حسن قلیچ افندی
حسن قلیچ، معروف به «حسن افندی»، شیخ طریقت اسماعیل آقا نقشبندی، یکی از گروه‌های مهم اسلامی در ترکیه در سال 1930 م، متولد شد. تعداد پیروان وی را میلیون‌ها نفر تخمین زده‌اند. دانش و رهبری مؤثر او در موضوعات مذهبی و اجتماعی ترکیه شایان توجه بود. ایشان در آوریل 2024 بر اثر بیماری درگذشت.
| حسن قلیچ افندی | |
|---|---|
 | |
| نام‌های دیگر | شیخ حسن افندی |
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | 1930 م، ۱۳۰۸ ش، ۱۳۴۸ ق |
| محل تولد | ترکیه |
| سال درگذشت | 2024 م، ۱۴۰۲ ش، ۱۴۴۵ ق |
| محل درگذشت | ترکیه |
| دین | اسلام، اهل‌سنت |
زندگی‌نامه
شیخ حسن قیلیچ در سال 1930 میلادی در روستای چایباشی واقع در ناحیه چایکارا در استان ترابزون به دنیا آمد و در خانواده‌ای سنتی بزرگ شد. او تحصیلات اولیه خود را در خانه زیر نظر پدرش عبدالله افندی و مادرش شهیرا حنیم آغاز کرد و پس از مرگ پدرش در در سن نه سالگی به روستای شاهینکایا رفت و در آنجا حفظ قرآن را به پایان رساند.
تحصیلات
شیخ حسن افندی تحصیلات خود را در ادبیات و علوم شرعی زیر نظر شیخ محمد حنفی کوتلو اوغلو معروف به «لکور خواجه» آغاز کرد و تحصیلات دینی خود را زیر نظر شیخ علامه حاج درسون افندی الجلکی که در میان علمای حکومت عثمانی جایگاه برجسته‌ای داشت ادامه داد. شیخ حسن افندی تحصیلات دانشگاهی خود را نیز درمدرسه شیخ علامه حاجی درسون افندی در شهر اووه ترابزون با اخذ مدرک علوم شریعت به پایان رساند. وی در دوران تحصیل با شیخ محمود افندی، که بعدها یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های مذهبی صوفی در ترکیه و رهبر معنوی فقید گروه اسماعیل آقا گردید، آشنا شد که این آشنایی با فارغ‌التحصیلی شیخ محمود و به عهده گرفتن وظایف تدریس و آغاز تحصیل شیخ حسن در همان مدرسه مصادف شد.
خدمت سربازی
شیخ حسن افندی به همراه شیخ محمود افندی در ارتش ترکیه خدمت کرد و شیخ حسن برای انجام خدمت سربازی در سال 1954 به شهر بورسا عازم شد. در حالی که شیخ محمود به شهر بندرما و سپس استانبول منتقل و در پادگان نظامی منطقه داوود پاشا به خدمت نظام مشغول شد. در دوران خدمت سربازی، پیوند محکمی بین این دو شیخ به وجود آمد و پس از پایان خدمت، در امتحان ائمه و وعاظ دینی قبول شد و در مسجد عذاب بیگ در منطقه مرادیه به امامت منصوب گردید. او به مدت 6 ماه خدمت کرد و در این مدت دچار فقر شدید و مشکلات شد.
امامت
شیخ حسن قلیچ پس از سال‌ها اهتمام در فراگیری علوم دینی در سال 1955 پس از شنیدن اینکه محمود افندی، دوست و معلم دوران کودکی او، در مدرسه اسماعیل آقا تاش کرسی درس دارد، به منظور بهره‌مندی از دانش استاد راهی استانبول شد. به ویژه اینکه شیخ محمود در مسجد اسماعیل آقا که یکی از مراکز اصلی جنبش صوفیانه نقشبندی در نزدیکی مسجد معروف فاتح استانبول است، منصب امامت را بر عهده داشت. در همان سال حسن افندی به عنوان امام جماعت در مسجد کوموراوغلو در منطقه فاتح در استانبول منصوب شد.
فعالیت‌ها
او شیخ محمود افندی را در طول مأموریت‌های تبلیغی و فعالیت‌های مختلف از جمله تدریس علمی، امور مربوط به زاویه آلیه نقشبندی همراهی می‌کرد. شیخ حسن یکی از مشاوران امین شیخ محمود بود که در مسائل مسجد اسماعیل آقا با ایشان مشورت می‌کرد. حسن افندی در سال 1382 با حکم شیخ محمود افندی به ریاست شورای دانشگاه اسماعیل آقا منصوب شد. این نهاد مسئول سازماندهی کارهای علمی، خیریه و بشردوستانه طریقت است. پس از درگذشت شیخ محمود افندی در 23 ژوئن 2022 م، رهبری گروه به شیخ حسن قلیچ رسید که سی و هفتمین امام آن بود. این گروه شامل میلیون‌ها پیرو است که اغلب این پیروان در منطقه فاتح استانبول، به ویژه در محله یاووز سلیم متمرکز است. پیروان این گروه در ایالت‌های دیگر مانند قونیه، که به دلیل اهمیتش به عنوان مرکز تصوف شناخته می‌شود، و ترابزون، شهری که شاهد تولد شیخ‌های محمود افندی و حسن افندی بود، نیز پراکنده شده‌اند.
نفوذ سیاسی
ایشان و پیروان طریقت نقشبندی حضور چشمگیری در زندگی سیاسی ترکیه داشته‌اند؛ زیرا این گروه از زمان تأسیس جمهوری ترکیه شاهد تمامی کودتاهای نظامی در ترکیه از جمله کودتاهای 1960، 1971، 1980 و 1997 میلادی، بوده است. این گروه به رهبری شیخ محمود افندی، نقش برجسته‌ای در خنثی کردن کودتا در سال 2016 داشت، زیرا او و گروهش با کودتا مقابله کردند تا آنجا که تعدادی از آنها در نزدیکی منطقه الفاتح کشته شدند. منطقه شاهد تجمع گسترده و مقاومت شدید به رهبری اعضای گروه در برابر نیروهای کودتا بود. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در اکثر انتخابات‌هایی که وی در آن شرکت کرده بود، مایل بود شیخ حسن افندی را در پایان مبارزات انتخاباتی‌اش ملاقات کند. آخرین انتخاباتی که مرحوم شیخ شاهد آن بود، انتخابات محلی بود که در 31 مارس 2024 برگزار شد. روابط بین حزب عدالت و توسعه و طریقت اسماعیل آقا در چندین دهه گسترش یافته است؛ زیرا آنها روابط نزدیکی در سطوح اجتماعی و سیاسی دارند که به افزایش نفوذ متقابل و حمایت از اقدامات مشترک پرداخته‌اند.
درگذشت
سرانجام شیخ حسن افندی در 22 آوریل 2024 میلادی، در سن 94 سالگی بر اثر بیماری درگذشت. وفات وی مصادف بود با درگذشت عالم یمنی شیخ عبدالمجید الزندانی که در همان روز در استانبول به دیار باقی شتافت. هزاران نفر در تشییع جنازه آنها شرکت کردند و برای آنها در مسجد سلطان محمد الفاتح با حضور اردوغان نماز میت اقامه شد.
منابع
- سایت الجزیره، حسن أفندي.. الشيخ الـ37 للطريقة النقشبندية بتركيا(حسن افندی.. سی و هفتمین شیخ نقشبندیه در ترکیه)، aljazeera.net(عربی زبان)، تاریخ درج مطلب: 29/4/2024، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 31 اردیبهشت 1403 ش.