جمهوری آذربایجان

آذربایجان دومین کشور شیعی جهان اسلام است که در مرز‌های شمالی جمهوری اسلامی ایران قرار دارد. جمهوری آذربایجان در جنوب رشته کوهای قفقاز و در گذرگاه اروپا و آسیای جنوب غربی و شمال رودخانه ارس در مجاورت دریای خزر واقع شده. کشورهای مجاور جمهوری آذربایجان عبارت‌اند از: ایران، ارمنستان، ترکیه، گرجستان، روسیه و کشورهای دیگر کناره دریای خزر، ترکمنستان و قزاقستان. جمهوری آذربایجان شامل منطقه خود مختار نخجوان است که در غرب ارمنستان، شمال غرب ایران و شرق ترکیه قرار دارد. جمهوری آذربایجان از نظر ژئوپولیتیکی مهم‌ترین کشور قفقاز جنوبی است. این کشور مسلمان به رغم هفتاد سال سلطه نظام الحادی کمونیسم شوروی، دین اسلام را به عنوان مهم‌ترین عنصر هویتی خویش حفظ کرده است.

جمهوری آذربایجان
نام رایج	آذربایجان
پایتخت	باکو
تعداد جمعیت	1000000
زبان	ترکی آذری

شهرهای بزرگ

باکو: این شهر پایتخت جمهوری آذربایجان است و در جنوب غربی شبه جزیره «آبْشِرُون» قرار دارد. این شهر در قدیم به «بادکوبه» موسوم بوده و در حال حاضر به زبان ترکی به آن «باکی» گفته می‌شود.

ب: گنجه: این شهر دومین شهر بزرگ و از مهم‎ترین مراکز صنعتی آذربایجان است.

ج: نخجوان: این شهر مرکز خودمختار جمهوری نخجوان است و در شمال دریاچه سدارس، در نزدیکی مرز ایران واقع شده‎ است. در منابع قدیمی از آن به «نشوی» و «نخچوان» نیز یاد شده است. این منطقه طبق برخی روایات نخستین استراحتگاه حضرت نوح (علیه‌السّلام) پس از طوفان نوح بوده و بر طبق همین روایات محل وفات حضرت نوح (علیه‌السّلام) نیز در این نواحی است. به همین دلیل، قلعه‎ای که در کنار شهر نخجوان قرار دارد، زیارتگاه مسلمانان و مسیحیان است.

د: سومگائیت: این شهر هم صنعتی است و اهمیت بسیار دارد.

دین و یا مذاهب اسلامی

جمهوری آذربایجان 97% مسلمان دارد. 83% شیعه، 14% سنی و 3% هم غیر مسلمان‌اند. همه شیعیان جمهوری آذربایجان دوازده‌امامی هستند. اهل سنت نیز اغلب حنفی و البته اندکی حنبلی‌اند.

زبان رسمی

ترکی آذربایجانی (زبان رسمی) زبان‌های روسی، ارمنی، کردی ،تالشی، عبری و لزگی نیز صحبت می‌شود.

جریانات فعال دینی - مذهبی

الف) شیعیان

قدمت حضور شیعیان در این سرزمین به دوران امام صادق (علیه‌السّلام) برمی‌گردد. قاسم‌بن‌العلاء، یکی از نواب امام زمان (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشّریف) در شهر اران جمهوری آذربایجان بود. او مستقیماً با آن حضرت مکاتبه داشت و از مردم وجوهاتی می‌گرفت و به دست حسین‌بن‌روح می‌داد. این سرزمین همیشه با عشق اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) زنده بوده است.

اهل‌سنت

اهل‌سنت در اقلیت‌اند. اکثریت آنان حنفی، و تعدادی هم حنبلی‌ هستند.

1. حنفیان

رفتار آنان با شیعیان بسیار خوب است. تعداد کمی از آنان در جنوب و بخش عمده آنان در شمال زندگی می‌کنند. آنان مثل شیعیان مراسم خاص پرشکوهی ندارند. با این حال، اکنون آنان فعالیت بیشتری دارند و روز به روز زیادتر می‌شوند.

2. وهابیون (سلفی‌ها)

تعداد سلفی‌ها در آذربایجان تقریباً ۵۰ هزار نفر است و آنها به ۴ گروه: خوارج امروز، جماعت هجرت، تکفیر و اخوان تقسیم می‌شوند.

سلفی‌ها در همه عرصه‌ها حضور دارند و بسیار هم تأثیرگذارند. آنان در میان معلمان دانشگاه، دانشجویان، ورزشکاران برجسته (مثلاً تیم ملی کشتی آزاد)، طبیبان، کارگران و بیکاران، کار تبلیغی می‌کنند. جوانان و افراد تحصیل‌کرده بیشتر و زودتر به آنان گرایش می‌یابند. آنان درباره تمام اعتقادات شیعه، از نماز، صوم تا دفن و…، شبهه وارد می‌کنند و بر ضعف اعتقاد شیعیان فقط از قرآن دلیل می‌آورند. در ظاهر خوشرفتارند و از اسم وهابی چندان خوششان نمی‌آید، ولی همه اعتقادات و اعمال وهابی را انجام می‌دهند. چون مردم وهابیون را دوست ندارند، از این رو می‌گویند ما وهابی نیستیم، بلکه سنی هستیم.

رئیس و امام آنان فردی آذری است که پنج سال در مدینه تحصیل‌کرده است. نام او «قامت سلیمان» است و پیروان بسیار هم در اطراف خود دارد. او امام مسجد ابوبکر (باکو) است و شاگردان بسیار دارد. وهابیان مدارس بسیاری دارند، ولی چون فعالیت آنان از طرف دولت ممنوع شده است، مخفی کار می‌کنند. با این حال، آنان اغلب اوقات آزاد و آشکار به اسم سنی حنبلی (نه وهابی) ولی با اعتقادات وهابی به تبلیغ می‌پردازند.

مسیحیت

مسیحیان آذربایجان اگرچه در اقلیت‌اند، هزینه‌ و سرمایه‌گذاری آنان در امر تبلیغ بسیار زیاد است. آنان تا کنون توانسته‌اند بیش از ده هزار نفر مسلمان را مسیحی کنند. رهبر آنان یک آذری تحصیل کرده در خارج (آلمان)، کشیشی است به نام «مُشوِق» است که اکنون هم فعال است.

آنان کتاب‌های بسیار، نوارها و سی‌دی‌های مختلف منتشر کرده‌اند. آنان در بیمارستان‌ها، زندان‌ها، دبستان‌ها، دبیرستان‌ها، چادرهای قره‌باغی‌هایی که از خاکشان بیرون شده‌اند و به وسیله پول زیاد، کمک مالی و کتاب‌هایی با چاپ عالی و پر از سخنان جذاب و عکس‌های جالب و هزاران «هدیه» دیگر در فعالیت‌اند.

یهودیت

حدود 20،000 یهودی در آذربایجان زندگی می‌کنند. جامعه یهودیان آذربایجان به سه دسته تقسیم می‏شوند: الف. یهودیان کوهستان (سفارادین)، ب. یهودیان اشکنازی و ج. یهودیان گرجستانی؛ که قدیمی‏ترین گروه یهودیان کوهستان هستند که طبق ادعای مورخان یهودی، قدمت آنان به 15 قرن پیش می‌‏رسد.

کرشنا

این گروه هم در اقلیت‌اند، اما برعکس مسیحیان در استان‌ها فعال نیستند و فقط در باکو و اطراف آن فعال‌اند. اینان در «احمدعلی» و «قره‌قارایف» یک معبد تبلیغاتی فعال دارند که به صورت رسمی ولی با محدودیت قانونی فعالیت می‌کند.

نورجی‌ها

مبلغین نورجی‌های ترکیه، (طرفداران فتح‌الله گوران و پیروان امام خطیب)، سخت مشغول تبلیغ در آذربایجان هستند. آنان مسجد می‌سازند، کالج‌ها و مدارسی را تأسیس کرده‌اند و با هزاران جلد کتاب که به صورت مجانی پخش می‌شود، تبلیغ می‌کنند. به گفته بعضی از منابع خبری غیررسمی، تعداد آنان در کشور شانزده هزار نفر است. شبکه STV هم که از ترکیه پخش می‌شود، در آذربایجان نورجی‌ها را به طور غیرمستقیم تبلیغ می‌کنند.

بهاییت

بهاییت در جمهوری آذربایجان به عنوان اقلیت مذهبی شناخته شده است و تعدادشان بسیار کم است. ولی به خاطر حمایت بعضی از کشورهای غربی، آیین خود را به آسانی تبلیغ می‌کنند و کتاب‌های منتشر شده را مجانی بین مردم پخش می‌کنند. باید در نظر گرفت که فعالیت آنان در چهار چوب قوانین مربوط است.

نظام حکومتی

جمهوری

نظام اقتصادی

اقتصاد آزاد

شاخص توسعه

تولید ناخالص داخلی Nom. : بلیون $۴۵.۵۹ (۲۰۱۹)

رشد تولید ناخالص داخلی 0,2%

سرانه تولید ناخالص داخلی ۴.۵۸۶

تولید ناخالص داخلی هر بخش کشاورزی (۵٫۵٪), صنعت (۶۲٫۷٪), خدمات (31.8%) (2011) تورم (CPI) 11.2% (2011)

جمعیت زیر خط فقر 11% (2009)

شاخص جینی ۳۶.5 (2001)

نیروی کار ۶٫۱۲ میلیون (2011)

نیروی کار بر پایه شغل خدمات(۴۹٫۶٪), صنعت (۱۲٫۱٪), کشاورزی و جنگلداری (38.3%) (2008) بی‌کاری 1.0% (2011)

صنایع اصلی مواد نفتی گاز طبیعی، محصولات پالایشگاهی، تجهیزات چاه نفت؛ فولاد، سنگ آهن، سیمان; محصولات شیمی; پتروشیمی; منسوجات; ماشین آلات; کتان; خوراک

رتبه آسانی انجام کسب و کار 66th.

طبق آمار به‌دست آمده در سال ۲۰۱۳ سهم عمده‌ای از بودجه اقتصادی شهرهای این کشور در بخش صنعت ۴/۸۸%، در ساختمان ۹/۷۱%، در کشاورزی ۸/۹۹%، در تجارت ۲/۹۹% و در حمل‌ونقل ۴/۷۱% توسط بخش خصوصی تأمین می‌شود. این شاخص‌ها نشان‌دهنده موفقیت برنامه‌های خصوصی‌سازی اقتصادی بوده است.

از سال ۲۰۰۳ تا کنون، نرخ برابری منات در برابر دلار تقویت شده و پول ملی، از قدرت باثباتی برخوردار شده است. در سال ۲۰۰۷ در آذربایجان حدود ۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم در مناطق شهری صورت گرفته که در منطقه بی‌سابقه بوده است.

شهر باکو با بیش از ۴۰۰ برج اداری و مسکونی سر برافراشته یا در حال ساخت سهم عمده‌ای در تأمین منابع اقتصادی کشور داشته و ضمن آن که چهره آن نسبت به سال‌های آغازین دهه ۱۹۹۰ کاملاً دگرگون شده امروزه به مرکز سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی و دولت‌های متعدد غربی، بدل شده است.

آذربایجان به ۱۰ ناحیه اقتصادی تقسیم شده و هر ناحیه اقتصادی شامل چند بخش می‌باشد.

تولید ناخالص داخلی (OER) میلیارد دلار)= ۹/۵۱

(نرخ رشد GDP درصد)= ۷/۳

در آمد سرانه (دلار)= ۱۱۰۰۰

حجم سرمایه‌گذاری خارجی (میلیون دلار)= ۷۸۴۴

بدهی خارجی (میلیارد دلار)= ۲/۳

ذخایر طلا و ارز (میلیارد دلار)= ۶۴/۶

ذخایر نفت (میلیارد بشکه)= ۷

ذخایر گاز (میلیارد مترمکعب)= ۸۴۹

بودجه سالانه دولت (میلیارد دلار)=(۲۰۱۲) درآمد: ۶۹/۱۲ و هزینه: ۶/۱۵

میزان صادرات به جهان(میلیارد دلار)=(۲۰۱۲)= ۳/۲۱

میزان واردات از جهان(میلیارد دلار)=(۲۰۱۲)= ۶/۶

درصد رشد تولیدات صنعتی(۲۰۱۲)= ۶

شرکای عمده تجاری در زمینه صادرات(۲۰۱۲)= ایتالیا، آمریکا، آلمان، فرانسه، چک، کانادا

شرکای عمده تجاری در زمینه واردات= روسیه، ترکیه، آلمان، چین، اوکراین

مهم‌ترین منابع طبیعی= نفت، گاز طبیعی

مهم‌ترین محصولات کشاورزی= غلات، پنبه، توتون و تنباکو، میوه و سبزیجات

مهم‌ترین صنایع= صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، منسوجات

مهم‌ترین اقلام صادراتی به جهان= نفت و گاز (۹۰%)، مواد غذایی، محصولات از آهن و فولاد

مهم‌ترین اقلام وارداتی از جهان= ماشین‌آلات و تجهیزات، مواد غذایی، فلزات، شیمیایی.

چهره‌های (دینی، سیاسی) شاخص

1-الویه عباس آوا: مشاور روابط بین‌المللی، چند فرهنگ گرایی و امور دینی دفتر ریاست‌جمهوری

2- روان حسن اف: رئیس مرکز چند فرهنگ گرایی باکو

3- حکمت باب الله اوغلو: نماینده مجلس و سردبیر روزنامه ینی آذربایجان

4-خداداد خودی اف': رییس حزب اتحاد جمهوری آذربایجان

5- محسن صمد اف': رییس سابق حزب اسلامی

دکتر «حاج محسن صمداف» سال 1965. م در شهر قبا (در 170 کیلومتری باکو پایتخت جمهوری آذربایجان) دیده به جهان گشود و دوران کودکی و تحصیلات اولیه را در زادگاه خود به اتمام رساند. وی فارغ‌التحصیل دکترای پزشکی از دانشگاه علوم پزشکی باکو می‌باشد. ایشان از دوران نوجوانی و جوانی به کارهای فرهنگی علاقمندی خاصی داشته و در کلاسهای آموزش قرآن و احکام اسلامی شرکت می‌نمود.

در سال 1992. م و از آغازین روزهای تشکیل حزب اسلام، وارد حزب شده و مسئولیت دفتر حزب را عهده‌دار شد. در سال 1996. م وارد حوزه علمیه قم شده و به مدت 5 سال به فراگیری تحصیلات دینی و معرفت افزایی پرداخت. بعد از بازگشت به وطن، به فعالیت‌های دینی خود در شهر قبا و سایر شهرها ادامه داده و در نهایت در سال 2007 میلادی در ششمین جلسه حزب که با شرکت 118 نفر برگزار شده بود با رای قاطع 96 نفر به عنوان ریاست حزب اسلام برگزیده شد.

مشی ضد استعماری و ضد صهیونیستی از ویژگی‌های بارز مدیریت اسلامی انقلابی رهبر حزب اسلام می‌باشد وی به خاطر داشتن روحیه استکبار‌ستیزی چندین بار توسط پلیس و نیروهای امنیتی جمهوری آذربایجان دستگیر و بازداشت شده است. دکتر محسن صمداف، مجاهدت و تلاش‌های زیادی در احیای فرهنگ ناب محمدی (صلّی‌الله علیه وآله) و ترویج مکتب تشیع در جمهوری آذربایجان انجام داده که از آن جمله می‌توان به هدایت و رهبری جریانات اسلامی این کشور، در خرداد ماه سال گذشته در مقابله با حکم دادگاه عالی باکو مبنی بر تخریب مسجد حضرت فاطمه زهراء(سلام‌الله علیها) اشاره نمود که با درایت ایشان طعم شیرین پیروزی شیعیان حضرت زهرا (سلام‌الله علیها) در عدم اجرای حکم تخریب این مسجد، ارزانی اسلام و جهان تشیع گردید.

وی با مقاومت و جانفشانی این موفقیت را در کارنامه عملکرد خود ثبت نمود. در حوزه سیاست خارجی به نظر ایشان حکومت آذربایجان باید تمامی روابط خود را با آمریکا و اسرائیل قطع نموده و روابط خود را با ایران و ترکیه گسترش دهد و در آخرین سخنرانی خود سه موضوع ذیل را از مطالبات اصلی مردم آذربایجان و حزب اسلام از دولتمردان اعلام نمود و از رئیس‌جمهور این کشور خواست که با به رسمیت شناختن حقوق مسلمانان آذربایجان، دست بیگانگان را از سرزمین آذربایجان دور سازد.

1) شناسایی حقوق مردم مسلمان این کشور از سوی حاکمیت و پرهیز دولت از اتخاذ سیاست‌های ضد دینی

2) پایان دادن دولت به روابط رو به گسترش جمهوری آذربایجان با رژیم صهیونیستی

3) توجه دولت به فساد موجود در جامعه آذربایجان از قبیل رشوه خواری، فساد اداری و...

نیروهای امنیتی آذربایجان بعد از سخنرانی ایشان بعد از مسئله ممنوعیت حجاب در این کشور، که دولتمردان این کشور را با یزید و معاویه مقایسه نمود دکتر محسن صمداف را دستگیر و بعد از 9 ماه جنجال سیاسی علیه ایشان و حزب اسلام که از لحاظ گرایشات فکری به جمهوری اسلامی ایران نزدیک است ایشان و تعدادی از اعضای اسلام را در مجموع به 65 سال زندان محکوم نمودند تا شاید بتوانند از این طریق جلوی بیداری مردم مسلمان این کشور را بگیرند اما نمی‌دانند که مردم آذربایجان در شرایط خیلی سخت تر از این هم که دوره استالین‌ها بود هویت دینی و شیعی خود را فراموش نکردند و با سخت‌ترین شرایط آن را حفظ نمودند و واکنشهای مختلف دینداران در قالب تجمعات اعتراض آمیز، صدور بیانیه و... موید همین موضوع است.

6- گوندوز حاجی اف: رییس حزب فضیلت

7- ماییس گلعلی اف': رییس حزب سبزها

8- الدنیز قلی اف': رییس جمعیت روشنفکری جمهوری آذربایجان

9- حاج روشن احمدلی: رهبر جنبش مقاومت اسلامی در راه قره باغ

10جیحون محمد اف: رئیس سابق دانشگاه الهیات آذربایجان

11- فؤاد نورالله اف: معاون اداره مسلمانان قفقاز

12- حاجی الهام علی اف: سرپرست حزب اسلام آذربایجان

13- الله شکور پاشازاده: رئیس اداره مسلمانان قفقاز

14- حاج صابر حسن لی: معاون رئیس اداره مسلمانان قفقاز و رئیس دانشگاه اسلامی باکو

15- حاج ایلقار ابراهیم اوغلو: رهبر «جمعیت دینی جمعه» جمهوری آذربایجان

16- قامت سلیمانف: رهبر سلفی‌های آذربایجان

17- مبارز قربانلی: رئیس کمیته امور دینی

18- عاقل شیرین اف: رئیس دانشگاه الهیات آذربایجان

دانشگاه الهیات در سال ۲۰۱۸ میلادی بر اساس دستور الهام علی اف، رییس‌جمهور آذربایجان تأسیس شد و هدف از راه‌اندازی آن، حفظ محیط معنوی و دینی و تحصیل متخصصان در سطح بالا در داخل آذربایجان بوده است.

این دانشگاه در دوره دکتری در ۲ رشته دین‌شناسی و فلسفه دین فعال است و در دوره فوق لیسانس ۵ رشته اسلام‌شناسی، روانشناسی دین، جامعه‌شناسی دین، فلسفه دین و تاریخ ادیان را به دانشجویان ارائه می‌دهد.

نهادهای مذهبی دولتی

اداره روحانیت مسلمان قفقاز

این نهاد دینی دولتی قدیمی‌ترین نهاد دینی آذربایجان و منطقه محسوب می‌شود و از سال ۱۹۸۰ در باکو به رهبری شیخ الاسلام الله شکور پاشازاده اداره می‌شود،

کمیته دولتی امور تشکل‌های دینی

این نهاد را دولت در سال ۲۰۰۱ با هدف تعقیب و تنظیم مؤثر تر فعالیت‌های دینی در آذربایجان تأسیس کرد. وظیفه سازمان، ثبت رسمی و نظارت بر تشکیلات دینی (مانند مساجد و کلیساها)، گروه‌های دینی و سازمان‌های دینی غیر دولتی فعالیت‌های آنها در آذربایجان است.

وزارت امنیت

این وزارتخانه نظارت مساجد، سازمان‌های دینی و خانه‌های تیمی گروه‌های اسلامی زیر زمینی را بر عهده دارد.