علوی بن احمد السقاف
علوی بن احمد السقاف (1255 - 1335 ه.ق.) عالم و فقیه شافعی، نقیب و نسب نگار علویان مکه مکرمه و از علمای برجسته آن بود[۱]. در سال 1298 هجری قمری به مسئولیت نقابت سادات علوی مکه منصوب شد و اساتیدش به او اجازه نقل حدیث دادند و به او اجازه تدریس در حرم شریف را دادند[۲]. سپس در سال 1311 هجری قمری با خانواده خود به لحج هجرت کرد و تا سال 1327 قمری در آنجا اقامت گزید و پس از آن به مکه مکرمه بازگشت و شیخ علویان شد. وی دارای کتب و نامه های فراوانی است، از جمله مجموعه ای در جلد «مجموعه هشت نامه مفید شافعی»[۳].
نسب
علوی بن أحمد بن عبد الرحمن بن محمد بن عبدالله بن حسین بن عیدروس بن أحمد بن أبی بکر بن عبد الرحمن بن عمر بن عبد الرحمن بن عقیل بن عبد الرحمن السقاف بن محمد مولى الدویلة بن علی بن علوی الغیور بن الفقیه المقدم محمد بن علی بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبیدالله بن أحمد المهاجر بن عیسى بن محمد النقیب بن علی العریضی بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن علی زین العابدین بن الحسین بن علی بن أبی طالب و علی همسر فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و آله است .
او سی و سومین نوه رسول خدا محمد صلی الله علیه و آله و سلم است.
تولد و تربیت
وی در ماه شوال سال 1255 هجری قمری در مکه به دنیا آمد و در دامان پدر پرورش یافت و حافظ قرآن کریم و در بسیاری از علوم سرآمد شد[۴]. او در علوم سرآمد بود، در عقاید متبحر بود، مشتاق گردآوری کتب گرانبها بود و بسیاری از آنها را به دست آورد[۵].
اساتید
او از محضر اساتید و بزرگان به نامی بهره برد که برخی از ایشان عبارتند از:[۶]
پدرش أحمد بن عبد الرحمن السقاف
أحمد بن زینی دحلان
عمر بن عبدالله الجفری
محمد بن حسین الحبشی
أبو بکر بن عبدالله العطاس
محمد بن عبد الباقی الأهدل
حرکت به لحج
در اواخر سال 1311 هجری قمری او و جمعی از علما مجبور شدند برای در امان ماندن از آسیب شریف عون مکه را ترک کنند. لذا سلطان فضل بن علی العبدلی از او دعوت کرد تا در حوطه لحج برای خدمت به علم در آنجا زندگی کند. پس دعوت او را اجابت کرد و خانواده اش را از مکه آورد و در لحج مشغول به تدریس شد. مردم برای کسب علم آمدند و حدود یکصد و پنجاه طلبه که مبتدی نبودند و تعدادی از آنها به عنوان قضات فارغ التحصیل شدند و برخی از آنها به درجه اجتهاد رسیدند.
سید سلیم بن احمد بن علی المحضر صاحب حبان که در سال 1313 هجری قمری در لحج به دیدار او رفت، درباره او می گوید:[۷]
یا ظاعنًا عن مکة هل من لقا**********بعد البعاد عن المحصب والنقا
وخرجت منها خائفًا مترقبًا**********مثل النبی الهاشمی المنتقى
لک فی رسول الله أحمد أسوة**********بمناله نصرًا على أهل الشقا
وکذلک موسى حین فارق مدینًا**********ولقى شعیبًا حبذاک الملتقا
وکذا ابن عیسى أحمد من قد مضى**********هذا السبیل ولم یکن متعوقا
فکفى بهم لک فی الترحل قدوة**********وکفیت شر معاند ومنافقا
تالیفات
وی دارای کتب بسیاری در فقه، زندگی نامه، انساب و تاریخ است که بسیاری از آنها در زمان حیات وی چاپ شده است، از جمله:[۸]
«الفوائد المکیة فیما یحتاج إلیه طلبة السادة الشافعیة»
«مختصر الفوائد المکیة»
«علاج الأمراض الردیة بشرح الوصیة الحدادیة»
«القول الجامع المتین فی بعض المهم من حقوق إخواننا المسلمین»
«الکوکب الأجوج فی أحکام الملائکة والشیاطین والأنس والجن ویأجوج ومأجوج»
«فتح العلام بأحکام السلام»
«قمع الشهوة عن تناول التنباک والکِفتة والقات والقهوة» (الکِفتة نوع من القات)
«القول الجامع النجیح فی أحکام صلاة التسابیح»
«ترشیح المستفیدین بتوشیح فتح المعین»
«هدیة الناهض إلى کفایة الخائض» فی علم الفرائض
«خدمة المرتاب من أهل الکتاب»
«أنساب أهل البیت»
«السیرة النبویة فی الأنساب الفاطمیة»
«مطلب الراغب فیما یحتاج إلیه الطالب»
«الباقیات الصالحات والدروع السابغات» مجموع أوراد نبویة
«منظومة فی الأنبیاء الذین یجب الإیمان بهم»
«نظم فی معرفة الوقت والقِبْلة»
«رسالة فی زیارة القبر النبوی الشریف»
«رسالة فی الجبر والمقابلة»
«رسالة فی الحساب»
«منظومة فی تاریخ القرون والأنبیاء والسیرة الشریفة»
«مصطفى العلوم» مجموع منظوم لخص فیه عشرین علمًا
رسائل فی النحو والفلک والمیقات وغیر ذلک من الشروح والرسائل
فرزندان
او با آمنه دختر محمد بن حسین الحبشی ازدواج کرد و صاحب سه فرزند شد: احمد که ریاست دربار سلطنتی هاشمی در اردن را بر عهده داشت، محمد و حسن.
وفات
وی در شب جمعه پانزدهم محرم سال 1335 هجری قمری در مکه مکرمه وفات یافت[۹]. بامداد بر در خانه کعبه بر او نماز گزارد و در قطعه سادات علوی قبرستان المعلاة به خاک سپرده شد[۱۰].
منبع
السقاف, علوی بن أحمد (1425 هـ). مختصر الفوائد المکیة (PDF). بیروت، لبنان: دار البشائر الإسلامیة. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 26 نوفمبر 2020.
پانویس
- ↑ الزركلی, خیر الدین (2002). الأعلام (PDF). الجزء الرابع. بیروت، لبنان: دار العلم للملایین. صفحة 249. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 22 سبتمبر 2020.
- ↑ عبد الجبار, عمر بن یحیى (1403 هـ). سیر وتراجم بعض علمائنا فی القرن الرابع عشر للهجرة. جدة، السعودیة: تهامة. صفحة 137.
- ↑ تیمور, أحمد بن إسماعیل (2019). أعلام الفكر الإسلامی فی العصر الحدیث. المملكة المتحدة: مؤسسة هنداوی. صفحة 263. مؤرشف من الأصل فی 18 ینایر 2021.
- ↑ المشهور, أبو بكر بن علی. لوامع النور. الجزء الأول. صنعاء، الیمن: دار المهاجر. صفحة 281.
- ↑ المشهور, عبد الرحمن بن محمد (1404 هـ). شمس الظهیرة (PDF). الجزء الأول. جدة، السعودیة: عالم المعرفة. صفحة 243. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 2 ینایر 2020.
- ↑ العطاس, علی بن حسین. تاج الأعراس فی مناقب الحبیب صالح بن عبدالله العطاس. الجزء الثانی (الطبعة الأولى). إندونیسیا: منارة قدس. صفحة 672.
- ↑ العبدلی, أحمد فضل (1351 هـ). هدیة الزمن فی أخبار ملوك لحج وعدن (PDF). القاهرة، مصر: المطبعة السلفیة ومكتبتها. صفحة 188. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 30 دیسمبر 2020.
- ↑ المرعشلی, یوسف عبد الرحمن (1427 هـ). نثر الجواهر والدرر فی علماء القرن الرابع عشر (PDF). بیروت، لبنان: دار المعرفة. صفحة 872. مؤرشف من الأصل (PDF) فی 12 یونیو 2018.
- ↑ مرداد, عبدالله أبوالخیر (1406 هـ). المختصر من كتاب نشر النور والزهر فی تراجم أفاضل مكة (PDF). جدة، السعودیة: عالم المعرفة. صفحة 343.
- ↑ السقاف, أحمد بن عبد الرحمن. الأمالی. تریم، الیمن: دار الأصول. صفحة 111.