مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد در سال ۸۱۸ هجری قمری، گوهرشاد دختر امیرغیاث الدین ترخان و همسر پادشاه شاهرخ تیموری دستور داد تا مسجدی در ضلع جنوبی حرم امام رضا ساخته شود. ظرافت و زیبایی در کاشی کاری و معماری مسجد گوهرشاد این بنا را به یکی از بناهای باشکوه و باستانی عهد تیموری تبدیل کرده است. مسجد گوهرشاد مشهد جزو وسیع ترین مسجد های موجود در آستان قدس رضوی و همچنین کهن ترین صحن در حرم مطهر امام رضا (ع) مربوط به این مسجد است. نام گوهرشاد نیز در دو قسمت با کاشی معرق، یکی در بالای در ورودی ایوان و دیگری در کتیبه ایوان به یادگار مانده است. گوهر شاد از بانوان مشهور دوره تیموری بود که خدمات زیادی برای مردم در زمان حکومت همسرش کرده است و همواره از وی به نیکی یاد می شود، با بنای این مسجد نیز نامش تا همیشه ماندگار خواهد بود.
نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.
یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در
| نام | مسجد گوهرشاد |
|---|---|
| بانی | گوهرشاد خانم |
| سال تأسیس | ۸۱۸- ۸۲۱ ق |
| مساحت | ۹،۴۱۰ متر مربع |
| معمار | قوام‌الدین بن زین‌الدین شیرازی |
| سبک معماری | اسلامی • تیموری |
| مالک | آستان قدس رضوی |
| گنجایش | بیش از پانزده هزار نفر |
قدمت مسجد گوهرشاد
عملیات احداث این بنا به همت گوهرشاد آغا، دختر امیر غیاث الدین ترخان، همسر شاهرخ بن تیمور گورکانی و در دوران استانداری پسرش بایسنقر میرزا، به سال 818 ق / 794ش در ضلع جنوبی حرم رضوی آغاز شد و در سال 821ق / 797ش به اتمام رسید. بانو گوهرشاد یکی از زنان نامدار عصر تیموری است که مورد احترام امیر گورکانی بوده، در امور مملکتی مورد مشورت قرار می گرفت. نام او در 2 محل از بنای مسجد، یکی در بالای درِ ورودی ایوان دارالسیاده و دیگری در کتیبه ایوان مقصوره با خط زیبای شاهزاده بایسنقر میرزا با کاشی معرق به عنوان بانی مسجد نگاشته شده و به یادگار مانده است.
ساخت بنای مسجد جامع گوهرشاد توسط معمار معروف عصر تیموریان، قوام الدین بن زین الدین شیرازی و با استفاده از آجر و گچ و به شیوه معماری اسلامی در شرق صورت گرفت.
مسجد گوهرشاد مشهد، وسیع ترین مسجد موجود در مجموعه بناهای آستان قدس رضوی است و صحن آن با 2 هزار و 850 متر مربع مساحت از نظر قدمت، کهن ترین صحن است که در جنوب حرم مطهر امام رضا (ع) احداث شده است.
مسجد گوهرشاد در ابعاد شگفت انگیز
وسعت کل جامع گوهرشاد مشهد 9 هزار و 410 متر مربع است و از جهت شمال با عرض 87 متر به رواق دارالسیاده و دارالحفاظ، از جنوب با عرض 65/98 متر به صحن قدس، از شرق با طول 30/109 متر به رواق در دست احداث امام خمینی قدس سره (صحن موزه سابق) و از غرب با طول 10/107 متر به بست شیخ بهایی محدود شده است.صحن مسجد تقریبا مربعی است به مساحت 2 هزار و 850 متر به طوری که 30/56 متر طول و 65/51 متر عرض دارد و از نظر وسعت، نهمین صحن از مجموعه 10 صحن قدیمی و جدید در اماکن متبرکه رضوی است.
معماری بی نظیر مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد مرکب از یک صحن، چهار ایوان و یک گنبد فیروزه ای و 2 گلدسته زیبا و هفت شبستان است و به جهت قدمت تاریخی، سبک معماری و زیبایی های هنری یکی از مهم ترین آثار باستانی مشهد و صنعت معماری ایران اسلامی است که مورد علاقه زائران و مجاوران است و به عنوان یکی از جاذبه های مذهبی تاریخی و فرهنگی مورد توجّه و بازدید باستان شناسان، جهانگردان و دیگر علاقه مندان می باشد.
این مسجد از نظر استحکام بنا و ویژگی های معماری اسلامی و زیبایی در طراحی، اسلوب و خط و کاشی‌کاری های معرّق و غیر معرّق و مرقم و غیر مرقم و مقرنس و گچکاری و دیگر تزئینات هنری و مشخصه های معماری سنّتی بی نظیر و ممتاز است و با گذشت ششصد سال همچنان مستحکم و ماندگار، چون آیینه ای است که عظمت و قدمت و زیبایی معماری و هنر اسلامی در عهد تیموری را به نمایش می گذارد.
مسجد گوهرشاد در طول جنگ ها
بخش های مختلف مسجد گوهرشاد مشهد به ضرورت، بارها مورد مرمت قرار گرفته است. در عهد صفویه که مسجد از حمله ازبکان سخت آسیب دیده بود، در دوران شاه عباس صفوی تعمیر شد و در 1083ق که در پی زلزله خراسان بر بخش هایی از بنای مسجد شکست هایی وارد آمده بود نیز اقدامات مرمتی صورت گرفت و خرابی های ناشی از تهاجم افغان ها و شورش ملک محمود سیستانی نیز در عهد افشاریه و قاجاریه برطرف شد.
گنبد ایوان مقصوره که به واسطه وسعت دهانه در زلزله های شدید و با گذشت زمان آسیب دیده و چندین بار مرمت شده بود، در سال 1339ش به منظور مرمت اساسی تخریب شد و ساخت آن مجددا توسط معماران ایرانی وزیر نظر مهندس عباس آفرنده و با رعایت همان ویژگی های گذشته و حفظ مشخصات اصلی آغاز شده، در سال 1341ش خاتمه یافت و هم زمان سنگ های ازاره داخل ایوان مقصوره تعویض شد و کف ایوان با سنگ های مرمر مفروش گردید و در سال 1345ش دور ساقه گنبد با کاشی معرق کتیبه ای مزین گردید.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز مرمت هایی در بخش های گوناگون مسجد جامع گوهرشاد مشهد صورت گرفته است و با مجموعه ای از آب نما و آب خوری در وسط صحن زینت یافته که بر زیبایی و شکوه مسجد بیش از پیش افزوده است.
