هیئت تحریر شام
هیئت تحریر شام یک جنبش سازمان‌یافتۀ سیاسی و مسلح اسلام‌گرای سنی است که در جنگ داخلی سوریه شرکت داشته و دارد. این سازمان در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۷ میلادی، از ادغام بین جیش الاحرار، جبهۀ فتح شام، جبهۀ انصار الدین، جیش السنه، لواء الحق و جنبش نورالدین زنکی تشکیل شد. روند اتحاد این گروه‌ها به ابتکار ابوجابر الشیخ از فرماندهان اسلام‌گرا که دومین رهبر احرار الشام بود انجام شد. رهبر فعلی آن ابومحمد جولانی است. این جنبش در ۲۹ نوامبر ۲۰۲۴ م، با حمله به سوریه و پس از گذشت 11 روز موفق به چیره‌شدن بر اوضاع سوریه از جمله کاخ ریاست‌جمهوری، فرودگاه، رادیو و تلویزیون و بانک مرکزی گشت[۱].
| هیئت تحریر شام | |
|---|---|
 | |
| رهبران |
|
| اهداف | |
پیشینه
جبهة النصره و احرار الشام در بیشتر سال‌های ۲۰۱۵ – ۲۰۱۶ با همدیگر همکاری می‌کردند. ابوجابر الشیخ روحانی برجستۀ احرار الشام مدت‌ها از وابستگی جبهة النصره به القاعده انتقاد می‌کرد و آن را مانعی برای پیشرفت شورشیان می‌دانست. وی همچنین تلاش‌های بسیاری در راستای اتحاد عناصر شورشی اسلام‌گرا انجام داده بود. وی رهبر جناح اسلام‌گرا و ملی‌گرای احرار الشام، جیش‌الاحرار را بر عهده داشت که از ادغام احرار الشام با جبهه فتح الشام حمایت می‌کرد. مذاکرات ادغام در اواخر سال ۲۰۱۶ م، انجام شد؛ اما این مذاکرات به نتیجه نرسید. در اوایل سال ۲۰۱۷ م، این گروه با گروه‌های رقیب اسلام‌گرا در ادلب به‌ویژه احرار الشام درگیر شد، اما جیش الاحرار از احرار الشام جدا شد تا با جبهه فتح الشام در یک نهاد جدید ادغام شود.
ایدئولوژی و اهداف
اساس ایدئولوژی هیئت تحریر الشام بر جهاد و سرنگونی رژیم بشار اسد استوار است. این جریان به دنبال ایجاد یک دولت اسلامی بر اساس تفسیر خود از شریعت اسلامی است و با استفاده از تاکتیک‌های مختلف نظامی، از جمله جنگ‌های چریکی، حملات انتحاری و مین‌گذاری، در جنگ داخلی سوریه شرکت داشته و دارد. اگرچه این جنبش مدعی است که از القاعده فاصله گرفته، اما ایدئولوژی این گروه همچنان با ایدئولوژی‌های مشابه جهادی مانند القاعده و داعش همسو است. این گروه به شدت مخالف حضور نیروهای خارجی در سوریه، به‌ویژه نیروهای آمریکایی و ایرانی است.
بیعت مرگ
گروه تروریستی تکفیری جبهة النصره (هیئت تحریر شام)، در ماه می 2018 میلادی، کلیپی تصویری تحت عنوان «جز در برابر خدا سر فرود نمی‌آوریم» را منتشر کرد که در آن برای اولین بار نیروهای ویژه این گروه به تصویر کشیده شده بود. این کلیپ نشان می‌داد که چگونه این نیروها همگی سربندهای قرمز بسته بودند، مهارات‌های رزمی و جنگی ویژه را فرا می‌گیرند. چند سال بعد آشکار شد، بسیاری از عملیات‌های تروریستی انتحاری در مناطق مختلف سوریه از جمله در حومه‌های ادلب، حلب، حماه و لاذقیه به وقوع پیوسته بودند، با این گروه ارتباط پیدا می‌کند. گفته می‌شود که گروه «سربند قرمزها» نام خود را از «ابو دجانه» صحابۀ پیامبر گرفته‌اند که به شجاعت معروف بود و در میدان‌های نبرد سربندی قرمز به سر می‌بست. اوایل سال 2020 میلادی، کلیپی از ابومحمد الجولانی، سرکرده هیئت تحریر شام منتشر شد که او را درحال بستن سربندی قرمز به سر در کنار گروهی از تروریست‌ها که همگی سربند قرمز به سر بسته بودند نشان می‌داد، این کلیپ به «بیعت مرگ» معروف شد و طی آن تروریست‌ها در برابر الجولانی قسم یاد کردند که در راه اهداف گروه جانفشانی کنند.
از زمان تأسیس این گروه در سال 2012 میلادی، با نام «جبهة النصره» توسط تکفیری‌های تندرویی که از عراق به سوریه آمده بودند و قبل از قطع ارتباط صوری آن با سازمان القاعده و تغییر نامش به «هیئت تحریر شام»، این گروه در اغلب حملات خود بر عملیات‌های «کیفی» متکی بود که در بمب‌گذاری مراکز وابسته به دولت سوریه نمود پیدا می‌کرد، این بمب‌گذاری‌ها توسط افراد خبره‌ای انجام می‌شد که اغلب آنها عضو واحد «سربند قرمزها» بودند. عملیات‌های کیفی هیئت تحریر شام به بمب‌گذاری محدود نمی‌شد، بلکه مهم‌ترین ویژگی این نیروها «انتحاری» بودن آنها بود، بنابراین در زمانی که عملیات‌ها به بن بست می‌خورد و هدف محقق نمی‌شد، «سربند قرمزها» موظف بودند، خود به دل نیروهای سوری بزنند و منفجر کنند. «سربند قرمزها» شاخۀ سازمان القاعده در سوریه هستند که در سال 2016 توسط «ابورفیق ازبکی» تشکیل شد و سرکردگی آن را «ابوالیقظان المصری» برعهده داشت. مأموریت‌های بسیار سخت و خطرناک به این نیروها محول می‌شود که در بمب‌گذاری و منفجر کردن خود در مناطق هدف و عمدتا در میان افراد چه نظامی و چه غیر نظامی، از جمله در مناطق غیرنظامی پرجمعیت نمود پیدا می‌کند. معمولا هیئت تحریر شام هرگاه در عملیاتی یا حمله‌ای یا دست‌یابی به هدفی به درب بسته بخورد، از این نیروها استفاده می‌کند که شرط اول پیوستن آنها به این واحد گذشتن از جان خود است[۲].
ادغام احرار شام با جنبش نورالدین زنکی
«هیئت تحریر شام» یک گروه انقلابی در سوریه است که در ۱۸ فوریه ۲۰۱۸ از ادغام گروه‌های احرار شام و جنبش نورالدین زنکی تشکیل شد؛ اما بعداً سایر گروه‌های شورشی به آن پیوستند. اکنون ابومحمد الجولانی به‌عنوان رهبر رسمیاین جنبش و جریان شناخته می‌شود؛ اما ساختار این جریان پیچیده است و شامل چندین شورای رهبری و فرماندهان نظامی می‌شود. این شوراها در تصمیم‌گیری‌های کلان و استراتژیک نقش دارند. علاوه بر او، افراد کلیدی دیگری نیز در کادر رهبری تحریر الشام در جاهای مختلف نقش دارند که برخی از آنها عبارتند از:
- شورای شرعی: این شورا مسئولیت تفسیر قوانین اسلامی و صدور فتاوی را بر عهده دارد.
- شورای نظامی: این شورا مسئولیت برنامه‌ریزی و اجرای عملیات نظامی را بر عهده دارد.
- فرماندهان نظامی ارشد: این فرماندهان در مناطق مختلف تحت کنترل تحریر الشام فعالیت می‌کنند و مسئولیت عملیات نظامی در آن مناطق را بر عهده دارند.
چیره‌شدن بر اوضاع سوریه
هیئت تحریر شام در اواخر سال ۲۰۲۴ تحرکات گسترده‌ای در مناطق مختلف سوریه انجام داد. این گروه در ابتدا کنترل حلب را به دست گرفت. سپس شهر حماه در مرکز سوریه به‌طور کامل بهدست تحریر شام سقوط کرد. پس از ۱۱ روز از آغاز حملات، این جنبش موفق شد دمشق را تصرف کند و حکومت بشار اسد را ساقط کنند. شهرهای حمص و دمشق تقریباً بدون مقاومت سقوط کردند و شورشیان اعلام کردند که با دولت اسد همکاری خواهند کرد تا تغییر حکومت را محقق سازند.
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- گروه هیئت تحریرالشام کیستند؟، تارنمای دیپلماسی ایرانی، تاریخ درج مطلب: 18 آذرماه 1403 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 18 آذرماه 1403 ش.
- رادیو و تلویزیون سوریه سقوط کرد، روزنامه دنيای اقتصاد، تاریخ درج خبر: 18 آذرماه 1403 ش، تاریخ مشاهدۀ خبر: 18 آذرماه 1403 ش.
- تحریر الشام چگونه به وجود آمد؟، وب‌سایت اقتصاد آنلاین، تاریخ درج مطلب: 9 آذرماه 1403 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 18 آذرماه 1403 ش.
- ذبیح‌الله نعیمیان، درآمدی بر جریان‌شناسی مذهبی سوریه، 1402 ش.