مجمع تشخیص مصلحت نظام
مجمع تشخیص مصلحت نظام نهادی است که با فرمان و ابتکار امام خمینی برای رفع اختلاف بین مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان در برخی مصوبات مجلس، در سال 1366 ش، تأسیس گردید. سپس جایگاه، وظایف، اختیارات و اعضای این نهاد در بازنگری قانون اساسی در سال 1368 ش، مطابق اصول ۱۱۲، ۱۱۱، ۱۱۰ و ۱۷۷ تبیین شد.
| مجمع تشخیص مصلحت نظام | |
|---|---|
تاریخچه
در اوایل انقلاب اسلامی و تا قبل از تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام، بر اساس قانون اساسی، مرجع نهایی تشخیص مغایرت مصویات مجلس با موازین شرعی و قانون اساسی، شورای نگهبان بود. به دلیل بروز اختلاف بین مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان در برخی مصوبات مجلس، که نخستین بار در بحث تصویب اراضی شرعی اتفاق افتاد و این شورا تملک دولت بر تمام زمین‌های بایر را با برخی ادله شرعی مغایر دانست، ریاست وقت مجلس شورای اسلامی، هاشمی رفسنجانی برای حل این اختلاف و جلوگیری از وقوع چنین مواردی در آینده، در پنجم مهر ۱۳۶۰ ش، طی نامه‌ای از امام خمینی درخواست کرد که راه حلی ارائه دهد. ایشان طی نامه‌ای به مجلس اجازه داد تا موارد مصلحتی را با اکثریت اعضا نمایندگان و قید موقت به تصویب برسانند. اما با وقوع اختلافات بیشتر در این زمینه و باقی بودن مشکلات، سرانجام پس از مکاتباتی بین مقامات عالی‌رتبه و ذیربط وقت کشور، درخواستی در بهمن ماه ۱۳۶6 به امضاء رئیس جمهور وقت، رئیس وقت مجلس شورای اسلامی، رئیس وقت دیوان عالی کشور، نخست وزیر وقت و سید احمد خمینی به امام خمینی برای چاره جویی در این باره ارسال شد. امام خمینی در تاریخ ۱۷ بهمن ۱۳۶۶ هجری شمسی با صدور فرمانی، مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای رسیدگی به این قبیل امور تأسیس کردند. این مجمع که در آغاز تأسیس، صرفاً به‌منظور تشخیص مصلحت در موارد اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان تأسیس شده بود، وقتی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۸ مورد بازنگری قرار گرفت پس از بحث‌های مشروح درباره جایگاه مجمع تشخیص مصلحت، وظایف یازده‌گانه‌ای مستند به اصول ۱۱۲، ۱۱۱، ۱۱۰ و ۱۷۷ برعهده‌اش قرار گرفت، تا به عنوان حلقه تکمیلی در حاکمیت نظام جمهوری اسلامی و در شرایط مختلف ایفای نقش کند.
وظایف و اهداف
بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، هشت وظیفه برای این مجمع در نظر گرفته شده که چهار وظیفه عمومی و مستمر و چهار وظیفه در موقعیت‌ها و شرایط خاص و مقطعی دارد.
چهار وظیفه عمومی مجمع تشخصیص مصلحت نظام عبارت است از:
- تشخیص مصلحت میان نظرات مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان؛
- تهیه و پیشنهاد پیش‌نویس سیاستهای کلی نظام (جمهوری اسلامی) در اجرای بند ۱ اصل ۱۱۰ قانون اساسی؛
- حل معضلات نظام با ارجاع از سوی مقام رهبری؛
- اعلام نظر در مورد استفساریه‌های مربوط به مجمع تشخیص مصلحت نظام.
چهار وظیفه مقطعی مجمع تشخیص مصلحت نظام عبارت است از:
- مشاوره در اموری که رهبر ایران در اجرای اصل ۱۱۲ قانون اساسی به مجمع ارجاع می‌کند؛
- در صورت فوت یا استعفا مقام رهبری یا عزل توسط مجلس خبرگان رهبری، تشکیل یک شورای ۳ نفره جهت رسیدگی امور تحت اختیار مقام رهبری؛
- تصویب مصوبات شورای رهبری ایران در صورت عزل، استعفا یا فوت رهبر وقت (در زمان وجود رهبر، این بررسی بر عهده شخص وی است)؛
- مشارکت در شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بر اساس اصل ۱۷۷ قانون اساسی.
اعضاء
در فرمان امام خمینی در تاریخ 1366/11/17 ش، در خصوص تأسیس و تشکیل مجمع، ایشان اعضای این نهاد را: فقهای شورای نگهبان، رؤسای قوای سه گانه، وزیر مربوطه و دو نفر صاحب نظر به انتخاب رهبر (جمعا 12 نفر)، تعیین کردند. در شورای بازنگری قانون اساسی نیز، ابتداء همین افرادی را که امام تعیین کرده بودند، به عنوان اعضای مجمع پیشنهاد شد، اما به دلیل اختلاف نظر اعضای شورا، کیفیت و کمیت اعضای آن (اعضای ثابت و متغیر) به رهبری تفویض گردید. و مطابق این تصمیم مقام معظم رهبری در تاریخ 1368/7/12 ش، خطاب به رئیس جمهور وقت، بیست نفر را شامل: فقهای شورای نگهبان، رؤسای قوای سه گانه و نه نفر از صاحبنظران مسائل فقهی و سیاسی به عنوان اعضای ثابت و همچنین وزیر مربوطه و رئیس کمیسیون مربوطه مجلس شورای اسلامی به عنوان اعضای متغیر ، به مدت سه سال منصوب کردند.
آخرین تغییرات و اصلاحات ترکیب جدید مجمع در حکم مورخ 27/12/1375 عبارت از دو گروه 1) شخصیت های حقوقی (الف رؤسای قوای سه گانه، ب فقهای شورای نگهبان و ج وزیر یا رئیس دستگاه مربوط) و 2) شخصیت های حقیقی متشکل از 22 نفر از فقها و دیگر صاحبنظران مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می باشند که برای یک دوره پنجساله انتخاب شده اند . در دوره های قبل، اصولا و به موجب ماده 3 آیین نامه داخلی مصوب 2/8/1368 تصریحا ریاست مجمع با رئیس جمهور بود، در حالی که به موجب آخرین حکم مقام معظم رهبری، اینک ریاست این دوره بر عهده حجة الاسلام هاشمی رفسنجانی می باشد. این تغییر را می توان یک تصمیم سیاسی مهم تلقی نمود که در آن، این شخصیت سیاسی که از ابتدای استقرار نظام جمهوری اسلامی تا کنون به عنوان صاحب منصب عالی نقش محوری و تعیین کننده داشته است، به خاطر عدم تصدی سمت رسمی از صحنه سیاسی خارج نگردد، تا بدین بهانه بتوان از توانایی های وی همچنان استفاده نمود.
این نهاد تا امروز 8 دوره را پشت سر گذاشته و اکنون در دوره نهم است. ترکیب اعضای این مجمع در دوره‌های مختلف عبارتند از:
ترکیب اعضای دوره اول:
دوره اول شکل‌گیری مجمع با فرمان امام خمینی (ره) با انتصاب آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان رئیس و سایر اعضای آن، از سال 1366 ش، تا سال 1368 ش، مصادف با جنگ تحمیلی و شرایط خاص جنگی بوده و ترکیب اعضای آن به این ترتیب است: فقهاي شوراي نگهبان، آيت‌الله خامنه اي (رئيس جمهور وقت )، هاشمي رفسنجاني (رئيس مجلس وقت )، موسوي اردبيلي (رئيس شوراي عالي قضائي )، محمدرضا توسلي، سید محمد موسوی خوئینی، مير حسين موسوي (نخست وزير وقت )، سيد احمد خميني براي ارائه گزارش جلسات به حضرت امام خمینی (ره)؛
ترکیب اعضای دوره دوم:
دوره دوم مجمع با فرمان آیت‌الله خامنه‌ای (رهبر انقلاب اسلامی )، با انتصاب اکیر هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس و سایر اعضای آن، به مدت سه سال در پایان جنگ تحمیلی در سال ۱۳۶۸ ش، پس از بازنگری قانون اساسی در این قانون با وظایف احصاء شده در بندها و اصول ۱۱۰ ، ۱۱۱ ، ۱۱۲ و ۱۷۷ با اعضای زیر شکل گرفت: فقهاء شورای نگهبان، رؤسای سه قوه، وزیر یا رئیس دستگاه موضوع مورد بحث و رئیس کمیسیون مربوط مجلس شورای اسلامی، با اعضای حقیقی: اکیر هاشمی رفسنجانی، محمد رضا مهدوی کنی، یوسف صانعی، سیداحمد خمینی، سید محمد موسوی خوئینی، محمدعلی موحدی کرمانی، حسن صانعی، محمدرضا توسلی، عبدالله نوری و میرحسین موسوی؛
ترکیب اعضای دوره سوم :
دوره سوم مجمع با فرمان آیت‌الله خامنه‌ای (رهبر انقلاب اسلامی )، با انتصاب اکیر هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس و سایر اعضای آن، به مدت سه سال .به ترتییب زیر شکل گرفت: فقهاء شورای نگهبان، رؤسای سه قوه، وزیر مربوط و رئیس کمیسیون مربوط مجلس شورای اسلامی در هر یک از موضوعات موردبحث، با اعضای حقیقی: اکیر هاشمی رفسنجانی، محمد رضا مهدوی کنی، حسن صانعی، سیداحمد خمینی، سید محمد موسوی خوئینی‌ها، محمدعلی موحدی کرمانی، محمدرضا توسلی، عبدالله نوری، حسن روحانی، حسن حبیبی و میرحسین موسوی؛
ترکیب اعضای دوره چهارم:
دوره چهارم مجمع با فرمان آیت‌الله خامنه‌ای (رهبر انقلاب اسلامی )، با انتصاب اکیر هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس و سایر اعضای آن، به مدت پنج سال از سال 1375 ش، به ترتییب زیر شکل گرفت: فقهاء شورای نگهبان، رؤسای سه قوه، وزیر مربوط و رئیس کمیسیون مربوط مجلس شورای اسلامی در هر یک از موضوعات موردبحث. با اعضای حقیقی: اکیر هاشمی رفسنجانی، محمد رضا مهدوی کنی، ابراهیم امینی نجف‌آبادی، عباس واعظ طبسی، احمد جنتی، محمد امامی کاشانی، محمد علی موحدی کرمانی، حسن حبیبی، میرحسین موسوی، علی اکبر ولایتی، محمد محمدی ریشهری، حسن صانعی، حسن روحانی، سید محمد موسوی خوئینی‌ها، اسد الله عسگراولادی، قربانعلی دری نجف‌آبادی، علی لاریجانی، مصطفی میرسلیم، محمد توسلی، عبدالله نوری، مرتضی نبوی، حسن فیروزآبادی، غلامرضا آقازاده، بیژن نامدار زنگنه، محمد هاشمی، محسن نوربخش؛ ترکیب اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام در دوره های مختلف:
ترکیب اعضای دوره نهم:
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در حکمی اعضای دوره‌ی جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام را منصوب کردند.
متن حکم مقام معظم رهبری به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
با هدایت و عنایت الهی دوره‌ی جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام آغاز می‌شود. این مجمع از مهمترین نهادهای قانونی در جمهوری اسلامی و متعهد به دو مسئولیت اساسی است: اوّل تشخیص مصلحت در هنگام مواجهه‌ی مجلس با شورای نگهبان، که مستلزم نگاه ژرف و مصلحت‌شناس و احاطه به حقائق کشور است، و دوم نقش ویژه و مؤثر در تعیین سیاستهای کلی نظام که متضمن راهبردیترین تصمیم‌ها در اداره‌ی امور کشور است. ارائه‌ی راه‌حل برای معضلات و نیز نظارت بر حسن اجرای سیاستهای کلی که به آن مجمع محترم احاله شده است، بر اهمیت این نهاد قانونی افزوده است.
حضور جمعی از نخبگان مجرب و دارای سوابق اجرائی در این مجمع و تجربیات متراکم از دوره‌های گذشته، جایگاه این نهاد را برتر و انتظارات از آن را افزونتر می‌سازد.
در بیانیه‌ی آغاز دوره‌ی قبل خواسته‌هایی مطرح شده که اکنون نیز به علّت برآورده نشدن کامل، باید تکرار شود. از جمله: سامان بخشیدن به مسأله نظارت بر اجرای سیاست‌ها و نیز پیشنهاد سازوکار برای ارزیابی کارآمدی و اثربخشی سیاست‌ها.
افزون بر آن، اتقان در تشخیص مصلحت، تنقیح سیاستهای ابلاغ شده و بازنگری در آن در صورت لزوم، ارتباط با مراکز علمی و دانشگاهی و نخبگانی کشور و حضور منظم اعضاء محترم در جلسات مجمع، مورد تأکید است.
اکنون با تشکر از اعضاء محترم در دوره قبل و تقدیر از تلاش‌های آنان، و با طلب رحمت و مغفرت برای درگذشتگان ایشان، اعضاء دوره‌ی پنجسالهی نهم را به این شرح منصوب میکنم:
رییس مجمع: آیة الله آقای حاج شیخ صادق آملی اشخاص حقوقی: رؤسای محترم قوای سه‌گانه، فقهای محترم شورای نگهبان(در موارد بحث تشخیص مصلحت)، رئیس ستادکل نیروهای مسلّح، دبیر شورای عالی امنیت ملی، وزیر یا رئیس دستگاهی که موضوع مورد بحث به آن دستگاه مربوط است، رئیس کمیسیون مرتبط با موضوع بحث در مجلس شورای اسلامی. اعضای حقیقی: حجج اسلام: آقای حاج شیخ حسن صانعی، آقای قربانعلی دری نجف‌آبادی، آقای محمود محمدی عراقی، آقای مجید انصاری، آقای غلامرضا مصباحی مقدم و آقای محسن اراکی.
حضرات: آقای غلامرضا آقازاده، آقای علی آقامحمدی، آقای علی‌اکبر احمدیان، آقای محمود احمدی‌نژاد، آقای محمدجواد ایروانی، آقای محمدرضا باهنر، آقای احمد توکلی، آقای سعید جلیلی، آقای غلامعلی حداد عادل، آقای سید کمال خرازی، آقای داود دانش جعفری، آقای پرویز داودی، آقای محمدباقر ذوالقدر، آقای محسن رضایی، آقای سیدمحمد صدر، آقای محمدحسین صفار هرندی، آقای محمدرضا عارف، آقای محمد فروزنده، آقای عباسعلی کدخدایی، آقای علی لاریجانی، آقای حسین محمدی، آقای محمد مخبر، آقای حسین مظفر، آقای سید مصطفی میرسلیم، آقای سید مرتضی نبوی، آقای علی اکبر ولایتی، آقای صادق واعظ زاده و آقای احمد وحیدی.
از خداوند متعال توفیق حضرات محترم را مسألت میکنم.
سیّد علی خامنه‌ای
۲۹ شهریور ۱۴۰۱
آقای علی شمخانی در تاریخ اول خرداد ۱۴۰۲با حکم رهبر معظم انقلاب به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام و مشاورت سیاسی رهبری منصوب شد.
آقای پرویز داودی در روز پنجشنبه ۳۰ فروردین ۱۴۰۳ دار فانی را وداع گفت.
ترکیب اعضای دوره هشتم :
حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در حکمی رئیس، دبیر و اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای یک دوره پنجساله منصوب کردند. متن حکم رهبر انقلاب اسلامی به این شرح است:
بسم الله الرّحمن الرّحیم
خداوند علیم و قدیر را سپاس میگویم که با کمک و هدایت خود، مجمع تشخیص مصلحت را بر ادای وظائف خطیر آن موفق فرمود و این نهاد قانونی در بیش از ربع قرن توانست نقشی اثرگذار در اداره‌ی کشور داشته باشد. لازم می‌دانم از همه‌ی اعضاء و کارگزاران این نهاد تشکر کنم و یاد درگذشتگان این مجموعه را گرامی بدارم، مخصوصاً جناب آقای هاشمی رفسنجانی که از استوانه‌های سیاسی کشور بودند و سال‌ها مسئولیت سنگین ریاست این مجمع را برعهده داشتند، و نیز جناب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای طبسی و جناب آقای عسگراولادی و جناب دکتر حسن حبیبی رحمة‌الله‌علیهم. اکنون با آغاز دوره‌ی جدید این نهاد، به حکم تجربه‌های ارزنده‌ی موجود، تغییراتی در ساختار و محتوا ضروری می‌نماید که عمدتاً عبارت است از: - سامان بخشیدن به مجموعه‌ی سیاستهای کلّی و بازنگری در عناوین و نیز در فرآیند تعیین و تنظیم آن. - سامان بخشیدن به مسأله‌ی نظارت بر اجرای سیاست‌ها. - سازوکار لازم برای ارزیابی کارآمدی و اثربخشی سیاست‌ها. - ایجاد انسجام کامل در ساختار تشکیلاتی و مدیریتی و تمرکز برنامه‌ها بر اساس آئین‌نامه‌ی مصوّب. - چابک‌سازی تشکیلات و حذف بخش‌های موازی و غیر ضرور. به جز اینها تغییرات اصلاحی دیگری نیز در خلال کار و در سایه‌ی دقّت نظر دست‌اندرکاران و انعطاف‌پذیری تشکیلات، لازم خواهد نمود و به کار گرفته خواهد شد انشاءالله. با عنایت به آنچه گفته شد آیت الله آقای حاج سیّدمحمود هاشمی شاهرودی را به ریاست و جناب آقای دکتر محسن رضائی را به دبیری مجمع تشخیص مصلحت و اشخاص حقوقی و حقیقی نامبرده در زیر را به عضویت آن در دوره‌ی پنجسالهی جدید منصوب میکنم: اشخاص حقوقی: الف) رؤسای محترم سه قوه ب) فقهای معزّز شورای نگهبان ج) رئیس ستاد کل نیروهای مسلّح د) دبیر شورایعالی امنیت ملّی ه) وزیر یا رئیس دستگاهی که موضوع مورد بحث، به آن دستگاه مربوط است و) رئیس کمیسیون متناسب با موضوع بحث از مجلس شورای اسلامی اشخاص حقیقی: آیات و حجج اسلام: آقای حاج سیّدمحمود هاشمی شاهرودی، آقای حاج شیخ احمد جنتی، آقای امینی نجف‌آبادی، آقای موحدی کرمانی، آقای ناطق نوری، آقای حاج شیخ حسن صانعی، آقای محسنی اژه‌ای، آقای مجتهد شبستری، آقای سیّدابراهیم رئیسی، آقای درّی نجف‌آبادی، آقای محمّدی‌عراقی، آقای مجید انصاری، آقای مصباحی‌مقدم. و حضرات: آقای غلامرضا آقازاده، آقای علی آقامحمّدی، آقای محمود احمدی‌نژاد، آقای محمّدجواد ایروانی، آقای محمّدرضا باهنر، آقای احمد توکّلی، آقای سعید جلیلی، آقای غلامعلی حدّادعادل، آقای داود دانش‌جعفری، آقای پرویز داودی، آقای محسن رضائی، آقای سیّدمحمد صدر، آقای محمّدحسین صفارهرندی، آقای محمّدرضا عارف، آقای محمّد فروزنده، آقای سیّدحسن فیروزآبادی، آقای محمّدباقر قالیباف، آقای حسین محمّدی، آقای حسین مظفّر، آقای سیّدمصطفی میرسلیم، آقای سیّدمحمّد میرمحمّدی، آقای سیّدمرتضی نبوی، آقای علی‌اکبر ولایتی، آقای صادق واعظ زاده، آقای احمد وحیدی. حضرات آقایان را به حضور و اتقان و دقّت در تشخیص مصلحت و نیز به صلاح و سداد و انصاف دعوت میکنم و توفیق و هدایت الهی را برای خود و آنان مسألت مینمایم. نکات یاد شده در پیوست این حکم لازم است مورد توجه قرار گیرد.
سیّدعلی خامنه‌ای ۲۳ مرداد ۹۶
در پی رحلت آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی، رییس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام در تاریخ ۳ دی ۹۷، رهبر معظم انقلاب اسلامی در حکمی آیت‌الله آملی لاریجانی را به عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و عضو فقهای شورای نگهبان منصوب کردند. متن حکم رهبر انقلاب اسلامی به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
آیت الله جناب آقای حاج شیخ صادق آملی لاریجانی دامت توفیقاته با توجه به نقش بی‌بدیل مجمع تشخیص مصلحت نظام در اداره و قوام و استحکام نظام مقدس جمهوری اسلامی و با عنایت به ارتحال عالم مجاهد آیت الله هاشمی شاهرودی رحمة‌الله‌علیه و ضرورت سامان‌یابی هر چه سریعتر ارکان مجمع، جنابعالی را به ریاست آن مجمع مهم و تأثیرگذار و نیز به عضویت فقهای شورای محترم نگهبان منصوب میکنم. همان‌طور که پیش از این در حکم دوره‌ی جدید آمده است، مجمع در این دوره عهده‌دار مسئولیت مهم و اساسی تغییرات در ساختار و محتوای آن نهاد مؤثر و مهم نیز می‌باشد که با توجه به سابقه‌ی برجسته و ارزشمند جنابعالی در شورای نگهبان و مدیریت پر تلاش و عالمانه و مخلصانه بر قوه قضائیه، امید می‌رود با حضور فعال و عالمانه اعضای محترم مجمع تشخیص مصلحت نظام و ایفای نقش مؤثر دبیرخانه و دبیر محترم در انجام وظایف خود تحت نظارت و اشراف ریاست مجمع، مسئولیت‌های محوله در این دوره در کمال اتقان و به بهترین وجه به انجام برسد. با عنایت به اهمیت مسئولیتها در مجمع و شورای نگهبان انتظار می‌رود در فرصت زمانی مناسب، با تنسیق امور در قوه قضائیه، در مسئولیت‌های خطیر یادشده مُتَمحّض گردید. از خداوند متعال توفیق وافر و کمک همه‌جانبه‌اش را برای آن جناب و همکاران مسألت مینمایم.
والسلام علیکم و رحمة الله
سیّد علی خامنه‌ای
۹ دی ۹۷
آقای دکتر علی لاریجانی در تاریخ ۸ خرداد۱۳۹۹ با حکم مقام معظم رهبری به عضویت حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد. دکتر سید محمد میرمحمدی در سالروز تولد خود در روز دوشنبه ۱۲ اسفند ماه ۱۳۹۸ درگذشت. آیت الله ابراهیم امینی نجف‌آبادی در روز جمعه ۵ اردیبهشت ماه ۱۳۹۹در شهر قم به دیار باقی شتافت.
سرلشکر سیّدحسن فیروزآبادی در تاریخ ۱۲ شهریور ۱۴۰۰ در سن ۷۰ سالگی درگذشت.
در تاریخ ۲۸ شهریور ۱۴۰۰، طی حکمی از سوی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ،دکتر محمد باقر ذوالقدر به عنوان دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد.
ترکیب اعضای دوره هفتم:
حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در حکمی مورخ ۲۴ اسفند ۱۳۹۰ ترکیب جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای یک دوره پنج ساله معرفی کردند. متن حکم مقام معظم رهبری به این شرح است: بسم الله الرحمن الرحیم پروردگار متعال عزّشأنه را سپاس می گویم که مجمع تشخیص مصلحت موفق شد دوره ی پنجساله ی دیگری را با عنایات الهی و با کارنامه ای قابل قبول پشت سر بگذارد که امید است آثار و منافع اقدامات قانونی مجمع به شکل شایسته ای در مبادی مدیریتی کشور - قوای سه گانه و نیروهای مسلح و سایر دستگاه‌ها - به بار نشیند و همگان نتایج آن را مشاهده کنند. ضمن تشکر از همه آقایان اعضای محترم، ریاست و دبیرخانه مجمع، برای دوره ی پنجساله جدید شخصیت های حقوقی و حقیقی نامبرده در زیر را با ریاست جناب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای هاشمی رفسنجانی تعیین می کنم: ۱- شخصیت‌های حقوقی عضو عبارتند از: الف – رؤسای محترم سه قوه ب – فقهای معزز شورای نگهبان ج – دبیر شورایعالی امنیت ملی د – وزیر یا رئیس دستگاهی که موضوع مورد بحث، به آن دستگاه مربوط است هـ – رئیس کمیسیون متناسب با موضوع بحث از مجلس شورای اسلامی ۲- شخصیت های حقیقی عضو عبارتند از: آیات و حجج اسلام: آقای هاشمي رفسنجاني، آقای حاج شیخ احمد جنتی، آقای واعظ طبسی، آقای امینی نجف آبادی، آقای سیدمحمود هاشمی شاهرودی، آقای موحدی کرمانی،آقای علی اکبر ناطق نوری، آقای حاج شیخ حسن صانعی، آقای حسن روحانی، آقای قربانعلی دری نجف آبادی، آقای غلامحسین محسنی اژه ای ، آقای محمود محمدی عراقی، آقای غلامرضا مصباحی مقدم، آقای مجید انصاری و حضرات: آقای غلامرضا آقازاده، آقای علی آقا محمدی، آقای محمد جواد ایروانی، آقای محمدرضا باهنر، آقای غلامعلی حداد عادل، آقای حسن حبیبی (در ۱۲ بهمن ۱۳۹۱ دیده از جهان فرو بست)، آقای داود دانش جعفری، آقای پرویز داودی، آقای محسن رضایی، آقای محمدحسین صفارهرندی ، حبیب الله عسگر اولادی (در ۱۴ آبان ۱۳۹۲ دیده از جهان فرو بست)، آقای محمدرضا عارف، آقای محمد فروزنده، آقای سیدحسن فیروزآبادی، آقای علی لاریجانی، آقای حسین مظفر، آقای حسین محمدی، آقای سیدمصطفی میرسلیم، آقای سیدمرتضی نبوی، آقای علی اکبر ولایتی، آقای صادق واعظ زاده، آقای احمد وحیدی. جلسات مجمع در هنگام بحث در مصوبات مورد تعارض مجلس و شورای نگهبان متشکل خواهد بود از همه ی اعضای نامبرده و دیگر جلسات متشکل خواهد بود از اعضای حقیقی باضافه ردیف های الف، د و هـ از بند ۱. ضمن تأکید بر اجرای کامل توصیه‌های ابلاغ شده دوره گذشته، نکات دیگری به پیوست این حکم ابلاغ خواهد شد. بر خود لازم می دانم از زحمات آقایان محترمی که در دوره ی گذشته عضو این مجمع بوده و در دوره جدید حضور ندارند، قدردانی نمایم. در پایان اعضای محترم این دوره را به رعایت صلاح و سداد و اتقان و انصاف و جامعیت و رعایت مصلحت نظام به معنای اتم کلمه و حضور فعال در جلسات مجمع و کمیسیونهای مربوط توصیه کرده و توفیق آقایان را در اجرای مسئولیت مهمی که در دوره جدید بر دوش گرفته اند، مسئلت مینمایم. سیدعلی خامنه‌ای ۲۴ اسفند ۱۳۹۰ متن حکم در پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه ای
دکتر محمود احمدی نژاد در تاریخ ۱۳ مرداد ۹۲ با حکم مقام معظم رهبری به عضویت حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد.
دکتر سعید جلیلی در تاریخ ۲۱ شهریور ۹۲ با حکم مقام معظم رهبری به عضویت حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد.
ترکیب اعضای دوره ششم:
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در تاریخ ۱۳۸۵/۱۲/۰۸حکمی ترکیب جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای یک دوره‌ی پنجسالهی دیگر معرفی کردند. متن حکم مقام معظم رهبری به این شرح است:
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
خداوند متعال را سپاس میگویم که مجمع تشخیص مصلحت نظام با هدایت و تایید او در یکدوره ی پنجساله ی دیگر توانست به خدماتی در چهارچوب وظایف قانونی خود توفیق یابد. تنظیم و پیشنهاد سند چشم انداز بیست ساله ی کشور و سیاستهای کلی در صدر فهرست متنوع این خدمات قرار گرفته است. وظیفه ی اینجانب آن است که از یکایک اعضاء محترم و دبیرخانه، به ویژه از ریاست محترم و حسن مدیریت به کار رفته تشکر کنم.
ترکیب متناسب و متکامل اعضا به آن مجمع محترم فرصت و امکان می دهد که موضوعات مطرح شده را از جوانب گوناگونِ آن بنگرد، و تکیه به نظر کارشناسان و صاحبنظران موجب می گردد که مصوبات مجمع از اتقان و استدلال کافی برخوردار باشد.
از این رو لازم می دانم آن مجمع محترم را به بهره گیری هر چه بیشتر از نظرات کارشناسی و تقویت این پشتوانه ی مهم و نیز به حضور فعالانه و مباحثات مستدل اعضاء آن توصیه کنم.
تدوین مستنداتی که مصوبات مجمع برآمده از آن و متکی به آن است، بیشک در شمار اسناد علمی و مایه ی بهره مندی جویندگان و پژوهشگران خواهد بود.
اکنون برای دوره پنجسالهی جدید شخصیت‌های حقوقی و حقیقی نامبرده در زیر را با ریاست جناب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای هاشمی رفسنجانی تعیین میکنم: - رؤسای محترم سه قوه. - فقهای معزز شورای نگهبان. - وزیر یا رئیس دستگاهی که موضوع مورد بحث، به آن دستگاه مربوط است. - رئیس کمیسیون متناسب با موضوع بحث از مجلس شورای اسلامی. - حجج اسلام و آیات و حضرات: آقای هاشمی رفسنجانی، آقای جنتی، آقای واعظ طبسی، آقای امینی نجف آبادی، آقای حداد عادل، آقای امامی کاشانی، آقای موحدی کرمانی، آقای حسن حبیبی، آقای میرحسین موسوی، آقای علی اکبر ولایتی، آقای دری نجف آبادی، آقای محمدی ریشهری، آقای حاج شیخ حسن صانعی، آقای حسن روحانی، آقای حبیب‌الله عسکراولادی، آقای علی لاریجانی، آقای محمدرضا باهنر، آقای مجید انصاری، آقای سیدمصطفی میرسلیم، آقای توسلی محلاتی، آقای سیدمرتضی نبوی، آقای علی اکبر ناطق نوری، آقای سید حسن فیروزآبادی، آقای غلامرضا آقازاده، آقای بیژن نامدار زنگنه، آقای محسن رضایی، آقای حسین مظفر، آقای محمد هاشمی، آقای محمدرضا عارف، آقای محمد جواد ایروانی، آقای پرویز داودی، آقای غلامحسین محسنی، آقای علی آقا محمدی، آقای محمد فروزنده، آقای داود دانش جعفری.
از خداوند متعال توفیق آقایان محترم را در ادای این مسئولیت مهمی که بر دوش گرفته اند و توجه به توصیه های مذکور در متن و پیوست این ابلاغ، مسألت می کنم. سید علی خامنه‌ای
متن حکم در پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه ای
ترکیب اعضای دوره پنجم:
اعضاي دوره پنجم شورای مجمع تشخیص مصلحت نظام براساس حکم مقام معظم رهبري در سال ( ١٣٨٠ ) به شرح زیر می باشند:
حضرت آيت الله خامنه‌اي، رهبر معظم انقلاب اسلامي، در سال ١٣٨٠ طي حكمي تركيب جديد اعضاي مجمع تشخيص مصلحت نظام را براي يك دوره پنج ساله معرفي فرمودند.
متن حكم مقام معظم رهبري بدين شرح است:
مجمع تشخيص مصلحت نظام در شكل و تركيب جديد، طي پنج سال گذشته بحمدالله در راه وظايف سه گانه مصرح در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران گام‌هاي بلندي برداشت و خدمات مهم و ارزشمندي را به كشور و مردم تقديم كرد. اين مجمع محترم در دوره پنج ساله توانست موارد اختلاف بين مجلس شوراي اسلامي و شوراي نگهبان را حل كند و برخي از معضلات ارجاع شده به آن مجمع را به نتايج مورد قبول برساند، به‌علاوه در تعيين و تثبيت سياست‌هاي كلي كشور، حركت نوين و نظام‌مندي را آغاز نمايد و يكي از ظرفيت‌ها و قابليت‌هاي مترقي قانون اساسي را به كار گرفته، با نگاهي جامع و فراگير و ناظر به مصالح عالي نظام در مقاطع مختلف به وظايف مصرح در قانون اساسي اهتمام ورزد.
اينجانب در پايان دوره پنج ساله از زحمات همه اعضاي محترم و دبيرخانه، بويژه از حسن مديريت رياست محترم آن مجمع، تشكر مي‌كنم و تركيب جديد را براي يك دوره پنج ساله ديگر به رياست جناب حجت‌الاسلام و المسلمين آقاي « هاشمي رفسنجاني » معرفي مي‌نمايم.
١ ـ شخصيتهاي حقوقي عضو، عبارتند از:
الف: روساي سه قوه
ب: فقهاي شوراي نگهبان
ج: وزير يا رييس دستگاهي كه موضوع مورد بحث در مجمع، مربوط به آن دستگاه است
د: رييس كميسيون مناسب با موضوع مورد بحث از مجلس شوراي اسلامي
٢ـ شخصيتهاي حقيقي عضو، عبارتند از :
حجج اسلام و آيات وحضرات: آقايان «هاشمي رفسنجاني» ،« اميني نجف آبادي »، «واعظ طبسي»، «احمد جنتي»، «امامي كاشاني»، «موحدي كرماني»،«حسن حبيبي» (در ۱۲ بهمن ۱۳۹۱ دیده از جهان فرو بست)، «ميرحسين موسوي»، آقای علی اکبر ولایتی، «محمدي ري شهري»، «حاج شيخ حسن صانعي»،«حسن روحاني»، «حبيب الله عسگراولادي»(در ۱۴ آبان ۱۳۹۲ دیده از جهان فرو بست)، «دري نجف آبادي»، «علي لاريجاني»،«مصطفي ميرسليم»، «توسلي محلاتي»(در ۲۷ بهمن ۱۳۸۶ دیده از جهان فروبست)، «مرتضي نبوي»، «فيروز‌آبادي»، «غلامرضا آقازاده»، «بيژن نامدار زنگنه»، «محمد هاشمي»، «محسن رضايي»، «علي‌اكبر ناطق نوري»، «محمدرضا عارف»، «غلامعلي حداد عادل»، «مجيد انصاري»، «حسين مظفر»، «محمدرضا باهنر» و «محمدجواد ايرواني ».
در ادامه حكم مقام معظم رهبري تصريح شده است: جلسات مجمع در هنگام بحث در مصوبات مورد تعارض مجلس و شوراي نگهبان، متشكل خواهد بود از همه اعضاي نامبرده و ديگر جلسات، متشكل خواهد بود، از اعضاي حقيقي به اضافه رديف «الف» و «ج» و «د» از بند ١.
حجت الاسلام مهدی کروبی پس از اتمام دوره نمایندگی و ریاست مجلس ششم در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۳ با حکم مقام معظم رهبری به عضویت حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام در دوره چهارم تعیین شدند.
رئیس
آیت الله خامنه‌ای از ۱۸ بهمن ۶۶ تا ۱۳ خرداد ۶۸، مرحوم اکبر هاشمی رفسنجانی از ۱۲ مهر ۱۳۶۸ تا ۱۸ دی ۱۳۹۵. محمدعلی موحدی کرمانی از ۱۶ بهمن ۱۳۹۵ تا ۲۳ بهمن ۱۳۹۶، مرحوم سید محمود هاشمی شاهرودی از ۲۳ مرداد ۱۳۹۶ تا ۳ دی ۱۳۹۷ و صادق آملی لاریجانی از ۹ دی ۱۳۹۷ تا کنون ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را بر عهده داشته و دارند.