پیش‌نویس:تبلیغ

تبلیغ

لغوی

واژه تبلیغ از ریشه بَلغ، بلوغ و بلاغ به معنای رسيدن بانتهاء مقصد اعمّ از آنكه مكان يا زمان يا امرى معيّن باشد. بنابراین وقتی ریشه بلغ به باب تفعیل که اثر آن متعدی کردن فعل لازم است می رود معنای واژه تبلیغ ،رساندن چیزی را به مقصد خواهد شد به عبارت دیگر چیزی را به مقصد و به انتها رساندن معنای واژه تبلیغ خواهد بود. یکی از ویژگیهایی که از لغت ماده تبلیغ برمیآید کفایت و بسندگی است به این معنا که دیگر نیاز به عمل اضافه در رساندن یا رسیدن نیست و این همان است که در بَلَّغْتُهُ‏ تَبْلِيغاً في الرسالة و نحوها و في كذا بَلَاغٌ‏ و تَبْلِيغٌ‏ أي كفاية آمده است.شاهد بر این مدعا را می توان در واژه «البُلاغی» به معنای مرد بليغ و فصيح كه با سخن خود حق مطلب را ادا می کند دید.

اصطلاحی

تبلیغ مجموعه اقداماتی است که در راه انتقال و نشر اطلاعات، افکار و عقاید از سوی یک فرستنده برای یک گیرنده به منظور دگرگونی در افکار، رفتار و احساسات مخاطبان انجام میگیرد یا به عبارت دیگر همه اقداماتی که در راه تغییر بینش و عقاید دیگران صورت می گیرد را تبلیغ گویند.

اهمیت تبلیغ

درک اهمیت تبلیغ کار بسیار دشواری است چرا که تبلیغ یعنی حرکت دادن و هدایت مردم و این مسئله ای است که اهمیتش درک نشده است. حرکتی که بزرگی آن نه تنها استیفا حقوق شخصی از ظالم بلکه حرکتی است که انسان را از منزل نفس به سوی حق سوق دهد و لازمه چنین حرکتی این است که باید بشر را از درون خویش علیه خودش برانگیخت و این کار بسیار دشواری است.از سوی دیگر دشواری امر تبلیغ به این است که پیام باید از سطح حواس ظاهری فراتر رفته و به عمق جان مخاطب نفوذ کند و به عقل و قلب او بنشیند و از این طریق در او حرکت و تغییر ایجاد کند بنابراین پیام باید به گونه ای باشد که عقلی که دروازه اش را بسته است و جز با ابزار برهان و استدلال پیامی را پذیرا نیست بتواند به ان نفوذ کرده و قرار پیدا کند. این است که کار را دشوار می کند. و همچنین یکی دیگر از دشواری های تبیلغ این است که عقل انسان تنها ورودی شناختی و مبدا افعال انسان نیست بلکه برخی افعال انسان مبدا قلبی و دلی دارند و به همین دلیل ابلاغ پیام به قلب و دل انسان به مراتب دشوار تر از نفوذ به عقل انسان است و از همین جهت است که مبلغ باید ابزار متناسب با قلب و دل انسان را بشناسد ودر موقعیت مناسب به کار گیرد که به نظر می رسد تبشیر و تنذیر ابزار متناسب با قلب انسان است.

ارکان تبلیغ

رکن در تبلیغ به این معناست که در صورت نبودن آن تبلیغ نیز معنایی نخواهد داشت. ارکان تبلیغ عبارتند از: فرستنده، گیرنده و محتوای پیام و در آخر ابزار پیام رسان.

شرایط موفقیت یک پیام

محتوای غنی

نیازهای گوناگون فکری، احساسی، عملی، اجتماعی و مادی ازجمله نیازهای انسان است که یک پیام علاوه بر عدم مخالفت با آنها لازم است که مطابق و موافق با آنها نیز باشد. در واقع پیام باید بگونه ای منطقی باشد که با عقل و فکر بشر سازگار باشد و جاذبه عقل انسان آن را به سوی خودش بکشاند چرا که یک پیام، اگر ضد منطق و عقل باشد ولو مثلا احساسی باشد برای مدت کمی ممکن است دوام پیدا کند و برای همیشه قابل دوام نیست. از سویی دیگر مطابقت پیام با احساسات بشری موجب غنا و نیرومندی آن خواهد بود چرا که انسان علاوه بر داشتن کانون عقلانیت دارای کانونی به نام احساست است که توافق و هماهنگی پیام با احساسات و تا حدی اشباع احساسات عالی و رقیق بشر و نیز هماهنگی با نیازهای زندگی و نیازهای عملی و عینی بشر از دیگر شرایط موفقیت یک پیام است. اگر پیامی با نیازهای طبیعی بشر ضدیت داشته باشد نمی تواند موفق باشد بنابراین اولین شرط موفقیت یک پیام مطابقت آن پیام با دو کانون عقل و احساس و نیازهای برخاسته از این دو کانون است.

متد و سبک پیام رسان

دومین شرط موفقیت یک تبلیغ داشتن متد و سبک یا اسلوب پیام رساندن است. در همین راستا خصوصیاتی که یک پیام باید داشته باشد از قرار ذیل است:

1. واضح و آشکار بودن: عبارت «بلاغ مبین» جمله ای است که در قرآن کریم ذکر شده است و بیان گر این است که پیام باید بی پیرایه باشد بگونه ای که مخاطب در کمال سهولت و سادگی آن را فهم و درک کند. و بگونه ای نباشد که حاوی کلمات مغلق و پیچیده باشد و یا شامل اصطلاحات زیاد باشد.

2. متکلفانه نبودن: تکلف در تبلیغ می تواند دو معنا داشته باشد؛ اول اینکه در ابلاغ پیام از الفاظ قلمبه و سلمبه استفاده نشود و معنای دوم که از آیه «ما انا من المتکلفین» برداشت می شود این است که انبیا چیزی را که نمی دانند و بر خودشان ان طور که باید ثابت و محقق و روشن نیست نمی گویند. .به عبارتی تکلف در معنای دوم به معنای تظاهر به دانستن است بگونه ای که انسان قصد وارد کردن مطلبی را در دل مردم دارد در حالی که خود به آن اعتقادی ندارد.

پیام رسان مناسب

فرستنده پیام یکی از ارکان پیام است و از همین سو یکی از شروط موفقیت پیام، داشتن یک پیام رسان خوب است که باید دارای خصوصیات زیر باشد:

1. شناسایی کامل پیام تبلیغی.

2. مهارت در شناسایی وسایل تبلیغی و نیز به کارگیری آن ها.

3. ناصح بودن مبلغ: به این معناست که مبلغ در ابلاغ پیام نباید هیچ هدف و غرضی جز خیر رساندن به مخاطب را داشته باشد.

4. شهامت و شجاعت داشتن: «خشیت» حالتی را گویند که انسان بر اثر مسلط شدن ترس بر او جرئت خویش را از دست می دهد. قرآن کریم در صفات مبلغین اینگونه بیان می کند که: «الذین یبلغون رسالات الله و لا یخشون احدا الا الله» کسانی که پیام¬های خدا را ابلاغ می کنند تنها در برابر خداوند متعال جرئت خویش را از دست می دهند و این خود بدین معناست که از غیر خداوند ترسی ندارند و با شهامت و شجاعانه پیام خویش را ابلاغ می کنند.

5. تواضع و فروتنی: مبلغ در ابلاغ پیام نباید اظهار پرمدعایی و انانیت و منیت کند و بگونه ای صحبت کند که مردم را تحقیر کند. این معنا از ذیل آیه «او عجبتم ان جاءکم ذکر من ربکم علی رجل منکم» برداشت می شود، عبارت «من ربکم» نشان دهنده این است که نمی خواهد خدا را به خودش اختصاص بدهد و بگوید خدای من و به نحوی سخن بگوید که مخاطب اینگونه برداشت کند که او را قابل ندانسته تا خدا را به او نسبت دهد به همین دلیل از جمله «من ربکم» استفاده می کند و یا عبارت «علی رجل منکم» گویای این است که مبلغ خودش را یکی از مردم می پندارد.

6. نرم خو بودن: مبلغ در ابلاغ پیام باید نرم خو باشد و از هر نوع خشونت اعم از کلامی و غیر کلامی پرهیز کند چرا که قصد مبلغ ایجاد علاقه و ایمان نسبت به پیام است که اگر اینگونه نباشد موجب تنفر مخاطب از مبلغ و پیام خواهد شد. در همین راستا وقتی که خداوند موسی و هارون را برای دعوت فردی مثل فرعون می فرستد به آن¬ها سفارش می کند که:«قولا لینا» با او به نحو نرم سخن بگویید باشد که متذکر شود و از خدای خودش بترسد.

7. بشیر و نذیر بودن: تبشیر و تنذیر به معنای تشویق و تنبیه است که هر دوی انها برای انسان لازم و ضروری است. در تبلیغ پیام نیز لازم است که تشویق و تنبیه با هم همراه باشند و اگر مبلغ و تبیلغ تکیه اش بر یکی از انها باشد درست نیست. چرا که انسان های متوسط الحان بيشتر به منافع و مضار خود مى ‏انديشند. البته قابل توجه است که در برخی از آیات قرآن کریم همانند «وَ أُوحِيَ إِلَيَّ هذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغَ» تبلیغ دین با انذار و تخویف (ترساندن)شروع شده است و اين خود در فهم عامه مردم مؤثرتر از تطميع است، براى اينكه گر چه تطميع و اميدوار ساختن مردم نيز راهى است براى دعوت انبيا؛ و قرآن عزيز هم تا اندازه‏اى اين طريقه را به كار برده است، ليكن اصولا اميدوارى، آدمى را به طور الزام وادار به طلب نمى‏كند، و بيش از ايجاد شوق و رغبت در آدمى، اثر ندارد، به خلاف تخويف و تهديد كه به حكم عقلى وجوب دفع ضرر احتمالى، احتراز از آنچه تهديد به آن شده واجب و آدمى به دفع آن ملزم مى‏شود. علاوه بر اين، اگر مردم در گمراهى خود هيچ گونه تقصيرى نمى‏داشتند، مناسب بود كه دعوت الهى از راه تطميع آغاز گردد، ليكن مردم در گمراهى خود مقصر هستند، براى اينكه دعوت اسلام، دعوت به دين فطرت، يعنى به دينى است كه سرچشمه‏اش در نهاد خود بشر است، و اين خود او است كه با دست خويش و با ارتكاب شرك و گناه، فطرت خود را پشت سر افكنده و شقاوت را بر دل خود چيره نموده و در نتيجه دچار سخط الهى شده است، و چون چنين است حزم و حكمت اقتضا مى‏كند كه دعوت آنان از راه انذار و هشدار آغاز گردد، و براى همين جهت بوده كه در آيات بسيارى وظيفه آن جناب منحصر در انذار شده است، مانند آيه:" إِنْ أَنْتَ إِلَّا نَذِيرٌ" و آيه:" وَ إِنَّما أَنَا نَذِيرٌ مُبِينٌ" . البته اين مطلب، كه گفته شد، در باره مردم عامى است، و اما خواص از مردم، يعنى آنان كه خداى را از روى محبتى كه به او دارند عبادت مى‏كنند، نه از جهت ترس از آتش و يا طمع در بهشت، البته از خوف و رجا و تهديد و تطميعى كه در دعوت دينى هست چيز ديگرى تلقى مى‏كنند، وقتى به تهديد از آتش برمى‏خورند از آن آتش، آتش فراق و دورى از پروردگار و سخط وى را مى ‏فهمند، و همچنين از شنيدن وصف بهشت به نعمت وصل و قرب ساحت او و خشنودى او منتقل شده و مشتاق آن مى‏ گردند.

8. پرهیز از ایجاد تنفر: تبلیغ نباید مایع نفرت و بیزای مخاطب شود.پیامبر اسلام در سفارشی به معاذ بن جبل می فرمایند یا معاذ بشر و لاتنفر اموری که مانع از تنفر می شوند از این قرار است:

• توجه به لطافت روح: روح انسان لطیف است و زود واکنش نشان میدهد به عنوان مثال روح اگر احساس فشار و دشواری کند گریزان و فراری خواهد شد. سفارش پیامبر به جابر این است که یا جابر ان هذا الدین لمتین فاوغل.. یعین دین اسلام دین با متانتی است با خودت با مدارا رفتار کن چرا که ان ادم هایی که خیال می کنند با فشار اوردن بر روی خود و سخت گیری بر خود زودتر به مقصد می رسند اشتباه میکنند آنها اصلا به مقصد نمی رسند.
• نظافت و پاکیزگی: رعایت نظافت در لباس پوشیدن و نیز در سر و صورت و نیز استفاده از عطر مانع از تنفر و بیزاری است.
• زیبایی ظاهری: مبلغ دین نباید چهره یا اندام بدن و یا نحوه راه رفتن و سخن گفتن او بگونه ای باشد که تنفر آمیز باشد.
• پرهیز از خشونت و ملامت زیاد: برخی از انسان ها با ملامت تحریک می شوند اما مکان و زمان می توند در این واکنش موثر باشد ولی ملامت زیاد موجب تنفر می شود.

تعداد: 29 آیهسوره‌ها:

حروف مقطعه

حروف مقطعه اصطلاحی است که به اولین آیه در برخی از سوره‌های قرآن کریم اشاره دارد. دلیل مقطعه نامیده شدن این حروف این است که آن‌ها به صورت قطعه قطعه تلفظ می‌شوند، به‌گونه‌ای که هر حرف مطابق با صدای خویش خوانده می‌شود مثلا حرف «م» «میم» تلفظ می‌شود. تعداد این حروف بیست و نه عدد است که در بیست و نه سوره قرار گرفته‌اند.

معنای حروف مقطعه

حروف مقطعه قرآن هميشه جزء كلمات اسرار آميز قرآن محسوب مى‏‌شده و مفسران براى آن تفسيرهاى متعددى ذكر كرده‌‏اند. مرحوم طبرسی صاحب تفسیر مجمع البيان يازده قول از این نظریات را در معناى آن‌ها نقل كرده است که علامه طباطبایی هیچ یک از این اقوال را قانع کننده نمی‌دانند از جمله تفاسیر معنای این حروف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. اظهار ناتوانی مدعیان ادبیات عرب توسط خداوند: خداوند از حروف الفبا و كلمات معمولى، مطالب و معانى بلند را در قالب الفاظ زيبا و كلمات موزون ريخته و اسلوب خاصى در آن بكار برده كه همه انگشت حيرت به دندان گرفته‏‌اند، آرى همين حروف در اختيار انسان‌ها نيز هست ولى توانايى ندارند كه تركيب‌ها و جمله‏‌بندي‌هايى بسان قرآن ابداع كنند. همین ناتوانی نشان از این دارد که کتابت قرآن مولود آدمی نیست.
2. اين حروف رموزى بين خداى تعالى و پيامبرش هستند كه معناى آن‌ها از ما پنهان است و فهم عادى ما راهى به درك آن‌ها ندارد، مگر به همين مقدار كه حدس بزنيم بين اين حروف و مضامينى كه در سوره‌‏هاى هر يك آمده ارتباط خاصى هست.

ملا حسینقلی همدانی

ملا حسینقلی همدانی (۱۲۳۹ ـ ۱۳۱۱ ه.ق) از عرفا و فقهاء شیعه در قرن ۱۴ ه.ق و برجسته‌ترین شاگرد سلوکی سید علی شوشتری است که خود نیز شاگردان برجسته‌ای را تربیت کرده است‌، از جمله شاگردان او می‌توان به آیةالله العظمی سید احمد کربلایی و آیةالله میرزا جواد ملکی تبریزی اشاره کرد.

زندگی‌نامه

ملا حسینقلی همدانی در سال ۱۲۹۳ هجری قمری در روستای شوند دَرگَزین از توابع استان همدان، به دنیا آمد. ایشان، در وصف حال خویش اینگونه بیان می‌کنند: «پدر من رمضان‌علی بود، و به ایام طفولیت شبانی همی کردمی و بعد گاهی چند به تهران معقول همی آموختمی. روزگاری نیز به نجف اشرف به درس شیخ انصاری می‌نشستم مگر گاهی دربافتم که شیخ علی‌الدوام ایام چهارشنبه را به منزل آقا سید علی شوشتری می‌شود از تلامیذ خویش و روزی بدانجای شدم و یافتم شیخ را نشسته به هیئت تلمیذ و سید را نشسته به هیئت استاد و سید چیزها می‌فرمود، مگر در دل گذراندم که من علی الدوام بدین حضرت شوم و چون برخاستم سید با من فرمود که اگر خواستی همی آی و از آن روز بدان حضرت باریافتم»

تحصیلات

ایشان دروس سطح را در حوزه علمیه تهران و در مدرسه مروی گذراند که از اساتید برجسته این دوره ایشان می‌توان به آیت الله شیخ عبدالحسین طهرانی معروف به شیخ العراقین اشاره کرد. پس از این دوران عشق و علاقه به حکمت، او را به شهر سبزوار کشاند و در مکتب فیلسوف بزرگ و پرآوازه ایرانی، ملا هادی سبزواری شرکت کرد. استاد مرتضی مطهری در این زمینه می‌گوید: «بزرگترین حسنه حکیم سبزواری، مرحوم حکیم ربانی، عارف کامل الهی، فقیه نامدار، آخوند ملا حسینقلی همدانی قدس سره است. این مرد بزرگ و بزرگوار که فرزند یک چوپان پاک سرشت بود، برای ادامه تحصیل از همدان به تهران آمد. جاذبه معنوی حکیم سبزواری او را به سبزوار کشانید. اگر همه شاگردان حوزه حکیم سبزواری به حضور وی در حوزه او افتخار می‌کنند، حوزه حکیم به حضور چنین مردی مفتخر است». ایشان پس از این دوران به منظور ادامه تحصیلات به حوزه نجف عزیمت کرده و در درس شیخ مرتضی انصاری حاضر شد. ایشان علاوه‌بر دروس حوزوی به کسب کمالات معنوی نیز پرداخت و به همین منظور در درس سید علی شوشتری حاضر شد و از همان اوایل مورد لطف ایشان قرار گرفت. خود در این‌باره می‌فرماید: «در دل گذراندم که من علی الدوام بدین حضرت شوم و چون برخاستم سید با من فرمود که اگر خواستی همی آی و از آن روز بدان حضرت باریافتم»

جواد ملکی تبریزی

جواد ملکی تبریزی معروف به میرزا جواد آقا ملکی تبریزی از جمله بزرگان در حوزه عرفان شیعی در قرن ۱۴ هجری قمری و شاگرد برجسته عارف بزرگ ملاحسینقلی همدانی است. رساله لقاء‌الله یکی از مشهورترین کتاب‌های ایشان است.

زندگی نامه

جواد ملکی تبریزی ملقب به میرزا جواد آقا ملکی تبریزی فرزند شفیع ملکی است. از تاریخ دقیق تولد ایشان اطلاع دقیقی در دسترس نیست اما در سال ۱۳۴۳ هجری قمری دار فانی را وداع گفته است و مقبره ایشان اکنون در قبرستان شیخان شهر قم قرار دارد. او از جمله بزرگان روحانیت در حوزه عرفان شیعی در قرن ۱۴ هجری قمری است و عمده آثاری که تألیف کرده‌اند نیز در حوزه عرفان است.

منابع

• مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم.
• طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم.
• صدوقی سها، منوچهر، تاریخ حکما عرفاء متاخرین صدرالمتألهین، تهران.
• https://wiki.ahlolbait.com/