عبدالسلام بن طیب
أبو محمد عبد السلام بن الطيب القادري الحسني او از نسل عبد القادر بن موسى گيلاني نسب او به الحسن السبط بن علي بن أبي طالباجداد او در عراق ساکن شدند و در سال 656 هجری قمری / 1258 م با ورود تاتارهای مغول به بغداد از این کشور خارج شدند. و رهسپار اندلس شدند احمد بن محمد بن ابراهیم بن عبدالقادر گیلانی را اولین نفری دانسته اند که در سال 671 هجری قمری / 1272 م از این خانواده در اندلس ساکن شد. محمد بن محمد را نیز اولین نفری دانسته اند که پس از سقوط اندلس به مغرب آمده است و در اوایل قرن دهم هجری قمری / اوایل قرن شانزدهم میلادی در فاس اقامت گزید. قرن شانزدهم میلادی (پس از سقوط غرناطه و ورود رومیان به آن) در عصر آخرین پادشاهان بنی الوطاس بوده است.
تربیت
عبدالسلام القادری در نماز ظهر جمعه 10 رمضان 1058 هجری قمری مطابق با 29 سپتامبر 1648 در فاس به دنیا آمد. او در خانواده ای بزرگ شد که به عدالت اخلاقی و بخشش علمی معروف بود پدر طیب در جوانی از دنیا رفت.تربیت او به مادرش فاطمه بنت حمدون الشقوری سپرده شد که باید صنعت ریسندگی را انجام می داد. پس از تمام شدن پول شوهرش، و مؤلف ترجمه توانست قرآن را به دست دانشمند محمد بن عبدالقادر الفاسی فهری متوفی در سال 1116 هجری / 1704 م در مسجد معلق فاس حفظ کند.او به دست علمای بزرگی پررش یافت که از آن میان میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
أحمد بن عبد الله معن الأندلسي (العبدلاوي معن الأندلسي) المتوفى سنة 1120هـ/1708مـ،
قاسم بن قاسم الخصاصي المتوفى عام 1083هـ/1672م.
عبد القادر بن علي الفاسي الفهري المتوفى عام 1091هـ/1680م.
العربي بن أحمد الفشتالي المتوفى عام 1092هـ/1681م،
أحمد بن محمد بالفتح اليمني المتوفى عام 1094هـ/1683م،
الحسن بن مسعود اليوسي المتوفى سنة 1102هـ/1691م،
محمد الشاذلي بن محمد الدلائي المتوفى سنة 1103هـ/1692م،
أحمد بن العربي ابن الحاج المتوفى سنة 1109هـ/ 1697م،
العربي بن أحمد بردلة المتوفى سنة 1133هـ/1721م.
شهرت
او به حافظه و دقت بسیار مشهور و دارای علوم مختلف از جمله حدیث و اصول و منطق بود و صلاحیت تدریس در مساجد متعدد شهر فاس از جمله مسجد اندلس را به او داد و نیز در برخی مدارس آن مانند مدرسه الصهريج را داشت.وی به تقلید از برادرش سید محمد العربی، نویسندگی، تاریخ و نسخه برداری را نیز بر عهده گرفت و در گوشه العبدالویه زمان شیخ سیدی ابی العباس احمد بن عبدالله معن اندلسی شیخ سیدی عبدالسلام صاحب ترجمه این گونه بود. دروس او نیز به خاطر جمع کثیری از طلاب که از اطراف گرد آمده بودند مشهور بود و در میان آنان افرادی را می یابیم که از علمای ممتاز شده اند، از جمله آنها:
محمد بن الطيب العلمي المتوفى عام 1134هـ/1722م،
محمد بن أحمد المسناوي المتوفى عام 1136هـ/1724م،
محمد بن حمدون بناني المتوفى عام 1140هـ/1727م، * وأحمد بن علي الوجاري المتوفى عام 1141هـ/1728م،
محمد بن امحمد الفاسي المتوفى عام 1142هـ/1729م،
محمد بن إدريس العراقي المتوفى عام 1148هـ/1735م،
محمد بن محمد الصغير ميارة المتوفى عام 1156هـ/1743م،
عبد المجيد بن علي الزبادي المتوفى عام 1163هـ/1750م،
محمد بن عبد السلام بناني المتوفى في نفس السنة الأخيرة،
محمد بن عبد الكبير بن محمد الغزواني المتوفى سنة 1164هـ/1751م.
فرهنگ دایره المعارف عبدالسلام القادری تولیدات فکری اش را از نظر کمی و کیفی منعکس ساخته است.او به علوم متعددی از جمله اصول و حديث و بلاغت و منطق و كلام مسلط بود.اما بزرگ ترین دانش او نسب شناسی بوده است.
شیخ عبد السلام در محل اقامت خود در درب الشیخ الاصفال از شهر فاس اندلس نزدیک اذان صبح روز جمعه 13 ربیع النبی 1110 هجری قمری برابر با 20 سپتامبر 1698 م وفات یافت. او را در مقبره که سیدی احمد بن عبدالله معن اندلسی برای دفن اصحاب خود اختصاص داده بود در کنار گنبد العبدلاوية به خاک سپردند در کنار زیارتگاه المرابطين العبدلاويين المعنيين فرزندان ولی الله سیدی محمد بن عبدالله معن اندلسی این مقبره تا به امروز در فاس، بیرون باب الفتوح، در کنار الروضه الفاسیه شناخته شده است.
تالیفات
مشهورترین تالیفات او عبارتند از:
1- الإشراف على نسب الأقطاب الأربعة الأشراف.
2- الدر السني فيمن بفاس من أهل النسب الحسني.
3- العرف العاطر في نسب من بفاس من أبناء الشيخ عبد القادر.
4- معتمد الراوي في مناقب سيدي أحمد الشاوي.
5- المقصد الأحمد في التعريف بسيدنا ابن عبد الله أحمد.
6- مطلع الإشراق في نسب الشرفاء الواردين من العراق[۱].