غالیان
غالیان گروههایی بودند که پس از درگذشت پیامبر گرامی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) درباره آن حضرت و پیشوایان معصوم، از مرز حق تجاوز کرده و مقاماتی را برای آنان قائل شدند که از آن خداست.
معنای غلو
«غلو» در لغت به معنی تجاوز از حد است، قرآن در خطاب به اهل کتاب می‌فرماید: «یا اهل الکتاب لا تغلوا فی دینکم و لا تقولوا علی الله الاّ الحقّ؛[۱] ای اهل کتاب (مقصود مسیحیان است) در دین خود از حد تجاوز نکنید و درباره خدا جز سخن حق نگویید». آنان را از این جهت از غلو نهی می‌کند که در حق حضرت مسیح از مرز حق تجاوز کرده و او را خدا یا فرزند خدا دانسته‌اند.
غالیان چه کسانی هستند؟
پس از درگذشت پیامبر گرامی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) گروههایی درباره آن حضرت و پیشوایان معصوم، از مرز حق تجاوز کرده و مقاماتی را برای آنان قائل شدند که از آن خداست، از این جهت آنان «غالی» یا «غالیان» نامیده شدند.
غالیان از نظر شیخ مفید
شیخ مفید می‌گوید: غالیان گروههایی هستند که به اسلام تظاهر نموده ولی برای امیر مؤمنان و پیشوایان از فرزندان او، الوهیت و نبوت ثابت نموده‌اند، و آنان را با صفاتی معرفی کرده‌اند که مرز حقیقت فراتر است.[۲]
غالیان از نظر علامه مجلسی
علامه مجلسی می‌گوید: «غلو» درباره پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و پیشوایان این است که آنها را خدا بنامیم یا در عبادت و پرستش شریک خدا بینگاریم، و یا آفرینش و روزی را از آن آنها بدانیم، و یا معتقد شویم خدا در آنها حلول کرده است و یا بگوییم آنان بدون الهام از جانب خدا از غیب آگاهند و یا امامان (علیهم‌السلام) را پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بیندیشیم یا تصور کنیم که شناخت و معرفت آنان، ما را از هر نوع عبادت خدا بی نیاز می‌سازد و تکالیف را از ما برمی‌دارد.[۳]
غالیان از نظر روایت امام صادق(ع)
امیر مؤمنان و فرزندان پاک او (علیه‌السّلام) پیوسته از غالیان دوری جسته و بر آنها لعنت فرستاده‌اند ما در اینجا به نقل یک حدیث بسنده می‌کنیم. امام صادق (علیه‌السّلام) به پیروانش چنین دستور می‌دهد: «احذروا علی شبابکم الغلاة لا یفسدوهم فانّ الغلاة شرّ خلق الله یصغّرون عظمة الله و یدّعون الربوبیّة لعباد الله؛[۴] بر جوانان خود از غالیان بترسید مبادا باورهای دینی آنها را فاسد سازند حقا که غالیان بدترین مردمند، کوشش می‌کنند از عظمت خدا بکاهند و برای بندگان خدا ربوبیت ثابت کنند».
تظاهر به اسلام
از این جهت تظاهر آنها به اسلام بی‌ارزش می‌باشد و بزرگان اسلام آنها را کافر می‌دانند و یادآور می‌شویم که در عین این که باید از غلو پرهیز نمود ولی نباید هر نوع عقیده و اندیشه درباره پیامبران و اولیاء الهی را غلو‌اندیشید و همچنین شیخ صدوق در «اعتقادات» خود می‌نویسد: اعتقاد ما درباره غالیان این است که آنان کافر به خدایند و بدتر از یهود و نصاری و مجوس و قدریه و حروریه‌اند و بدتر از کل اهل بدعت‌ها هستند.
پانویس
منبع
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «غالیان»، تاریخ بازیابی17-5-1400