الرسالة الفقهیة (کتاب)
رسالهٔ مختصری در فقه مالکیاین کتاب توسط امام ابومحمد عبدالله بن ابی زید القیروانی که در غرب اسلامی ملقب به مالک الصغیر و شیخ مالکیه بود، به پیشنهاد یکی از شاگردان شیخ محرز بن خلف البکری تونسی نوشته شده است. -مالکی (متوفی 413 ق) که معلم پسران بود. ابن ابی زید در این باره خطاب به شیخ محرز می گوید: (... از من خواستی که یک جمله مختصر از واجبات امور دینی را که زبان ها بیان می کنند و دل ها ایمان می آورند و اعضا انجام می دهند و روایات مربوط به تکلیف تصدیقات و زائدات و خواسته های آن و پاره‌ای از آداب آن و جملاتی از مبانی فقه و فنون آن بر مکتب امام مالک بن انس و روش آن حضرت و آنچه که موجب تسهیل آن می شود. مسیر چه پیچیده تر از آن بود از تعبیر متقدم و شرح علما...)). انگیزه پیشنهاد شیخ محرز همان بود که ابن ابی زید نیز در سخنان خود به او اشاره کرد: ((...همانطور که می خواستم آن را به فرزندان بیاموزم، همانطور که شما حروف قرآن را به آنها می آموزید تا به قلب آنها پیش برود. شناخت دین خدا و احکام آن، پس من به شما پاسخ دادم که به آن امید داشتم، و آن از علم دین خدا یا دعوت به آن است».
نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.
یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۱۲:۴۵، ۲۰ دسامبر ۲۰۲۱؛
ماهیت رساله
پیام به گواه سخنان ابن ابی زید در بالا، کتاب تعلیم است، یعنی کتاب درسی به بیان امروزی. خود قیروانی نیز در پایان نامه این مطلب را تأیید می کند و می گوید: ((به آنچه شرط کردیم آن را در این کتاب خود بیاوریم که ان شاء الله کسانی که از خردسالان می خواهند آن را بیاموزند سود می بخشد. و کسانی که از بزرگسالان به آن نیاز دارند، و در آن چیزی است که جاهلان را به سوی آن سوق می دهد، او بداند که دین خود را به چه عقیده ای می داند و به واجبات خود عمل می کند و بسیاری از اصول امیال و اخلاق را درک می کند.
مطالب
الف - عقایدی که قیروانی فصل کاملی را به او اختصاص داده است به نام: باب آنچه لسان می گویند و ایمان به دل ها یک تکلیف برای امور دینی است. عقیده)) ب - مسائل فقهی ترتیب ابن ابی زید در چهل و چهار باب غیر از باب عقائد از جمله ابواب مربوط به ارکان دین مانند نماز و زکات و حج و روزه و احکام مربوطه و ابواب مربوط به. جهاد، ایمان و نذر، نکاح و آنچه پس از آن، بیع و وصیت.. و سایر ابواب مربوطه. وقتی آن درها را تمام کرد. او بابى به نام «باب شتر از سنتها و تمايلات واجب» آورد كه در آن پاره اى از مطالب فوق را تكرار كرده است ((مختصار شده در بابى تا ذكر مطالب قبل از آن باشد)).
شروح کتاب
شروحها كثيرة ومنها على سبيل المثال لا الحصر:
- شرح لالقاضي عبد الوهاب (تـ 422).
- شرح الأفقهسي، عبد الله بن مقداد بن إسماعيل القاضي (تـ 823).
- شرح قاسم بن عيسى بن ناجي القيرواني ( تـ 837).
- شرح القلشاني (أحمد بن محمد بن عبد الله، أبو العباس تـ 863 هـ).
- شرح زروق (أحمد بن أحمد بن محمد البرنسي تـ 899 هـ).
- شرح المنوفي (أبي الحسن علي بن محمد المنوفي العدوي الشاذلي، تـ 939).
شروح معاصرين
1. شرح للنفراوي المالكي (أحمد بن غنيم بن سالم، تـ 1125). 2. "الثمر الداني في تقريب المعاني. 3. شرح للشيخ عبد المجيد الشرنوبي الأزهري المالكي. 4. شرح لأحمد بن محمد الصديق الغماري.
منبع
- فهرست و مقدمهٔ کتاب الرسالة الفقهية.