تونس
کشور تونس از نظر جغرافیایی در شمال آفریقا قرار دارد و به طور دقیق تر در بخش جنوب غربی دریای مدیترانه واقع شده است. پایتخت این کشور نیز شهر تونس نام دارد.
| نام کشور | فارسی: تونس، عربی: تونس، انگلیسی: Tunisia |
| مکان | شمال آفریقا |
| منطقه زمانی | UTC +1 (CET) |
| زبان | عربی |
| پایتخت | تونس |
| نوع حکومت و ساختار سیاسی | جمهوری |
| زبان های رسمی | عربی، تونسی، فرانسوی، بربر |
| واحد پول | دینار |
تاریخ
پیشینهٔ زیستن انسان در تونس به عصر سنگ در حدود دویست هزار سال پیش بازمی‌گردد. در حدود هشت هزار سال پیش، مردمانی از سوی شرق به سرزمین تونس کوچ کردند که شناخته شده‌ترین آنان کاپسی‌ها بودند. شیمی-کربن استخوان‌ها و ابزارهایی که در کندوکاوهای باستان‌شناسی شهر قفصه (کاپسای باستانی) یافته شده‌اند، نشان می‌دهند که این مردم تا هزارِهٔ پنجم پیش از میلاد مسیح در جنوب تونس زیسته‌اند. تا هزاره سوم پیش از میلاد، اقوامی از تیره‌های گوناگون، از جنوب اروپا به این سرزمین کوچیدند. گمان می‌رود بربر (آمازیغ)ها از نوادگان ایشان باشند. فنیقی‌ها که مردمانی دریانورد و بازرگان بودند، در سال ۱۱۰۱ پیش از میلاد، از شهر تایر (صور) (لبنان امروزی) به کرانه‌های تونس کوچ کردند. دولت شهر کارتاژ توسط مهاجران فنیقی در ۸۱۴ پیش از میلاد بنیان نهاده شد. در میانهٔ سده‌های هفتم و ششم پیش از میلاد سرزمین فنیقیه به دست آشوریان گشوده شد و به دنبال آن، کارتاژ استقلال سیاسی پیدا کرد. با پایان یافتن سدهٔ ششم پیش از میلاد، کارتاژ به امپراتوری نیرومندی تبدیل شد که کرانه‌های شمال آفریقا از تریپولی (طرابلس) در غرب لیبی تا اقیانوس اطلس، جزایر سیسیل، کورسیکا، ساردنی، مالت و جزایر بالئارس را زیر فرمان داشت. بربرهای شمال آفریقا هیچ‌گاه به فرمان کارتاژ در نیامدند و گاهی با ایشان وارد جنگ می‌شدند. بربرها در سال ۲۰۲ پیش از میلاد مسیح پادشاهی نومیدیا را بنیان نهادند و تنها در جنگ‌های کارتاژ و روم بود که به سود کارتاژ جنگیدند. کارتاژ در سه دوره جنگ که به جنگ‌های کارتاژ یا پونیک نامی شدند، (۲۴۱–۲۶۴، ۲۰۱–۲۱۸، و ۱۴۶–۱۴۹ پیش از میلاد مسیح) به تدریج از روم شکست خورد. رومیان پس از پیروزی کارتاژ را ویران کرده و این سرزمین کهن را به همراه کشور نومیدیا به قلمرو امپراتوری خود افزودند. کارتاژ و نومیدیا به بخش آفریقایی روم تبدیل شدند و یکی از کانون‌های آغازین مسیحیت بودند. رومیان با بازسازی شمال آفریقا، پایه‌های قدرت سیاسی و اقتصادی خود را استوار ساختند. ساکنان شهرهای بخش آفریقایی روم، به جز شمار اندکی از مهاجران رومی، همگی از اهالی بومی شمال آفریقا بودند که فرهنگ رومیان را پذیرفته بودند. وندال‌های ژرمن که در براندازی امپراتوری روم نقش داشتند، در سال ۴۳۹ میلادی کارتاژ را گشودند. فرمانروایی وندال‌ها تا سال ۵۳۳ میلادی ادامه داشت، زمانی که ارتش بیزانس این سرزمین را فتح نمود. تونس در این دوره بخشی از استان بیزانسی نومیدیا به‌شمار می‌آمد.
دوره اسلامی:
در سدهٔ هفتم میلادی اعراب مسلمان حملات خود را به تونس آغاز کردند. آنان سرانجام به فرماندهی عقبة بن نافع بخش‌هایی از سرزمین تونس را تصرف و شهر قیروان را ساختند. حسان بن نعمان تونس را به طور کامل فتح کرد. در سدهٔ نهم میلادی اغلبیون - که از قبیلهٔ بنی تمیم بودند- به فرماندهی ابراهیم بن اغلب از سوی خلفای عباسی به حکومت تونس رسیدند. در سال ۹۰۹ میلادی خلفای اسماعیلی مذهب فاطمی اغلبیون را شکست داده و شهر مهدیه را بنا کردند. در سال ۹۶۱ میلادی المعز خلیفهٔ فاطمی مصر را تصرف کرد و مقر حکومت فاطمی را از مهدیه به آن سامان انتقال داد. پس از این رویداد دودمان بربری زیریون که از قبیلهٔ صنهاجه بودند به سرکردگی بلقین بن زیری در تونس قدرت را به دست گرفتند. زیریون از خلفای فاطمی مصر پیروی می‌کردند، اما پس از سرپیچی از ایشان در سال ۱۰۵۰ توسط جنگجویان قبیلهٔ بنی هلال قلع و قمع شدند. از این پس زیریون بخش بزرگی از قلمرو خود را از دست دادند و تنها به شهر ساحلی مهدیه و حومهٔ آن محدود شدند. در سدهٔ دوازدهم میلادی جزیرهٔ جربه و بخشی از سواحل تونس (از جمله شهر مهدیه) به همراه جزایرمالت به دست نورمن‌ها افتاد و حکومت زیریون به پایان رسید. در سال ۱۱۵۹ میلادی دودمان مراکشی موحدون بر تونس مسلط شدند، اما در سال ۱۲۳۰ میلادی از حفصیون شکست خوردند. فرمانروایی حفصیون بر تونس تا سده شانزدهم میلادی ادامه یافت. امیران هر دو دودمان از تبار بربر آمازیغ بودند.[۱] در سال ۱۵۲۹ ترکان عثمانی به سرکردگی بارباروس خیرالدین پاشا شهر تونس را گشودند، اما حفصیون در ۱۵۳۵ با پشتیبانی اسپانیا دوباره حکومت را بدست گرفتند. پس از ۳۹ سال کشمکش میان ترکان عثمانی و اسپانیایی‌ها، سرانجام در سال ۱۵۷۳ ترکان عثمانی تونس را فتح کردند. در سال ۱۷۰۵ میلادی حسین بن علی الترکی سردار عثمانی که از تبار یونانی بود به فرمانروایی تونس برگزیده شد. از آن پس فرزندان او دودمان خودگردان حسینیان را تشکیل داده و زیر نظر عثمانی بر تونس فرمان راندند.[۲]
تاریخ معاصر تونس در سده نوزدهم فرانسه و بریتانیا، شروع به دخالت در امور این کشور کردند. فرانسه برابر پیمان باردو که در سال ۱۸۸۱ میلادی بسته شد، تونس را مستعمره خود نمود. پس از پايان جنگ جهانى دوم مبارزات مردم تونس براى رسيدن به استقلال دولت فرانسه را مجبور کرد استقلال اين سرزمين را به رسميت بشناسد. و تونس در ۱۹۵۶ از فرانسه استقلال پیدا کرد و حبیب بورقیبه اولین رئیس جمهور و حاکم مطلقه این کشور بود که به دنبال یک دوره اعتراضات محدود و خیابانی مردم پس از 31 سال استبداد و حکومت با مشت آهنین، در سال 1987 بدست زین‌العابدین بن علی، افسر عالی رتبه پلیس، سرنگون شد. بن علی نیز پس از 23 سال دیکتاتوری و خودکامگی و اختناق در شرایطی مشابه در نیمه ژانویه 2011 (24 دی 1389) سرنگون شد و به عربستان سعودی گریخت. نام این اعتراضات خیابانی مردم به انقلاب گل یاسمن شهرت یافت. زبان اکثر مردم این کشور عربی و فرانسوی و مذهب بیشتر آنان اسلام است.[۳]
تقسیمات کشوری
استان اریانه
استان باجه
استان بن عروس
استان بنزرت
استان تطاوین
استان توزر
تونس
استان جندوبه
استان زغوان
استان سلیانه
استان سوسه
استان سیدی بوزید
استان صفاقس
استان قابس
استان قبلی
استان قصرین
استان قفصه
قیروان
استان الکاف
استان مدنین
استان منستیر
استان منوبه
استان مهدیه
استان نابل
پایتخت و شهر های مهم
شهر تونِس پایتخت کشور تونس می‌باشد که در انتهای خلیج تونس قرار گرفته است و مکان های دیدنی زیادی دارد که اغلب مورد توجه توریست ها قرار می‌گیرد.
قیران یکی از شهرهای تاریخی تونس است که دارای تاریخی بیار مهیجی است. این شهر برای اولین بار توسط اعراب مسلمان کشف شده است. این شهر دروازه ورود مسلمانان به آفریقا محسوب می‌شود.
الحمامات یکی از زیباترین شهرهای تونس است. این شهر به طور کلی دارای مکانی شگفت انگیز است که در میان کوه ها قرار دارد. این شهر یکی از بهترین مکان های گردشگری تونس محسوب می‌شود و دارای سواحل ماسه ای زیادی است.
صفاقس یکی از زیباترین شهرهای تونس است که بر روی بازمانده های دو شهر باستانی رومی احداث شده است. این شهر مخصوص پرورش زیتون است. به طور کلی صفاقس پایگاه دزدان دریایی بوده است.
شهر دوگا به طور کلی از زیباترین شهرهای تونس محسوب می‌شود و یکی از سالم ترین شهرهای این کشور است. این شهر دارای آثار باستانی به جا مانده از دوره های گذشته است و معماری بی نظیری در این شهر به کار رفته است.
سوسه یک شهر بندری در تونس است که مشهور به مروارید سواحل تونس است؛ این شهر زیبا سومین شهر در تونس است و دارای سواحل اعجاب انگیز است و آب و هوای مناسبی است.
حومه السوق شهر اصلی در سواحل جنوب شرقی جزیره جربه محسوب می‌شود. این شهر از شهرهای فرهنگی در تونس به شمار می‌آید که مردم آن اغلب به زبان فرانسه صحبت می‌کنند، این شهر بسیار زیبا طراحی شده است.
سیدی بو سعید یکی از شهرهای دیدنی در تونس است که دارای دهکده های آبی رنگ و همینطور فضای گردشگری بسیار زیادی است.
مطماطه یک شهر عجیب در تونس است که توسط تونل ها به هم وصل می‌شود. این شهر بر اساس فرسایش به یک منطقه مشخص در آمده است.
زمبره، قرقنه و جربه جزیره های مهم در تونس هستند.[۴]
گردشگری
ویرانه های باستانی رومی، جزیره جربه، شهر باستانی قیروان، استحکامات شهر منستیر، موزه باردو و پارک بلوه در در تونس، محل شهر باستانی کارتاژ و پارک های ملی از جمله اماکن دیدنی تونس است.[۵]
مردم شناسی
مردم کشور تونس، زیاد به صحبت کردن علاقه دارند و درد و دل کردن بخشی از فرهنگ مردم این کشور محسوب می‌شود. احوالپرسی عموماً با سرتکان دادن صورت می‌گیرد. کمتر کسی در این کشور در ابتدای احوالپرسی زمان زیادی را صرف می‌کند و صمیمی می‌شود. حجاب کشور تونس آزاد است و استفاده از لباس های رسمی در این کشور بسیار کم دیده می‌شود. خانواده در تونس، جایگاه ویژه‌ای میان مردم دارد. برای رفتن به خانه‌ی تونسی‌ها بهتر است هدیه‌ای مثل شیرینی، شکلات، کیک، میوه یا گل برای آن‌ها ببرید و اگر هدیهی شما را همان موقع باز نکردند، تعجب نکنید؛ زیرا معمولاً باز کردن کادو بلافاصله بعد از گرفتن آن در این کشور رواج ندارد. علاوه بر آن یادتان باشد که بعضی از مهمانی‌های آن‌ها مختلط نیست؛ بنابراین اگر کسی شما را به خانه‌اش دعوت کرد، حتماً مطمئن شوید که همسرتان هم دعوت است یا خیر. همچنین ترجیحاً لباس‌های خوبی بپوشید تا احترام شما به میزبانتان را نشان بدهد و از خانه‌ی آن‌ها تعریف کنیدو توجه داشته باشید که اگر خودشان کفش پایشان نبود، کفش‌هایتان را قبل از ورود به خانه دربیاورید. برای صرف شام، جای مهمان در صندلی کنار میزبان قرار دارد و قبل و بعد از شام احتمالاً سینک ظرف‌شویی کوچکی می‌آورند تا دستانتان را بشویید و با حوله خشک کنید. تونسی‌ها خودشان را میزبانان خوبی می‌دانند و معمولاً یک ظرف غذای مشترک بر روی میز قرار می‌دهند تا خودتان غذایتان را بکشید.[۶]
جغرافیا
تونس شمالي ترين كشور قاره آفریقا است که در حاشیه دریای مدیترانه واقع شده و با کشورهای الجزایر و لیبی مرز مشترک دارد. مساحت این کشور ۱۶۳،۶۱۰ کیلومتر مربع بوده و دارای ۹۶۵ کیلومتر مرز مشترک با الجزایر و ۴۵۹ کیلومتر مرز مشترک با لیبی است. همچنین طول سواحل آن در دریای مدیترانه، ۱۱۴۸ کیلومتر است. بلندترین نقطه سرزمین تونس، کوه الشعانبی با ارتفاع ۱۵۴۴ متر می‌باشد. این کشور در 30 درجه طول و 37 درجه عرض شمالی واقع شده است.
سیاست
حکومت تونس جمهوری اعلام شده است. در این کشور نخست وزیر نیز وجود دارد که به همراه رئیس جمهور، قوه‌ی مجریه را اداره می‌کند. در این کشور، مهمترین وظیفه رئیس‌جمهور، انتخاب نخست‌وزیر می‌باشد. قوه مقننه در کشور تونس در مجلس ملی خلاصه می‌شود. قوه قضایی کشور تونس با نظارت دیوان عالی کشور فعالیت می‌کند. در این کشور 24 فرمانداری وجود دارد. کشور تونس دارای 24 استان است و سیستم سیاسی در این کشور نیز بر اساس رویکردهای جدید تغییراتی را شامل شده است. آزادی بیان بخشی از سیاست کشور تونس محسوب می‌شود و مردم در تصمیم گیری های دولت دخالت دارند. اینطور که مشخص است رتبه سیاسی کشور تونس بالا اعلام شده است. در این کشور رئیس جمهور مستقل از مجلس است و مجلس به هیئت وزرای پیشنهادی رای اعتماد می‌دهد.
فرهنگ
ادیان و مذاهب:
دین رسمی تونس، اسلام و مذهب تونسی ها عمدتاً (سني) مالكي است. در این کشور98% مسلمان، كمتر از يك در صد مسيحي و کمتر از یک درصد یهودی و بقیه معتقدین به ادیان دیگر می باشند. نخستين خليفه فاطمي «عبيدالله المهدي» نام داشت كه خود را از نسل "محمد بن اسماعيل بن جعفر الصادق(ع)" و از ذريه حضرت فاطمه(س) معرفي كرد. وي در سال 103 با تصرف "اسكندريه" نيت خود را براي فتح مصر آشكار ساخت و سلسله فاطميان را در سال 803 در تونس تشكيل داد كه دامنه آن پس از مدتي به مصر كشانده شد. در دوران جديد، فرانسه اين كشور را به استعمار كشيد تا سال 1956 كه این کشور به استقلال دست یافت. بعد از استقلال، سیاست "حذف كامل دین اسلام از نظام دولتی و زندگی مردم تونس" دنبال شد. اين سياست ـ به موازات اقدامات "آتاتورک" و "پهلوي اول" به ترتیب در تركيه و ايران ـ به دست «حبیب بورقیبه» در تونس اجرايي گرديد. اما از سال 1987 كه " زین العابدین بن علي" قدرت را در دست گرفت، دريافت كه سیاست زور برای حذف دین، قابل پیگیری نیست ؛ لذا مي‌كوشد تا جایی که عوارض نداشته باشد، فعالیت دینی ـ اسلامی را آزاد بگذارد كه نمونه آن توجه جديد به "دانشگاه زیتونه" است كه نماد اسلامی كشور تونس به شمار مي‌آيد. همچنين راه اندازی رادیو قرآن، توجه به مراکز قرآنی در حد حفظ و قرائت، و نيز تقید شخصي خود او به ظواهر شرع در همین راستا اجرا شد. سیاست حاكمان تونس در طول تاریخ این بود كه جز مذهب مالکی، مذهب دیگری رواج پیدا نکند؛ لذا مذهب بيشتر مردم تونس "مالکی" است. پیروان مذاهب "تشيع"، "حنفی" و "اباضی" نيز در این کشور زندگي مي‌كنند. نتيجه اقدامات لائيك حكومت‌ها در تاريخ اين كشور، اين بوده است كه برخي از مسلمانان ـ عليرغم آنكه بسیار علاقمند به دین و قرآن هستند ـ نگاهشان نسبت به دین، نگاهي سکولار باشد و مثلا "حجاب" را جزء مسلمات دین ندانند و بی‌حجاب بودن برايشان امری طبيعي جلوه كند. اما اكنون جرياناتي ايجاد شده است كه به دنبال زنده کردن تراث تاريخي است و مي‌خواهد از لحاظ علمی بداند كه مثلا فاطمیون که بودند و چه کردند و چه دستاوردهايی داشتند. اكثريت مسلمانان تونس به لحاظ "عقيده" شديدا علاقمند به اهل‌بيت (ع) بوده و از لحاظ "عمل" نيز پيرو مذهب مالك بن انس مي‌باشند.
فرهنگ و آموزش :
با توجه به موقعیت استراتژیک تونس در شمال آفریقا و در کنار دریای مدیترانه، این کشور در طول سه هزار ساله گذشته در معرض رفت و آمد تمدن‌ها و فرهنگ‌های مختلف قرار گرفته که مهمترین آن عبارتند از قرطاجی‌ها (با پایه گذاری یک زن به نام علیسه)، رومی‌ها، مسلمان‌ها (عرب‌ها، خراسانی‌ها وترک‌ها) و اروپایی‌ها (پرتغال، اسپانیا و فرانسه). تونس در سال۱۸۸۱ میلادی تحت حمایت فرانسه قرار گرفت. به گفته خود تونسی‌ها، این تحت‌الحمایه بودن بالاترین ضرر را به تونس زده است. دانش‌آموزان تونسی از آموزش رایگان برخوردارند و تحصیل در دوره دبستان اجباری است. زبان عربی به عنوان زبان نخست و زبان های فرانسوی و انگلیسی به عنوان زبان های دوم و سوم از اول ابتدایی در مدارس آموزش داده می‌شود. نخستین مرکز آموزش عالی کشور تونس، دانشگاه تونس می‌باشد که در سال ۱۹۶۰ میلادی بنیان نهاده شد. از دیگر دانشگاه‌های مهم تونس می‌توان به دانشگاه 9 آوریل، دانشگاه الوسط در شهر منستیر و دانشگاه جنوب در شهر صفاقس اشاره کرد. [۷]