محمدمحسن فیض کاشانی
ملامحسن فیض کاشانی (زادهٔ سال 977 شمسی در کاشان – درگذشتهٔ 1058 شمسی در کاشان) عارف، حکیم و محدث نامی قرن یازدهم هجری قمری از بزرگترین علما و عرفا و محدثان اسلامی در دورۀ صفوی می‌باشد. نام او محمد محسن، مشهور به ملا محسن، و داماد اول صدرالمتألهین ملاصدرای شیرازی بوده است و از طرف او به لقب «فيض» نيز خوانده مى‌شود فیض در فقه و اصول و فلسفه و کلام و حدیث و تفسیر قرآن و شعر و ادب آثاری از خود به یادگار گذارده‌است.
| نام | ملامحسن فیض کاشانی |
|---|---|
| القاب | ملامحسن؛ فیض. |
| زادروز | سال 977 شمسی؛ |
| زادگاه | ایران - کاشان |
| تاریخ وفات | سال 1058 شمسی؛ |
| محل وفات | ایران - کاشان |
| مدفن | ایران - کاشان |
| محل تحصیل | کاشان،اصفهان، شیراز، قم |
| محل زندگی | ایران - قمصر کاشان |
| ملیّت | ایرانی |
| برخی از استادان | ملاصدرا؛ ابوعلی جمال‌الدین بحرانی؛ |
| برخی از شاگردان | علامه مجلسی؛ علم الهدی؛ |
| برخی از آثار | تفسیر صافی؛
الوافی؛ الشافی؛ النوادر؛ مفاتیح الشرایع و ... |
| دین | اسلام - تشیع |
زندگی‌نامه
ملامحسن فیض کاشانی در سال 977 شمسی در شهر کاشان زاده شد. فیض در قم زندگی می‌کرد اما به قصد شاگردی سید ماجد بحرانی وارد شیراز شد. او در آن شهر به مدت 8 سال در محضر صدرالمتألهین آموزش دید و با ثبا دختر ملاصدرا ازدواج نموده و لقب فیض را نیز از او گرفت. جد ملامحسن، شاه محمود، پدرش شاه مرتضی و برادرانش محمد معروف به نورالدین و عبدالغفور و فرزندان آنها محمد هادی بن نورالدین و محمد مؤمن عبدالغفور و فرزند خود فیض، محمد ملقب به علم‌الهدی همگی تحصیل و فعالیت در علوم دینی داشته‌اند.
استادان
شاگردان
ایشان شاگردان بسیاری داشتند، فهرست برخی از شاگردان فیض کاشانی از قرار ذیل می‌باشد:
- محمدباقر مجلسی؛
سید نعمت‌الله جزایری؛
ابوالحسن شریف فتونی عاملی اصفهانی؛
محمدمحسن عرفان شیرازی؛
قاضی سعید قمی؛
ملا محمدصادق خضری؛
شمس‌الدین قمی؛
محمد علم‌الهدی (زاده ۱۰۲۹ درگذشته ۱۱۱۵ ق)، فرزند فیض که نویسندۀ کتاب «معادن الحکمه فی مکاتیب الائمه» است؛
احمد معین‌الدین (زاده ۱۰۵۶ درگذشته ۱۱۰۷ ق)، فرزند دیگر فیض که او نیز در فقه و حدیث دارای تالیفاتی است؛
محمد مؤمن، پسر برادر فیض از فقیهان و مدرسان دوران خود بوده است؛
شاه مرتضی دوم، پسر برادر فیض؛
محمدهادی، فرزند شاه مرتضی دوم؛
نورالدین محمد، فرزند دیگر شاه مرتضی دوم؛
ضیاالدین محمد، فرزند حکیم نورالدین، دایی فیض (درگذشته ۱۰۴۷ ق)؛
ملا شاه فضل‌الله، خواهرزاده فیض و فرزند ملامحمد شریف که حدود چهل تألیف در موضوع‌های فقه، تفسیر و کلام داشته است؛
ملا علامی، خواهرزاده فیض و فرزند دیگر ملامحمد شریف.
آثار
فیض كاشانی عمر خود را صرف تعلیم، تدریس و تألیف كرد. او پس از كسب معارف و استفاده علمی و معنوی از استادان بزرگ خود نوشتن كتاب و رساله را از هیجده سالگی آغاز نمود و در طی ۶۵ سال نزدیك به یکصدو اندی جلد اثر نفیس در علوم و فنون مختلف تألیف كرد. برابر فهرست تهیه شده از سوی ادیب و شاعر معاصر آقای مصطفی فیضی تعداد كتابها و رساله‌های فیض قریب به یكصد و چهل مجلد بالغ می‌گردد. اكثر این کتاب‌ها به زیور طبع آراسته شده‌است - در اینجا به چند تألیف مهم فیض كه در علوم مختلف نگاشته شده اشاره می‌كنیم:
- تفسیر صافی؛
- تفسیر اصفی؛
- تفسیر مصفی؛
- الوافی؛
- الشافی؛
- النوادر؛
- المحجة البیضاء؛
- مفاتیح الشرایع؛
- «اصول المعارف» در چند جلد (تألیف سال ۱۰۴۶ ق)؛
- «اصول العقائد» (۱۰۳۶ ق)؛
- رساله علم الیقین؛
- رساله الحق الیقین؛
- رساله عین الیقین؛
- رساله الحق المبین؛
- الجبر و الاختیار؛
- ضیاء القلب (تألیف در سال ۱۰۵۷ ق)؛
- الفت نامه؛
- زاد السالک (بین سالهای ۱۰۴۰ ـ ۱۰۳۰ ق)؛
- شرح الصدر (۱۰۶۵ ق)؛
- راه صواب؛
- گلزار قدس؛
- آب زلال؛
- دهر آشوب؛
- شوق الجمال؛
- شوق المهدی؛
- شوق العشق؛
- دیوان قصائد، غزلیات و مثنویات.
وفات
سرانجام ایشان در 2 خرداد سال 1059 هجری شمسی در سن 82 سالگی چشم از جهان فرو بست و در شهر کاشان دفن شد.