا 500 هزار هکتار نیز عنوان شده است. برخی معتقدند که یهودیان آرژانتین در دوره کمون نهائی خود بسر می برند و آرزوی نهائی آن، اداره کشور توسط یهودیان است. این نکته نیز شایان ذکر است که مقامات بسیاری در سطوح عالی کشور از جمله در دستگاه قضایی، دولت فدرال و دولتهای ایالتی از یهودیان هستند. در سال 2016 برای اولین بار یک یهودی بعنوان یکی از اعضای شورای عالی قضایی منصوب شد. در دولت فعلی آقای ماکری نیز چندین نفر از وزرای مهم یهودی هستند. علاوه بر آن بسیاری از یهودیان مشهور از طریق حزب حاکم PRO وارد کنگره شدند.
وضعیت و ساختار آموزش مذهبی در جامعه
براساس قانون اساسی کشور، آزادی مذهبی در سراسر کشور وجود دارد و دولت باید تلاش خود را برای حفظ این آزادی بکار بندد. بنابراین آموزش مذهب خاصی در مدارس بصورت عام وجود ندارد. تا قبل از اصلاحیه قانون اساسی، آموزش های مذهبی بعنوان یکی از دروس دوره ابتدائی در مدارس تدریس می شد اما پس از انجام این اصلاحیه این موضوع لغو شد معهذا بدلیل حاکمیت سیستم فدرالی در نظام سیاسی آرژانتین، ایالتها نیز از قانون خود پیروی می کنند. تعدادی از ایالتها آموزش مذهب کاتولیک در مدارس ابتدائی دولتی انجام می شود در حالیکه در برخی ایالتها انجام وجود دروس آموزش مذهبی در مدارس ابتدائی دولتی را نیز ممنوع کرده اند.
علیرغم این موضوع؛ در حال حاضر وجود مدارس خاص اقلیتهای مذهبی و یا مدارس وابسته به کلیسا که در آن آموزش های مذهبی نیز تدریس شود، آزاد بوده و منعی ندارد.