عبدالرحمن بن عبیدالله السقاف
عبدالرحمن بن عبید الله الثقاف (1300 - 1375ق) فقیه، شاعر، مورخ و مصلح اجتماعی، از اساتید علم و ادب بود. او را یکی از طلایه داران انقلاب اسلامی در یمن و از پیشگامان شعر و اندیشه در آن می دانند . در تدریس و فقه ممتاز شد و در آن مرجع بود و فتوا می داد تا اینکه مفتی حضرموت و قاضی آن شد. او نفوذ زیادی در امور عمومی آن کشورها داشت و دارای پیوند قوی با حاکمان آن سرزمین بود و سهم برجسته‌ای در تلاش برای اتحاد و استقلال بخش‌های آن و رفع اشغال آنها توسط بریتانیا داشت . او دارای آثار علمی و آثار فکری، تاریخی و ادبی است که برجسته ترین آنها کتاب «العود الهندی عن أمالی فی دیوان الكندی» است که مجالس ادبی در دیوان ابوالطیب المتنبی است.
نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.
یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۱۹:۲۴، ۲۴ ژانویه ۲۰۲۲؛
نسب
عبد الرحمن بن عبید الله بن محسن بن علوی بن سقاف بن محمد بن عمر بن طه بن عمر بن طه بن عمر الصافی بن عبد الرحمن المعلم بن محمد بن علی بن عبد الرحمن السقاف بن محمد مولى الدویلة بن علی بن علوی الغیور بن الفقیه المقدم محمد بن علی بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبید الله بن أحمد المهاجر بن عیسى بن محمد النقیب بن علی العریضی بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن علی زین العابدین بن الحسین بن امام علی بن أبی طالب، و امام علی، همسر فاطمه دختر محمد، صلی الله علیه و آله است .
وی سی و چهارمین نوه رسول خدا محمد صلی الله علیه و آله و سلم است.
تولد و تربیت
وی در بیست و هفتم رجب سال 1300 هجری قمری در محله ای به نام «علم بدر» در شهر سیون یکی از شهرهای استان حضرموت یمن به دنیا آمد و با تربیتی صحیح نزد خانواده اش رشد یافت . او دارای استعدادها و ذکاوت فراوان و حافظه ای قوی و حضور ذهن فعال بود . با غوطه ور شدن و عمیق شدن در مسایل علمی به گوهرهای ناب دست می یافت. تا آنجا که می فرماید: «در دوران جوانی گاهی دستم را بر روی صفحه چپ می گذاشتم از ترس اینکه چشمم به آن بیفتد، و زودتر از صفحه راست آن را حفظ کنم». شیوه اولیه تحصیل او بر اساس روش سنتی و متداول فراگیری علوم دینی در کشور بود و عرف طلاب علوم دینی در آن دوران به نوعی محافظه کاری و گرایش به وقفه یا انزوا در عبادت و انفصال روحی بود . و او در میان آنان بلند مرتبه شد تا به بالاترین مقام دینی رسید که به «مفتی حضرموت» شهرت یافت.
اساتید
او اساتید بسیاری دارد که در حضرموت و حجاز و اندونزی از ایشان کسب اجازه کرده است که از برجسته ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:[۱]
پدرش عبید الله بن محسن السقاف
عیدروس بن عمر الحبشی
عبدالقادر بن عبدالله باحمید
محمد بن محمد باكثیر
عوض بن محمد بافضل
علوی بن عبد الرحمن السقاف
أبو بكر بن عبد الرحمن بن شهاب الدین
عبدالله بن أبی بكر الخطیب
علی بن محمد الحبشی
محمد بن سالم السری
أحمد بن سالم ابن الشیخ أبی بكر بن سالم
علی بن سالم ابن الشیخ أبی بكر بن سالم
أحمد بن محسن الهدار
عبدالله بن محسن العطاس
أبو بكر بن محمد السقاف
شاگردان
او شاگردان بسیاری نیز داشت. از جمله ایشان:
فرزندش حسن بن عبد الرحمن السقاف
فرزندش عبدالقادر بن عبد الرحمن السقاف
علوی بن عبدالله السقاف
محمد بن شیخ المساوى
سالم بن علوی خرد
محمد بن سالم بن حفیظ
عبدالقادر بن سالم الروش السقاف
عبدالقادر بن أحمد السقاف
مبارك باحریش التریمی
جعفر بن محمد السقاف
أحمد مشهور بن طه الحداد
علی بن عبدالله القاضی السقاف
محسن بن علوی السقاف
صالح بن علی الحامد
جایگاه او
شیخ حمد الجاسر درباره او می گوید : «علاوه بر مقام والای خانواده اش در بین مردم حضرموت، به مرتبه ای از دانش دست یافت که او را در میان آنان واجد مقام کسب عالی ترین درجات کرد و به عنوان مفتی حضرموت شناخته شد و نفوذ ویژه ای در مسایل اجتماعی آن دیار داشت و ارتباطی قوی با حاکمان آن مناطق داشت و سهم برجسته ای در پیگیری اتحاد و استقلال آن و رفع کابوس اشغالگری انگلیس که آنها را در برگرفته بود. وی همچنین با رهبر یمن یحیی حمیدالدین ارتباط نزدیک داشت . به طوری که در رسیدگی به برخی مسائل کلی مربوط به اختلافاتی که بین حاکمان کشور پیش می‌آید و این مطلب از اشارات برخی از کتابهای او وجود فهمیده می شود.
او موضع گیری مردانه و نگاهی قهرمانانه در برابر پادشاه عربستان سعودی شاه عبدالعزیز آل سعود داشت و مشاور و متخصص مسایل سیاسی و مسایل روز بود.از جمله دیدارهای ایشان در جلسه برگزاری مراسم حج 1352 هجری بود که ابن عبیدالله خود نقل می کند: «و چون در آن سال ابن سعود را ملاقات کردم، با من در مورد مصالحه بین او و امام یمن گفتگو کرد و ملک عبدالعزیز به من گفت: وقتی به پسرم فیصل گفتم حدیده را ترک کن، جواب داد که خودکشی برای من آسان تر از این کار است. به او جواب دادم: «خودکشی تو چیزی از تعداد فرزندانم کم نمی کند زیرا بیش از چهل پسر دارم ولی این برای من آسان است در راه حفظ خون مسلمانان.»
تالیفات
ابن عبید اللّه آثاری تألیف کرد که گواه ذکاوت و فصاحت او در علوم مختلف فقهی، حدیثی، ادبی، انتقادی و تاریخی است، از جمله:[۲]. [۳]
«صوب الركام فی شؤون القضاء والأحكام»
حاشیة على «فتح الجواد بشرح الإرشاد»
حاشیة على «منهاج الطالبین» للإمام النووی
حاشیة على «تحفة المحتاج بشرح المنهاج»
«بلابل التغرید فیما أفدناه فی أیام التجرید»
حاشیة على «الشمائل النبویة» للإمام الترمذی
«بضائع التابوت فی نتف من تاریخ حضرموت»
«إدام القوت فی ذكر بلدان حضرموت»
«العود الهندی عن أمالی فی دیوان الكندی»
«دیوان ابن عبید الله»
«الإمامیات»
«معارضة البردة»
«الرحلة الدوعنیة»
«النجم المضی فی نقد عبقریة الشریف الرضی» ویسمى «مفتاح الثقافة»
«النقد العلمی الذوقی فی الجواب عن أبیات شوقی»
«النجم الدری فی الرد على السید سالم الجفری»
«نسیم حاجر فی تأكید قولی عن مذهب المهاجر»
«السیف الحاد القاطع لأعناق الإلحاد»
سخنرانی ها
ابن عبید اللّه سخنوری چیره دست و فصیح بود و با وجود کتابهای فراوان، از او در خطابه بیشتر از نوشتن یاد شده است. او مجموعه ای از خطبه های نماز جمعه یا مناسبت های دیگر دارد که گفته شد در یک مجلد جمع آوری شده است که در اینجا به برخی از سخنرانی های ایشان اشاره می کنیم:
سخنرانی در خصوص درک تفاوت عمل کننده به علم و غیر او و حدود ولایت و حکم الهام
سخنی در مورد عدالت و برابری
چند کلمه در مورد شناسایی ملک
وفات
وی بامداد روز چهارشنبه بیست و ششم جمادی الثانی سال 1375 هجری قمری در شهر سیون درگذشت و پس از درگذشت وی در حضرموت، اندونزی ، کنیا و سایر کشورهای جهان اسلام مجالس عزاداری برپا شد . اشعار منظوم بسیاری در رثای او سروده شده است.
منابع
السقاف, عبد الرحمن بن عبید الله (1440 هـ). العود الهندی عن أمالی فی دیوان الكندی. جدة، المملكة العربیة السعودیة: دار المنهاج. مؤرشف من الأصل فی 02 مارس 2021.
السقاف, عبد الرحمن بن عبید الله (1425 هـ). إدام القوت فی ذكر بلدان حضرموت. جدة، المملكة العربیة السعودیة: دار المنهاج. مؤرشف من الأصل فی 15 أبریل 2019.
پانویس
- ↑ المرعشلی, یوسف عبد الرحمن (1427 هـ). نثر الجواهر والدرر فی علماء القرن الرابع عشر (PDF). بیروت، لبنان: دار المعرفة. صفحة 672. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 12 یونیو 2018.
- ↑ الزركلی, خیر الدین (2002). الأعلام. الجزء الثالث. بیروت، لبنان: دار العلم للملایین. صفحة 315. مؤرشف من الأصل فی 02 یونیو 2019.
- ↑ الجبوری, كامل سلمان (2003). معجم الشعراء: من العصر الجاهلی حتى سنة ٢٠٠٢ م. الجزء الثالث. بیروت، لبنان: دار الكتب العلمیة. صفحة 118. مؤرشف من الأصل فی 10 دیسمبر 2019.