سوره فصلت
سوره فُصِّلَت‌ْ (حم سجده)، چهل و یکمین سوره و از سوره‌های مکی و سجده‌دارِ قرآن که در جزء ۲۴ و ۲۵ قرآن جای گرفته است. واژه «فصلت» به معنای «شیوا بیان شده» در آیه سوم آمده و به همین جهت این سوره به این نام شهرت یافته است. سوره فصلت بیشتر درباره روی‌برگرداندن کافران از قرآن سخن می‌گوید. وحدانیت خدا، نبوت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، قیامت و اشاره به سرگذشت قوم عاد و قوم ثمود از دیگر موضوعات مطرح‌شده در آن است.
| سوره فصلت | |
|---|---|
 | |
 | |
| نام‌های دیگر سوره |
|
| شماره سوره | ۴۱ |
| محل نزول | مکه(مکی) |
| جزء | ۲۴ و ۲۵ |
| تعداد آیات | ۵۴ |
فصلت
تبیین و تفصیل، فصل فصل شدن.
مفهوم کلی سوره
اسامی سوره
علت نام‌گذاری
- «سوره فصلت»؛ سبب نام‌گذاری این سوره به فصلت آیۀ سوم این سوره است که تعبیر «فصلت» (تبیین و فصل فصل شدن) در آن آمده است[۵].
- «سوره حم سجده»؛ به جهت اینکه این سوره از سور حوامیم و دارای آیه سجده‌دار می‌باشد.
- «سوره مصابیح»؛ به خاطر وجود لفظ مصابیح در آیه دوازدهم این سوره می‌باشد.
- «سوره اقوات»؛ به خاطر وجود لفظ اقوات در آیه دهم این سوره می‌باشد.
- «سوره سجده مؤمن»؛ به خاطر اینکه این سوره از سوره‌های سجده‌دار است، و به خاطر تمییزش از سوره «الم سجده»، این سوره را با اسم سوره ماقبل خودش که مؤمن است به صورت ترکیبی آورده‌اند[۶].
- «سوره سجده»؛ به خاطر آیه سی‌وهفتم این سوره به سوره سجده نام‌گذاری کرده‌اند اما اشتهار این سوره بیشتر حم سجده است تا از سوره الم سجده متمایز باشد.
تعداد آیات و کلمات
اهداف و آموزه‌ها
هدف‌های اساسی سوره فصلت عبارت‌اند از:
محتوا و موضوعات
محتوای سوره فصلت را می‌توان در چند بخش خلاصه کرد:
توجه به قرآن و بحث‌های فراوانی که پیرامون آن در آیات مختلف این سوره آمده است، و از جمله بقاء حاکمیت قرآن و تسلط منطقی آن در تمام ادوار و اعصار که در آیه چهل‌ویکم و چهل‌ودوم این سوره به آن اشاره شده است، و صریحا می‌گوید: «این کتابی است شکست‌ناپذیر که باطل هرگز بر آن غلبه نخواهد کرد» و در عین حال دلیلی است بر عدم تحریف قرآن در طول تاریخ، و همچنین موضع‌گیری‌های سرسختانه دشمنان در مقابل این کتاب آسمانی تا آنجا که مردم را از شنیدن آیات قرآن نهی می‌کردند؛
توجه به آفرینش آسمان و زمین، مخصوصا آغاز آفرینش جهان از ماده گازی شکل(دخان) و مراحل پیدایش کره زمین و کوه‌ها و گیاهان و حیوانات؛
اشاراتی به سرگذشت اقوام مغرور و سرکش پیشین، از جمله قوم عاد و ثمود، و سرنوشت دردناک آنها و اشاره کوتاهی به داستان موسی (علیه‌السلام)؛
انذار و تهدید مشرکان و کافران مخصوصا با ذکر آیات تکان‌دهنده‌ای درباره قیامت و گواهی اعضای بدن حتی پوست تن انسان و توبیخ شدید پروردگار نسبت به آنها به هنگامی که در برابر عذاب الهی قرار می‌گیرند؛
پاره‌ای از دلائل رستاخیز و قیامت و خصوصیات و ویژگی‌های آن؛
مواعظ و اندرزهای گوناگون که در لابلای مباحث فوق آمده و به آنها روح و حیات بیشتری می‌بخشد، مخصوصا دعوت به استقامت در راه حق و طریقه برخورد منطقی با دشمنان و طرز راهنمایی آنها به آئین خداوند؛
سرانجام سوره را با بحث جالب و کوتاهی پیرامون آیات آفاقی و انفسی پروردگار و بازگشتی بر مساله معاد پایان می‌بخشد[۱۰].
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابی‌بن‌کعب از پیامبر خدا روایت می‌کند: «هر کس سوره حم سجده را بخواند به تعداد هر حرفی از آن ده حسنه به او داده خواهد شد».
ذریح محاربی از حضرت صادق (علیه‌السلام) روایت کرده است که فرمودند: «هر کس سوره حم سجده را بخواند روز قیامت به اندازه دید چشمش نور و سروری خواهد داشت و در این دنیا هم مورد ستایش و غبطه دیگران خواهد بود[۱۱]».
زمان و فضای نزول
- سوره فصلت بعد از معراج اندکی قبل از هجرت نازل شده است[۱۲].
- با دقت در محتوا و موضوعات مطرح شده در سوره فصلت می‌توان دریافت که به وقت نزول سوره مبارکه، مشرکان در مجادله و موضع‌گیری در مقابل نبوت کار را از حد گذرانده بودند، انکار و مقابله آنها سبب نزول این‌همه واقعیات گردیده است، عظمت موضوعات این سوره در حد «یدرک و لا یوصف» می‌باشد و همچنین وقوع لفظ «حم» در اول سوره‌های هفت‌گانه حاکی است که مطالب و مقتضای نزول در آنها یکی است[۱۳].
ویژگی
- سوره فصلت از سور " حوامیم" است (حوامیم هفت سوره از قرآن است که با" حم" شروع می‌شود و پشت سر هم قرار گرفته و همه از سوره‌های مکی است)[۱۴]. سور حوامیم عبارتند از: مؤمن، فصلّت، شوری، زخرف، دخان، جاثیه و احقاف[۱۵].
- پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: هر چیزی را میوه‌ایست و میوه قرآن حوامیم است چه این سوره‌ها روضه‌های زیبا و معمورند که متصلند بیک‌دیگر هر که خواهد در مرغزار بهشت چرا کند باید که حوامیم بخواند[۱۶]. و حاکم از ابن مسعود آورده که گفت: حوامیم دیبای قرآن است[۱۷]. پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در حدیثی فرمود: مَثَل سوره‌های حم دار در قرآن، مثل لباس حریر در میان لباس‌ها است[۱۸].
- سوره فصلت از سور عزائم است و آیۀ سی و هفتم آن سجده واجب دارد که هرکسی این آیه را بشنود یا بخواند، واجب است یک سجده به جا آورد.
سور عزائم عبارتند از سوره‌های
- سجده؛
- فصلت؛
- نجم، ؛
- علق که خواندن آنها در نماز جائز نیست.
پانویس
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 18، ص 197.
- ↑ همان، ص 199.
- ↑ التحریر و التنویر، ج 25، ص 5.
- ↑ التفسیر الواضح، ج 3، ص 323
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 18، ص 199.
- ↑ التحریر و التنویر، ج 25، ص 5.
- ↑ الکشف و البیان، ج8، ص285
- ↑ همان
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 18، ص 200.
- ↑ تفسیر نمونه، ج 20، ص 204- 203
- ↑ ترجمه تفسیر مجمع‌البیان، ج 22، ص 7-6.
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 18، ص 199.
- ↑ تفسیر احسن‌الحدیث، ج 9، ص 401 با اندکی تصرف.
- ↑ تفسير نمونه، ج 20، ص 3.
- ↑ التمهيد في علوم القرآن، ج1، ص 313.
- ↑ منهج الصادقين فى إلزام المخالفين، ج 8، ص 123.
- ↑ ترجمه الإتقان فى علوم القرآن، ج 1، ص 200
- ↑ روض الجنان و روح الجنان في تفسير القرآن، ج 17، ص2.
منابع
برگرفته از سایت معرفی سوره فصلت - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir