علی خالع قسم

علی خالع قسم (متوفی ۵۲۹ هجری قمری) پیشوا و دانشمندی از سرزمین حضرموت است. در بسیاری از مناطق شناخته شده و به دلیل تلاش های اصلاح گرایانه و تقوا و ورعی که داشت بسیار مورد احترام حاکمان بود. به مناسبت شهرش قسم از توابع حضرموت به «خالع قسم» لقب گرفت. او اولین نفر از خانواده باعلوی بود که در سال ۵۲۱ ه.ق در شهر تریم ساکن شد و اولین نفر بود که از آنها در آنجا به خاک سپرده شد.

نسب

علی بن علوی بن محمد بن علوی بن عبیدالله بن أحمد المهاجر بن عیسى بن محمد النقیب بن علی العریضی بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن علی زین العابدین بن الحسین بن علی بن أبی طالب، و علی همسر فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و اله و سلم است.

او سیزدهمین نوه پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله و سلم است.

تولد و تربیت

او در شهر بیت جبیر معروف به شهر علویین در جنوب تریم در حضرموت که دره ای پهناور و پر از آب و رودخانه بود به دنیا آمد. او در آنجا بزرگ شد و قرآن را حفظ کرد و از محضر پدرش دانش آموخت. او با اعضای خانواده اش به شهر تریم مکرراً برای آماده سازی نقل مکان به آنجا می رفت و سپس در سال ۵۲۱ ه.ق به همراه پسر عموهایش آل بصری و آل جدید به آنجا نقل مکان کرد. او اولین کسی بود که از سادات آل بنی علوی تریم را برای زندگی خود و فرزندانش برگزید. با سکونت او در شهر تریم، علویان پس از ۲۰۰ سال از انزوای در حضرموت بیرون آمد. با مهاجرت علوییون به تریم فضای علمی مرحله جدیدی را در تریم آغاز کرد و مدرسه های علمی، مجالس حدیث شکوفا شدند و مردم تریم گرد این محافل و سادات علوی جمع می شدند.

فعالیت ها

او در نزدیکی تریم قطعه زمینی را به قیمت 20000 دینار خرید، و نسبت به زمینی که پدربزرگش احمد بن عیسی در بصره داشت، آن را «قسم» نامید و در آن نخل کاشت و خانه ای ساخت و سپس گروهی از مردم اطراف خانه اش خانه ساختند تا اینکه به یک شهر یکپارچه تبدیل شد، از ین رو به او «خالع قسم»، یعنی کسی که قسم را کاشت، گفتند. خانه اش که او ساخته بود و چاهی که حفر کرده و بقیه درختان نخلی که قبلاً کاشته بود، تا به امروز هنوز موجود است. به خاطر ارزشمندی و جایگاه بلند مردمی و معنوی علی بن علوی، نزد جامعه بسیار مورد احترام بود و این روستا نیز مورد احترام بزرگان و ملوک بود و به احترام او در امور آن دخالت نمی کردند. او علاوه بر تأسیس روستای قسم، مسجد القوم (آل احمد) که اکنون به (مسجد باعلوی) معروف است را تأسیس کرد. این مسجد بین سال ۵۲۱ ه.ق که سال انتقال او به تریم بود تا سال ۵۲۹ ه.ق که سال وفات او می باشد، ساخته شده است.

فرزندان

پسران او عبارتند از: محمد صاحب مرباط که او نسل فراوانی دارد، عبدالله و حسین که نسلی از ایشان به جا نمانده است.

وفات

او در سال ۵۲۹ ه.ق درگذشت و در گورستان زنبل تریم به خاک سپرده شد. او اولین نفر از خانواده باعلوی است که در تریم به خاک سپرده شد.

منابع

الشلي, محمد بن أبي بكر (1402 هـ). المشرع الروي في مناقب السادة الكرام آل أبي علوي (PDF). الجزء الثاني (الطبعة الثانية). صفحة 500.

جمل الليل, يوسف بن عبد الله (1423 هـ). الشجرة الزكية في الأنساب وسير آل بيت النبوة. الجزء الأول. الرياض، السعودية: مكتبة جل المعرفة. صفحة 635.