ابوالهذیل علاف

ابوالهذیل محمد بن هذیل بن عبدالله (یا عبیدالله) بن مکحول بصری، ملقب به علاف از بزرگترین متکلمین قرن دوم و سوم و از نخستین پیشوایان معتزله می باشد. وی که محمد شهرستانی از او با عنوان «ابوالهذیل حمدان بن هذیل علاف» یاد می کند در حوالی سال 130 هجری قمری زاده شده و بیشتر عمر خود را در بصره گذرانده است.

نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.

یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۰۸:۵۹، ۲۹ نوامبر ۲۰۲۱؛

نام	ابوالهذیل علاف
نام کامل	ابوالهذیل، محمد بن هذیل بن عبدالله مکحول عبدی•آزاد عبدالقیس
لقب	علّاف•حَمْدان بن هـذیل علّاف
قبیله	بحرین
تولد	بصره
دوره	آغاز خلافت عباسیان
محل زندگی	بغداد•سُرَّمَن رَای (نام سامره و سامرا)
اساتید	ابوعمرو و عثمان بن خالد طویل•واصل بن عطا•عمرو بن عبید•بشر بن سعید•ابوعثمان زعفرانی•ابوموسی مردار•غیاث بن ابراهیم قاضی•سلیمان بن مریم
شاگردان	ابراهیم بن سیّار نظّام•ابویعقوب یوسف بن عبدالله بن•اسحق شَحّام بوعبدالله دبّاغ•یحیی بن بشر ارجائی (یا ارجانی)• ابوعلی بن قائد اَسواری•ابوجعفر بن مبشر•ابوبکر بن عبدالرحمن بن کَیسان اصم•احمد بن ابی دواد وزیر•عیسی بن محمد کاتب، ابوالعیناء
فوت	۲۲۶ تا ۲۳۵

ابوهذیل شاگرد عثمان بن ابی عثمان، بشر بن سعید و ابوعثمان زعفرانی است که این جمله شاگردان واصل بن عطا (م: 131 هـ. ق) و عمرو بن عبید (م: 144 هـ. ق) بوده اند. ابوالهذیل به سبب عمر بلند و استمرار تدریس، شاگردان بسیاری پرورش داده است. تا جایی که می توان از جمله آنان به مأمون خلیفه عباسی اشاره کرد. ابوهذیل را در جدل بسیار زبردست دانسته اند و وسعت اطلاعات او را به حدّ اغراق آمیزی تشریح کرده اند.

وی در دوره مأمون که دوره بلوغ و نشاط اعتزال است، در گسترش آراء خویش بسیار کوشا بوده است. سفرها و مناظرات بسیار وی با دانشمندان مرجئه جبریه، امامیه و حتی دیگر متکلمان معتزله نمونه گویای این تلاش است. ابوهذیل در سال های آخر عمر به کوری دچار شده و در سال 226 یا 227 و یا 235 هجری قمری در سامرا درگذشت. وی که نسبت به بنی هاشم گرایش داشته، صراحتاً علی (ع) را بر عثمان برتری می داده است. جالب اینجاست که نماز میت بر جنازه وی بنابر مذهب امامیه، با پنج تکبیر بوده است. از ابوهذیل بیش از 1200 کتاب که قریب به اتفاق آن ها در ردّ بر مخالفین نگاشته شده، نقل شده است.

نام و شهرت

ابوالهذیل، محمد بن الهذیل بن عبدالله مکحول عبدی معروف به علّاف، یا حَمْدان بن هـذیل علّاف و یا محمد بن هـذیل بن عبدالله بن مکحول، آزاد عبدالقیس، قبیله ای از قبایل بحرین است. طبق نوشته ی قدما او علّاف نبوده، ولی چون در بازار علّافان بصره ساکن بوده، به علّاف مشهور شده است. اما بعضی از پژوهندگان جدید بر این باورند که او پیشه علّافی داشته و مانند برخی دیگر از معتزلیان، همچون غزّال، نظّام، فُوطی، اسکافی و غیره به حرفه و پیشه اش شهرت یافته است.