الأسماء والصفات (کتاب)

الأسماء والصفات کتابی در باب دین اسلام نوشته ابوبکر بیهقی که حاوی احادیث زنجیردار است که اسماء و صفات خداوند را در بر می گیرد.

کتاب الاسماء والصفات

نام نويسنده	ابوبکر بیهقی
موضوع	اسلام ـ کلام
زبان کتاب	عربى‌
ناشر	دار الجيل‌
سال نشر	1417 ق‌
تعداد جلد	تک جلدی
مکان چاپ	بیروت - لبنان

از منظر بیهقی

بیهقی آن را «کتاب اسماء الله جل جلاله الحمد و صفات» نامیده است که کتاب خدای متعال آن را ثابت می کند یا سنت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم اشاره کرده یا اجماع پیشینیان این امت قبل از وقوع تفرقه و پیدایش بدعت ها بر آن دلالت داشت».

از منظر امام محمد زاهد

امام محمد زاهد الکوثری فرمودند:پس [بیهقی] کتاب (الاسماء و صفات) را نوشت و کوشید تا آنچه را که در ابواب احادیث آمده است، ضمن روشن ساختن صحیح و نادرست، و تثبیت وجه کلام در متون موجود در اسماء و صفات، کند. به نقل از بزرگان و صاحبان تأویل معانی مورد نظر ایشان، پس بسیار خوب بود و در همه چیز سرآمد بود. او را در برابر این عمل پسندیده به عنوان پاداش بهترین کار پاداش می دهد، زیرا با این کار راویان عاقل را از مردم زمان خود و بعد از خود را از انحراف از آنچه در آن گرفتار بودند، دور کرد و علما خبر صحیح را دانستند که نمی توانند انکار کنند روایات نادرست مردود شد و شفا یافت و بس. »

موضوعات کتاب

کتاب اسماء و صفات امام بیهقی در علم عقیده و توحید، شامل اسماء خداوند متعال و صفات اوست که کتاب خدا به اثبات یا دلالت بر سنت رسول خدا صلی الله علیه و آله اشاره کرده است.

ابواب کتاب

1. باب: اثبات اسماء الله تعالی در قرآن و سنت و اجماع امت.
2. باب: تعداد اسامی که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند هر که آنها را بشمارد وارد بهشت می شود.
3. باب: شرح اسماء که شمارنده آنها وارد بهشت می شود.
4. باب بیانی که خداوند متعال نام‌های دیگر را ستوده است.
5. باب ارتعاش درب معانی اسماء رب سبحان.
6. باب ذکر نام‌هایی که در پی تصدیق خالق، حمد و ثنای او و تصدیق به وجود اوست.
7. باب مصاحبت ابواب ذکر اسماء که در پی برهان وحدانیت او، جلال اسم اوست.
8. باب معاشرت با بخش‌های ذکر نام‌هایی که در پی اثبات خلاقیت آن است.
9. باب تلاقی ابواب ذکر اسماء به دنبال نفی قیاس از خداوند متعال.
10. باب مقاربت از ابواب ذکر اسماء که در پی ثبوت میزان برای اوست، بدون غیر.
11. باب آنچه در حروف مقتعات در دهانه سوره‌ها آمده و اینکه از اسماء خداوند متعال است.
12. باب استحقاق كلمه باقيمانده در بعد حضرت ابراهيم عليه السلام كه كلام تقوا و دعوت به حق است: لا اله الا الله.
13. باب درهای آمرزش برای اثبات صفات خداوند متعال.
14. دریچه‌ای از آنچه برای اثبات شخصیت زندگی.
15. باب اثبات صفت علم.
16. فصل اثبات توانایی.
17. باب آنچه در برهان قوت که توانایی است.
18. باب آنچه آمد در حجت جلال خداوند متعال.
19. فصل عظمت و عزت و غرور و عظمت و جلال.
20. باب آنچه خداوند متعال می فرماید: {خداوند می خواهد آن را برای شما روشن کند.}
21. باب کلام الله جل جلاله : هر که را بخواهد می بخشد و هر که را بخواهد عذاب می کند.}
22. باب: خداوند متعال می فرماید: {خداوند هر چه بخواهد انجام می دهد}.
23. باب آنچه خدا خواست بود و آنچه نخواست نبود.
24. باب آنچه از پیشینیان رضی الله عنه در اثبات اراده آمده است.
25. باب آنچه خداوند متعال می فرماید: «خداوند برای شما آسانی می خواهد و برای شما سختی نمی خواهد».
26. باب آنچه آمد در برهان سماع.
27. باب آنچه آمد در برهان صفت بینایی و بینایی.
28. باب آنچه آمد در برهان گفتار صفت.
29. باب از آنچه آمد در برهان صفت گفتن.
30. باب آنچه آمد در اثبات صفت گفتن و گفتن و گفتن.
31. باب آنچه در مورد پروردگار عزيز و سبحان آمده است و فرشتگان خود را به شنيدن سخنان او واداشته است.
32. باب: خداوند سبحان، سخنانش را به هر کس که بخواهد از فرشتگان و رسولان و بندگانش بدهد.
33. باب روایت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم کلام خداوند متعال در مورد وعده و تهدید و تشویق و ارعاب.
34. باب فرموده خداوند متعال: «امروز پادشاه خدای یگانه و فرمانبردار کیست؟»
35. در مورد فرموده خداوند متعال: «روزی که خداوند پیامبران را محشور می‌کند و می‌فرماید: چه جوابی دادی؟»
36. در مورد فرموده خداوند متعال: «همانا کسانی که عهد و سوگند خدا را به بهایی اندک می خرند.»
37. در مورد فرموده خداوند متعال: مانا پروردگار شما خدایى است كه آسمانها و زمین را در شش روز آفرید، سپس بر عرش استوار شد.
38. باب آنچه خداوند متعال می فرماید: {خداوند امر قبل و بعد دارد}.
39. باب آنچه از صحابه و تابعین و امامان مسلمین رضی الله عنهم روایت شده که قرآن کلام خداست نه مخلوق.
40. فرق بین تلاوت و ترتیل.
41. باب مجموع ابواب حلال، نام خدای تعالی و وصف او به جز آنچه در سوره های قبل از آن گذشته و جایز نیست و تفسیر آنچه نیاز به تفسیر و روایت دارد.
42. باب آنچه در نفس ذکر شد.
43. باب آنچه در روح ذکر شد.
44. همانطور که در تصویر ذکر شده است.
45. باب آنچه در تصدیق وجه به عنوان صفت آمده است، نه از نظر تصویر.
46. باب آن چه آمد در اثبات دو خصلت دست، نه به لحاظ طعمه.
47. باب آنچه در تعبیر نفس آمد.
48. باب آنچه در رحم نقل شده که قیام کرد و حق الرحمن را گرفت.
49. باب آنچه در مورد سایه با سایه آن در روزی که سایه ای جز سایه خود نیست، روایت شده است.
50. باب: ذکر حدیث منکر که بر حماد بن سلمه از ابوالمحزم در مورد رویه اسب جعل شده است.
51. بخش های جمعی برای اثبات کیفیات فعل.
52. آغاز خلقت.
53. باب معنای این که خداوند متعال فرمود: «یا آنها از هیچ آفریده شده اند یا آنها خالقند؟»
54. در از آنچه در عرش و کرسی آمد.
55. سوره در مورد فرموده خداوند متعال: «آیا از اهل آسمان در امان هستید؟»
56. باب آنچه خداوند متعال به حضرت عیسی علیه السلام فرمود: {تو را می برم و نزد خود بلند می کنم}.
57. باب آنچه در کلام خداوند متعال آمده است: {سپس نزدیک شد و آویزان شد و اطراف دو کمان یا کمتر بود.}
58. باب آنچه خداوند متعال می فرماید: {آیا صبر می کنند تا خداوند در سایه ابرها و ملائکه بر آنان آید}.
59. باب آنچه روایت شد در نزدیک شدن و آمدن و دویدن.
60. درب آنچه در ضربه باگ نقل شد.
61. باب آنچه در نفس و بیزاری از خود نقل شد.
62. باب آنچه روایت شد که خداوند متعال در برابر وجه نمازگزار.
63. باب آنچه در شادی و معنای آن می‌آید.
64. درب آنچه به چشم آمد.
65. در از آنچه در حسد آمد.
66. در از آنچه در پول آمده است.
67. در از چه آمد در حیا.
68. در مورد فرموده خداوند: (اى ثقيلين، آن را براى شما خالي مى كنيم).
69. درب آنچه در فرکانس آمد.
70. باب فرموده خداوند: «خداوند از آنها راضی باشد و آنها از او راضی باشند}.
71. در مورد کلام الله جل جلاله: {آیا ندیدی کسانی را که قومی را تصاحب کردند که خداوند بر آنان غضب کرد؟
72. فصل صبر.
73. در مورد فرموده خداوند متعال: {خدا پنداشت که ما نمی توانیم.

منابع

• مرکز مطالعات و تحقیقات گروه ابی الحسن اشعری.