فتح‌الله گولن
محمد فتح‌الله گولن رهبر جریان گولن است. وی سخنران، نویسنده و مدعی علوم اخلاقی و الهیات می‌باشد او اهل ترکیه است اما در آمریکا زندگی می‌کرد. افکار و اندیشه‌های فتح‌الله گولن و حیات و اقدامات وی چند سالی است که محل بحث رسانه‌ها و مؤسسات آموزشی است و ارزش مؤسسات وابسته به او، میلیاردها دلار است مدارسی که به نام او تأسیس شده‌اند در 150 کشور جهان فعال هستند. جنبشی موسوم به خدمت (هیزمت) افکار و ایده‌های وی را در قالبی سازمان یافته ارائه می‌دهد و مسؤلیت هدایت و سازماندهی مؤسسات مالی و فرهنگی و آموزشی را برعهده دارند. مجله تایم در سال 2012 م، نام ایشان را در میان صد چهره اثرگذار جهان گنجاند[۱].
| فتح‌الله گولن | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | فتح‌الله گولن |
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | 1941 م، ۱۳۱۹ ش، ۱۳۵۹ ق |
| محل تولد | ترکیه |
| سال درگذشت | 2024 م، ۱۴۰۲ ش، ۱۴۴۵ ق |
| محل درگذشت | آمریکا |
| دین | اسلام، حنفی |
زندگی‌نامه
محمد فتح‌الله گولن، واعظ، نویسنده و مدرس علوم اخلاقی و الهیات ترکیه در سال 1941 و به روایتی در سال 1938 در روستای «کورجوک» از توابع حسن قلعه(پاسینلر)، استان ارزروم، متولد شد. پدرش رامیز افندی امام مسجد و مادرش رفیعه خانم خانه دار بود.
گولن تحصیلات ابتدایی را در سال‌های 1946 تا 1950 و آموزش متوسطه را طی سال‌های 1950 تا 1958 در مدرسه کورشنلوی ارزروم و سایر مدارس آنجا به پایان رساند و در سال 1956 بواسطه ملا محمد کرکینجی با حرکت نور و طلاب آن آشنا شد، وی آموزش فقه را که در سال 1856 نزد ملا عثمان بکتاش آغاز کرده بود در اواخر سال 1958 تکمیل کرد و در 1958 از رئیس امور دینی اجازه خطابت دریافت کرد.
تاسیس انجمن
گولن در سال 1969 انجمنهای «بیداری» و «آیدینلر» را تأسیس کرد و دامنه فعالیت خود را گسترش داد. روزنامه زمان از اکتبر 1991 نشر مقالات و اشعار گولن را آغاز کرد و مقالات وی را در بخشی جداگانه با عنوان «آکادمی» بصورت هفتگی نشر می‌داد.
گولن در مدت آموزش در مدارس دینی با اندیشه‌های نورسی آشنا شد و به عنوان یکی از اعضای فعال جماعت پیروان او تا دهه 80 میلادی با این جماعت همراه بود وپس از آن به ایجاد تشکیلات مستقلی برای خود تصمیم گرفت. گولن پس از پرورش بنیانهای فکری خود با علوم و آئینی و آثارنورسی، برای پاسخ به سؤالات دنیای مدرن و ارتباط صحیح تر با آن، به تبعیت از استادش بدیع الزمان، بع فراگیری علوم مدرن مانن فلسفه، ادبیات، تاریخ، فیزیک، شیمی، بیولوژی و ستاره شناسی روی آورد.
تکمیل آموزش مذهبی گولن تحت نظر استادان برجسته مکتب صوفی سبب شد تا در سال 1959 از سوی ریاست امور مذهبی (دیانت) ترکیه به امامت مسجد شهر ادیرن در شمال غربی ترکیه نزدیک مرز یونان منصوب و در سال 1966 به عنوان خطیب شهر ازمیر، سومین شهر بزرگ‌ترکیه، به فعالیت مذهبی خود ادامه دهد.
گولن در سال 1963 نیز مجموعه درس‌هایی پیرامون آثار مولانا در ارزروم آغاز کرد وهمزمان با شرکت در جمعیت‌های ضد کمونیستی وجذب جوانان دانشجو، خشم اقتدارگرایان لائیک را برانگیخته بود. همین اقدامات سبب شد تا پس از کودتای نظامی 1970 به مدت 7ماه به زندان افتد و با تعهد براینکه دیگر سخنرانی نکند از زندان آزاد شد.
وی متوجه شده بود به دلیل سیاست‌های غیر مذهبی دولت، جوانان از دین تهی شده‌اند. از این رو، در سال 1975 اردوهای تابستانه تحت عنوان «اردوهای نور» را برای جوانان کم درآمد راه‌اندازی نمود و به تدریس متون دینی وتعالیم نورسی پرداخت. وی تا سال 1980 به همکاری با ریاست امور مذهبی ترکیه (دیانت) ادامه داد تا اینکه در نهایت استعفا داد.
سخنرانی‌های وی در دهه 80 میلادی که با حضور صدها نفر برگزار می‌شد و نوار کاست آن در سرتاسر ترکیه پخش می‌شد، بر خودداری از خشونت، آنارشیسم وترور متمرکز بود ولذا حتی تا پس از کوتای 12 سپتامبر 1980 که به سرنگونی دولت اسلامگرایی اربکان منجر شد، ادامه داشت. تحول اساسی گولن نسبت به رب دردهه 90 میلادی و پس از سفر وی به آمریکا در سال 1991 و دیدار با شخصیت‌های دانشگاهی ترک تبار در آنجا پدید آمد[۲].
سفر به آمریکا
گولن درسال 1992 برای اولین بار به آمریکار سفر کرد و به مدت 35 روز در آنجا اقامت گزید؛ از 25 ایالت دیدار کرد و با ترکان مقیم آمریکا وشاگردانی که در آنجا به فراگیری علوم، مشغول بودند ملاقات کرد. وی قبلاً آمریکا را بد و شر مى‌دانست ولی پس از این سفر، بتدریج تحت تأثیر غرب بخصوص آمریکا قرار گرفت. وی از سال 1999 در تبعیدی خودخواسته در پنسیلوانیای آمریکا زندگی می‌کند؛ محل زندگی اش، مزرعه‌ای به وسعت 60 هکتار استکه گفته می‌شود یک نهاد ترک مستقر در آمریکا، به قیمت 250 هزار دلار خریداری کرده است.
سفر به اروپا
وی در سال 1977 به شمال اروپا سفر کرد وبا ترکهای مهاجر آشنا شد وآنها را به جنبش دعوت کرد تا از آن طریق هویت فرهنگی مذهبی خود را حفظ کنند. این سفر نقطه عطفی در زندگی گولن بود چرا که در جذب مهاجران ترک تبار اروپا بسوی خود موفق شده بود و هم اینان بودند که بعدها اعضای اصلی جنبش وی را تشکیل دادند.
اندیشه و دیدگاه
گولن از اسلام اجتماعی در مقابل اسلام سیاسی سخن می‌گوید و برخی معتقدند او مارتین لوتر ترک است و اسلام مورد نظر او، قرائتی متصوفانه و در عین حال لیبرال از اسلام است که به دلیل بهره‌مندی از عناصر بومی فرهنگ ترکی به (اسلام ترکی) معروف است[۳]. مخالفانش او را سرسپرده، خائن و تروریست و رسانه‌های دولتی ترکیه او را زرسالاری توصیف می‌کنند که از غرب فرمان نمی‌گیرد؛ اما موافقانش او را روحانی و واعظی عابد و در عین حال مدرن و سکولار توصیف می‌کنند.
خط فکری گولن
- حفظ و ابقای اسلام در جهان جدید؛
- تلفیق اسلام و ناسیونالیسم ترکی(اسلام ترک یا اسلام آناتولی)؛
- تقدم اخلاق و آموزش بر سیاست؛
- پرگماتیسم اسلامی شده[۴].
آثار
برخی از مهمترین آثار گولن عبارتند از: از قرآن به ادراک(2جلد)، صر و نسل، مضراب شکسته، مجموعه عاها، موازین یا چراغهای برفراز راه، از فصلی به فصلی دیگر و تپه‌های زمردین قلب؛ کتاب جدید او که مجموعه‌ای از مقالات و سخنرانی هایوی در خصوص جنگ و تروریسم است، شاگردانش جمع‌آوری کرده و با عنوان مسلمانان و مسؤلیتشان در مواجهه با خشونت انتشار داده‌اند.
گولن احساسات قوی درباره میراث ملی اش دارد و به ترک بودن خود افتخار می‌کند ومدام به ریشه‌های ترک بودنش و تاریخ عثمانی ترکیه و جهان بزرگتر از ترکیه اشاره می‌کند. بنابراین میراث عثمانی- اسلامی هویت گولن را شکل می‌دهد. ملی‌گرایی گولن شمول گراست و بر خون و نژاد مبتنی نیست بلکه بر تجارب تاریخی مشترک وواقعیت‌های سیاسی تکیه می‌کند. گولن معتقد است اسلام دین ملت است و نباید آن را به داشتن هویت یک حزب تقلیل داد.
از نظر گولن، اسلام یک پروژه سیاسی نیست که باید اجرا شود، بلکه گنجینه دانش و کردار برای توسعه یک جامعه عادل و اخلاقی است. گولن طرفدار صوفی‌گری است و از نطر وی صوفی‌گری راهی برای تکامل دائمی روح انسان است[۵].
هدف گولن اسلامی‌کردن ایدئولوژی ناسیونالیستی ترکیه و ترکی کردن اسلام، بطور همزمان است. وی خود را طرفدار صلح و آرامش عرفی کرده وبرای برقراری آن دو پیشنهاد مهم عرضه می‌کند: تسامح و تساهل و گفتگو. سه اصل: برابری، عدالت و مشورت، اصول و ارزش‌های نظریه اسلامی گولن به شمار می‌رود.
جنبش خدمت (هیزمت)
این جنبش یک جنبش فراملی است که تحت تأثیر اندیشه‌های فتح الله گولن شکل گرفته است ودر حال حاضر طرفداران زیادی در ترکیه، آسیای مرکزی و سایر نقاط جهان دارد. این جنبش، بزرگترین جنبش مردمی ترکیه ایت که از تقدم اخلاق بر سیاست دفاع می‌کند و بر نقش آموزش در تربیت نسلی طلایی که متصف به صفات پیامبر باشد تأکید دارد[۶]. این جماعت در ترکیه در حوزه آموزشی 3500 سالن آموزشی، 3هزار و 864آموزشکده وبیش از 65 هزار معلم و استاد در اختیار دارد. همچنین در بیش از 140 کشور جهان در قالب مدارس، کلاسهای تقویتی پیش کنکوری و دانشگاه دارد که در کانون توجه محصلین نخبه و فرزندان سران قرار گرفته است. علاوه بر ترکیه، بیش از 2600 مدرسه و دانشگاه در جهان دارد. این گروه، دارای یک شبکه رسانه‌ای بینالمللی، روزنامه زمان، کانال ماهواره ایجهانی(STV) ویک مجله بینالمللی است. جماعت خدمت و گولن، فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی خود را سه هدف مهم و عمده می‌داند:1- گسترش خودآگاهی مسلمانان 2- بررسی دوباره یا بازبینی رابطه علم و مذهب با انتقاد و رد گفتمان‌های رایجی چون ماتریالیسم وپوزتیویسم3- بازسازی حافظه جمعی با تأکید بر روی عنصر مشترک جامعه که اسلام است[۷].
درگذشت
فتح‌الله گولن رهبر جریان گولن که سال‌ها در آمریکا زندگی می‌کرد، شامگاه یکشنبه 20 اکتبر 2024 م، به وقت محلی بدلیل عارضه قلبی درگذشت.
پانویس
- ↑ مهدی اختیاری، علل و دلایل شکل گیری، تداوم و گسترش جنبش گولن، دوفصلنامه علمی - پژوهشی جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 6، شماره 1، 1397.
- ↑ www.guleninstitue.org/about-gulen/biography cited in cetin 2010
- ↑ محسن مرادیان، برآورد استراتژیک ترکیه، تهران، مؤسسه فرهنگیمطالعات و تحقیق‌های بینالمللی، ابرارمعاصر ایران، 1385، ص 592
- ↑ مهدی اختیاری میاب، علل و دلایل شکل گیری، تداوم و گسترش جنبش گولن، دوفصلنامه علمی-پژوهشی جامعه‌شناسی جهان اسلام، دوره6، 397، صص 1163و 172-174.
- ↑ رحمان قهرمانپور، فتح الله گولن و سیر تحولات فکری و سیاسی اسیلام گرایی در ترکیه، ماهنامه مهرنامه، سال 1390، شماره 10، ص، 105
- ↑ (مرادیان،1285، :574).
- ↑ Yavuz$Esposito،2003:p57)