محمدمحسن بن‌ علی ‌منزوی تهرانی

نام	آقا بزرگ تهرانی
نام کامل	محمدمحسن بن‌ علی ‌منزوی تهرانی
لقب	آقا بزرگ تهرانی
لقب خانوادگی	منزوی
نام پدر	حاج ملا على تهرانى
نام مادر	بیگم
دین	اسلام
مذهب	شیعه
زاده	۱۱ ربیع‌الاول ۱۲۹۳ق
زادگاه	تهران
محل زندگی	تهران • نجف • کاظمین • سامرا
شناخته‌شده برای	فقیه و کتاب‌شناس
نقش‌های برجسته	تألیف کتاب الذریعه • بزرگ‌ترین دایرةالمعارف کتابشناسی شیعه
آثار	لذریعة الی تصانیف الشیعة • طبقات‌ اعلام‌ الشیعه • مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال و ...
اساتید	محدث نوری • شیخ الشریعه اصفهانی • سید محمدکاظم یزدی • ...
شاگردان	سید عبدالعزیز طباطبایی • سید احمد حسینی اشکوری • سید مرتضی نجومی • ...
درگذشت	۱۳ ذی‌الحجه ۱۳۸۹ق
آرامگاه	نجف

محمدمحسن بن علی ‌بن محمدرضا ‌بن ‌محسن ‌بن علی‌اکبر بن باقر منزوی تهرانی فقیه و کتاب‌شناس شیعی قرن چهاردهم هجری است که در بين مردم و نیز در مجامع علمى به آقابزرگ معروف است.

آقا بزرگ تهرانی با تألیف دائرةالمعارف بزرگ الذریعه و کتاب طبقات اعلام الشیعه گام بزرگی در شناسایی آثار و نسخ خطی اسلامی در حوزه‌های علوم مختلف برداشت.

تولد آقا بزرگ تهرانی

سال 1293 قمرى، ماه ربیع الاول و شب پنجشنبه بود. درست یازده روز از ماه میلاد و ربیع المولود مى گذشت و تنها یک هفته به سال گشت میلاد بزرگترین مولود آفرینش حضرت محمد مصطفى(ص) مانده بود که از لطف خدا، حاج ملا على تهرانى، صاحب پسرى سالم و کامل شد.

حاج ملا على از پیش بر آن بود که نام جدّش حاج محسن را بر فرزند نهد تا یاد او بماند اما تقارن این تولد با ماه میلاد پیامبر چنان خرسندش ساخت که اسم فرزند دلبندش را محمد محسن نامید.

مادر محمد محسن زنى باورمند و نیکو کردار بود که از سادات علوى محسوب مى گشت. و با نام بیگم خوانده مى شد و دختر حاج سید عطار تهرانى بود.

پس از دهها سال زمانى که هر کس براى گرفتن شناسنامه نام خانوادگى خاصى بر مى گزید او شهرت منزوى را برگزید و به این ترتیب مولود ماه میلاد در شناسنامه محمد مُحسن منزوى خوانده شد اما هیچ وقت به این اسم و رسم نامیده نگشت و مشهور نشد.

اما از آنجا که در میان تهرانیها از دیر باز عادت چنین بود که پسرى را به نام جد بزرگ خانواده و به اسم «آقا بزرگ» صدا کنند، محمد محسن آقا بزرگ خوانده شد. با این تفاوت که آقا بزرگ خاندان مُحسنى براستى «آقایى بزرگ» شد و با همین نام شهره آفاق گشت.

حدیث هجرت

شیخ آقابزرگ تهرانى تا سال 1315 ق در تهران بود و در آن مدّت تنها براى چند سفر زیارتى و تفریحى از تهران خارج شد. یکى از آن سفرها، سفر به مشهد مقدس بود که او و پدرش در حالى که در رفت و برگشت همراه و هم قافله با شیخ فضل الله نورى بودند در سال 1311ق انجام دادند و دیگرى سفر به ایلکا (از روستاهاى نور در مازندران) بود که به دعوت شیخ جواد ایلکانى و به صلاحدید پدر صورت گرفت و سوّمى سفر به کشور عراق، براى زیارت عتبات بود که همراه برادرش کربلایى محمد ابراهیم و در سال 1313ق آغاز شد. شیخ آقا بزرگ به هیچ وجه نمى خواست از این سفر برگردد و مصمّم بود که براى تحصل علم در حوزه علمیه نجف اشرف، در آن شهر بماند امّا اصرار بیش از حد برادر و همراهان او را وادار به بازگشت ساخت تا اینکه در سال 1315ق براى همیشه ایران را ترک کرد و راه نجف را در پیش گرفت.

آن سال در حالى که تنها بیست و دو بهار از عمرش مى گذشت وارد عراق شد.

پس از آن که چند صباحى را در شهر کربلا، با زیارت و عبادت گذراند، روز چهارشنبه 17 شعبان همان سال وارد نجف گشت تا در سایه سار آستان قدس علوى، از چشمه هاى جارى علم و حکمت سیراب گردد.