محمد زاهد الكوثری

محمد زاهد بن حسن الحلمی الکوثری مربوط به روستای الکوثری در کرانه رود شیز در قفقاز است و گفته شده است که او به یکی از تبار چرکسی از قبیله شبثوق چرکس باستانی می‌رسد.

محمد زاهد الكوثری
نام کامل	محمد زاهد بن حسن الحلمی الکوثری
اطلاعات شخصی
سال تولد	1296 م، ۶۷۴ ش‌، ۶۹۵ ق
محل تولد	ترکیه
سال درگذشت	1371 م، ۷۴۹ ش‌، ۷۷۲ ق
محل درگذشت	مصر
دین	اسلام، تسنن
فعالیت‌ها	رئیس شورای آموزش ترکیه

تولد

او در روستای حاجی حسن قریشی در نزدیکی دوزگا در حدود سه مایلی شرق آستانه در ترکیه به دنیا آمد و آن روز سه‌شنبه 27 یا 28 شوال 1296 هجری قمری مطابق با 14 اکتبر 1878 میلادی بود.

تربیت، علم آموزی و جهاد

وی در مسجد الفتح آستانه تحصیل کرد و ریاست شورای تدریس را بر عهده گرفت و در طول جنگ جهانی اول به دلیل مخالفت با طرح آنها مبنی بر جایگزینی علوم جدید با علوم دینی در بیشتر کلاس‌ها مورد آزار و اذیت قرار گرفت. چون حکومت کمال آتاتورک زمام امور را در دست گرفت و ایدئولوژی کمونیستی را ترویج می‌دادند درصدد بودند تا او را دستگیر کنند که به ناچار در سال 1341 هجری قمری مصادف با 1922 م از راه دریا به اسکندریه سفر کرد. او مدتی بین مصر و شام در رفت و آمد بود سپس به عنوان کارمند در بایگانی در قاهره مشغول به کار شد تا اسناد ترکی موجود در آن را به عربی ترجمه کند و به زبان‌های عربی، ترکی، فارسی و چرکسی تسلط کامل داشت.

دیدگاه‌ها

جواز سفر برای زیارت قبر پیامبر ص: از این رو کوثری معتقد بود ابن تیمیه در اکثر فتاوایش تابع هوای نفس خویش بود و دین خداوند را به بازیچه گرفت. جواز توسل به پیامبر (ص) چه در زمان حیات و چه در زمان ممات: لذا وی کتابی به نام محق التقول فی مسألة التوسل دراین‌باره نوشت. سماع موتی: قائل است که مردگان دارای شنوایی و درک هستند. کوثری معتقد است ابن تیمیه مضر‌ترین شخص به اسلام و مسلمین است به طوری که اسلام در طول دوران اخیر ضرر رسانده‌تر از ابن‌تیمیه در تفرقه بین مسلمانان ندیده است. در جای دیگر می‌آورد: اگر ابن‌تیمیه همچنان شیخ‌الاسلام شمرده شود باید با اسلام خداحافظی کرد (یعنی فاتحه اسلام باید خوانده شود). معتقد است اگر کسی مثل ابن‌قیم، الگو و پیشوا برای اهل علم و علما باشد، بر علم سلام است (یعنی فاتحه علم باید خوانده شود).

بی‌مذهبی پل بی‌دینی: کوثری ضد بی‌مذهبی بود و اعتقاد داشت مذاهب اسلامی موجب سعادت دنیا و رسیدن به بهشت می‌شود. عقیده تنزیه: کوثری در بحث توحید به اهل‌حدیث خرده می‌گرفت و برخی از آنان را مُشَبِّه و مُجَسِّم می‌خواند. برای نمونه، او ابن‌خزیمه را مجسّم و جاهل به اصول دین می‌دانست و کتاب التوحید او را «کتاب‌ الشرک» می‌خواند. انتقادات تند کوثری بر شاه ولی الله دهلوی:او درباره شاه ولی الله دهلوی می‌نویسد: آگاهی‌های او از کتاب‌های متقدمین کم است و کمیت او در شناخت رجال احادیث و تاریخ علوم و مذاهب می‌لنگد تا جایی که در بسیاری از مباحث علمی دچار لغزش می‌گردد. در ادامه می‌نویسد: وی در اعتقادات و فقه پیرو حنفیان پیشین بود، اما از زمانی که به حجاز سفر کرد و حلقه شاگردان شیخ ابوطاهر بن ابراهیم کورانی شافعی درآمد، از راه صحیح حنفیان خارج شد و در توحید ازدیدگاه صحیح استادش در هند شیخ احمد بن عبد‌الاحد سرهندی معروف به امام ربّانی (توحید شهودی) متمایل به وحدت وجود از طریق نظریه تجلی گردید. کوثری می‌گوید که این نظریه منجر به اتحاد و حلول می‌شود و این دیدگاه در نزد اندیشمندان باطل است. وی در ادامه دهلوی را متهم به لامذهبیت می‌کند که تقلید را رها کرده و گونه‌ای از حشویه حنفیه نادر و منحرف را در اعتقادات و فقه تبلیغ می‌نماید که منجر به گسترش لامذهبیت در شبه قاره گردید.

آثار

1. مقالات الکوثری.
2. صفعات البرهان علی صفحات العدوان.
3. العقیدة وعلم الکلام من اعمال الامام محمد زاهد الکوثری.
4. الفقه واصول الفقه من اعمال الامام محمد زاهد الکوثری.
5. تانیب الخطیب علی ما ساقه فی ترجمة ابی حنیفة من الاکاذیب.
6. نظرة عابره فی مزاعم من ینکر نزول عیسی علیه‌السلام قبل الاخرة.
7. الاشفاق علی احکام الطلاق فی الرد علی من یقول: ان الثلاث واحده.
8. اللامذهبیة قنطرة اللادینیة.
9. محق التقول فی مسالة التوسل.
10. الاستبصار فی التحدث عن الجبر والاختیار.
11. تحذیر الخلف من مخازی ادعیاء السلف.
12. النکت الطریفة فی التحدث عن ردود ابن شیبة علی ابی حنیفة.
13. إحقاق الحق بابطال الباطل فی مغیث الخلق، ویلیه: اقوم المسالک فی روایة مالک عن ابی حنیفة وروایة ابی حنیفة عن مالک.
14. التحریر الوجیز فیما یبتغیه المستجیز.
15. الترحیب بنقد التانیب.
16. من عبر التاریخ فی الکید الاسلام.
17. فقه اهل العراق وحدیثهم.
18. نبراس المهتدی فی اجتلاء ابناء العارف دمرداش المحمدی.
19. رفع الاشتباه عن حکم کشف الراس ولبس النعال فی الصلاة.
20. ارغام المرید فی شرح النظم العتید لتوسل المرید.
21. تعطیر الانفاس بذکر سند ابن ارکماس.
22. حنین المتفجع وانین المتوجع.
23. الفوائد الوافیة فی علمی العروض والقافیة.
24. الافصاح عن حکم الاکراه فی الطلاق والنکاح.
25. ملخص تذهیب التاج اللجینی فی ترجمة البدر العینی فی اول شرح البخاری.
26. لمحات النظر فی سیرة الامام زفر رضی الله عنه.
27. حسن التقاضی فی سیرة الامام ابی یوسف القاضی.
28. بلوغ الامانی فی سیرة الامام محمد بن الحسن الشیبانی.
29. الامتاع فی سیرة الامامین الحسن بن زیاد و صاحبه محمد بن شجاع.
30. الحاوی فی سیرة الامام ابی جعفر الطحاوی .

تعلیق و حاشیه نویسی

1. الغرة المنیفة للسراج الغزنوی الهندی فی تحقیق نحو مائة وسبعین مسالة، ردا علی الطریقة البهائیة للفخر الرازی.
2. دفع شبه التشبیه باکف التنزیه لابن الجوزی.
3. تبیین کذب المفتری فیما نسب الی الامام ابی الحسن الاشعری لابن عساکر.
4. التبصیر فی الدین وتمییز الفرقة الناجیة عن الفرق الهالکین لابی المظفر الاسفرایینی.
5. الفرق بین الفرق لعبد القاهر البغدادی.
6. التنبیه والرد علی اهل الاهواء والبدع لابی الحسین الملطی.
7. الانصاف فیما یجب اعتقاده ولا یجوز الجهل به للقاضی الباقلانی.
8. العقیدة النظامیة لامام الحرمین الجوینی.
9. الاسماء والصفات للبیهقی.
10. اختلاف الموطآت للدارقطنی.
11. بیان زغل العلم للذهبی.
12. المصعد الاحمد لابن الجزری.
13. الانتصار والترجیح للمذهب الصحیح لسبط ابن الجوزی.
14. السیف الصقیل فی الرد علی ابن زفیل (فی الرد علی نونیة ابن القیم) للتقی السبکی، والتعلیقات معروفة باکمالة الرد ومسماة بتبدید الظلام المخیم من نونیة ابن القیم.
15. مراتب الاجماع لابن حزم، ونقده لابن تیمیة.
16. النبذ فی اصول الفقه الظاهری لابن حزم.
17. الاختلاف فی اللفظ والرد علی الجهمیة والمشبهة لابن قتیبة، والتعلیق یسمی لفت اللحظ الی ما فی الاختلاف فی اللفظ.
18. رسالة ابی داود فی وصف سنته.
19. مناقب ابی حنیفة و ابی یوسف و محمد بن الحسن للذهبی، ومعها ایضاً تعلیق الاستاذ ابی الوفاء.
20. ذیول طبقات الحفاظ للحسینی وابن فهد والسیوطی.
21. العالم والمتعلم.
22. رسالة ابی حنیفة الی عثمان البتی.
23. الفقه الابسط للامام ابی حنیفة.
24. اللمعة فی الوجود والقدر وافعال العباد لابراهیم بن مصطفی الحلبی المذاری.
25. کشف اسرار الباطنیة لمحمد بن مالک الحمادی.
26. الروض الزاهر فی سیرة الملک الظاهر للبدر العینی.
27. شروط الائمة الستة لمحمد بن طاهر المقدسی وشروط الخمسة للحازمی، والتعلیقات علیها مسماة بالتعلیقات المهمة علی شروط الائمة.
28. کشف المغطی من فضل الموطا لابن عساکر.
29. العقل وفضله لابن ابی الدنیا.
30. الحدائق فی الفلسفة العالیة للبطلیوسی.
31. حقیقة الانسان والروح للجلال الدوانی.
32. منیة الالمعی فیما فات الزیلعی للعلامة قاسم بن قطلوبغا.
33. الانتقاء فی تاریخ الائمة الفقهاء، مالک والشافعی وابی حنیفة لابن عبد البر.
34. خصائص مسند احمد لابی موسی المدینی.
35. شرح الحکیم محمد بن ابی بکر التبریزی علی المقدمات الخمس والعشرین.
36. من دلالة الحائرین لموسی بن میمون.
37. شرح مقامة (الحور العین) لنشوان الحمیری.
38. الروض النضیر فی شرح المجموع الفقهی الکبیر للسیاغی الصنعانی.
39. نثر الدر المکنون فی فضائل الیمن المیمون للسید محمد الاهدل.
40. الدر الفرید الجامع لمتفرقات الاسانید للسید عبدالواسع الیمانی.
41. بیان مذهب الباطنیة و بطلانه من کتاب قواعد عقائد آل محمد لمحمد بن الحسن الدیلمی.
42. طبقات ابن سعد من الطبعة المصریة.
43. نصب الرایة فی تخریج احادیث الهدایة للحافظ الزیلعی، تقدمته واسعة وجداول التصویب غیر وافیة، فتحتاج الی اکمال.
44. فتح الملهم فی شرح صحیح مسلم للعلامة شبیر احمد العثمانی.
45. ترتیب مسند الامام الشافعی للحافظ محمد عابد السندی.
46. احکام القرآن جمع الببهقب من نصوص الامام الشافعی.
47. مناقب الامام الشافعی للحافظ عبدالرحمن بن ابی حاتم الرازی الشافعی.
48. ذیل الروضتین للحافظ ابی شامة.
49. فهارس البخاری لفضیلة الاستاذ الشیخ رضوان محمد رضوان.
50. اشارات المرام من عبارات الامام ابی حنیفة النعمان لکمال الدین البیاضی.
51. کشف الستر عن فرضیة الوتر لعبد الغنی النابلسی.
52. العالم والمتعلم لابی بکر الوراق الترمذی.
53. الاعلام الشرقیة للاستاذ زکی مجاهد.
54. انتقاد المغنی عن الحفظ والکتاب للاستاذ حسام الدین القدسی.
55. النهضة الاصلاحیة للاسرة الاسلامیة للاستاذ مصطفی الحمامی.
56. منتهی آمال الخطباء له ایضاً.
57. براهین الکتاب والسنة للعلامة العارف بالله الشیخ سلامة العزامی.
58. قانون التاویل لحجة الاسلام الغزالی.
59. الثمرة البهیة للصحابة البدریة لمحمد سالم الحفناوی.
60. کتاب بغداد لابن طیفور.
61. فتاوی تقی الدین السبکی.
62. ایضاح الکلام فیما جری للعز بن عبد السلام.
63. تاریخ القوقاز.
64. دفع شبه من شبه وتمرد ونسب ذلک الی السید الجلیل الامام احمد للتقیی الحصنی.
65. تعلیقه علی مادة (الجرکس) فی تعریب دائرة المعارف الاسلامیة.

آثاری در مورد او

1. منهج الامام الکوثری فی محاربة البدع العقدیة — دین محمد محمد میرا صاحب.
2. ضوابط الاجتهاد التنزیلی عند الشیخ محمد زاهد الکوثری — محمد المصلح.
3. اثر الامام الکوثری فی نصرة وتایید المذاهب الفقهیة السنیة — صلاح محمد ابو الحاج.
4. الامام محمد زاهد الکوثری واسهاماته فی علم الرِّوایة والاسناد — محمد عبدالله آل رشید.
5. الامام الکوثری وسجالاته العلمیة فی الصحف والمجلات مع الکشف عما لم یجمع من مقالاته — ایاد احمد الغوج.
6. العلامة محمد زاهد الکوثری وموقفه من النزعة الظاهریة فی عصره — عبد الرزاق وورقیة.
7. مجمل آثار وآراء زاهد الکوثری — عمار جیدل.
8. جهود الشیخ محمد زاهد الکوثری فی خدمة السنة المشرفة: عرض ودراسة — ابوبکر بن الطیب کافی استاذ الحدیث وعلومه ورئیس قسم الکتاب والسنة بجامعة الامیر عبدالقادر للعلوم الاسلامیة بقسنطینة بالجزائر.
9. جهود الشیخ الکوثری فی خدمة السنة والمذاهب الفقهیة السنیة والدفاع عن العقیدة الاسلامیة (23-24 نوفمبر 2007: دوزجة): وهی البحوث المقدمة باللغة العربیة لمؤتمر محمد زاهد الکوثری الدولی/ قدم له عبدالله محمد عبدالله اسماعیل.

درگذشت

وی در 19 ذی القعده 1371 هجری قمری برابر با 11 اوت 1952 میلادی در سن هفتاد و پنج سالگی درگذشت. نماز میت وی به امامت شیخ عبدالجلیل عیسی شیخ عرب زبان به صورت جماعت اقامه شد. وی را در نزدیکی قبر ابوالعباس طوسی در قراقه شافعی به خاک سپردند.