غزه

غزه (به عربی: غزة) نام شهری عرب‌نشین در نوار غزه است که در درگیری نیروهای جنبش فتح تحت کنترل گروه حماس درآمد. در انتخابات سال ۲۰۰۵ حماس با رأی قاطع در انتخابات شهرداری‌های غزه پیروز شد. با نوار غزه اشتباه نشود.

غزه

نام کشور	فلسطین
مساحت شهر	۴۵ کیلومتر مربع (۱۷ مایل مربع)
جمعیت	۵۹۰٬۴۸۱
پول رایج	دلار آمریکا و شیکل (واحد پول اسرائیل)
مذهب	- 99 درصد سنی شافعی 1درصد مسیحی
زبان رسمی	عربی
اقتصاد	کشاورزی

غزه در واقع نقش موقعیت مرکزی در تحولات فلسطین را ایفا می‌کند. این نقش در جنبش فلسطین از نیمه دوم دهه ۸۰ برای این شهر ایجاد شد. اسرائیل در مدت اشغال ۳۸ ساله باریکه غزه، در این منطقه اقدام به‌ ساخت پایگاه‌ها و تاسیسات نظامی و امنیتی و شهرک‌های صهیونیسمنشین کرد و چندین بار به غزه حمله و هر دفعه با کشتار زنان و کودکان و مقابله با قدرت مقاومت فلسطین مجبور به عقب‌نشینی شد.

منطقه غزه شامل شهرهای کوچک و بزرگ از جمله شهر غزه است. منطقه غزه از جنوب با مرز مصر، از شرق و شمال با اسرائیل و از غرب با دریای مدیترانه همسایه است. هر گونه ورود و خروج کشتی ها به منطقه غزه از راه دریا ممنوع است و نیروی دریایی اسرائیل مانع از عبور و مرور کشتی ها به سمت غزه می شود. راه ورود کالا به غزه نیز از طریق گذرگاه رفح در جنوب غزه و هم مرز با مصر و ۵ گذرگاه در مرز اسرائیل است. علاوه بر این در جنوب غزه، افرادی با حفر تونل انواع کالاها را از مصر وارد منطقه غزه می‌کنند.

تاریخچه

از لحاظ راهبردی این شهر بر روی نوار ساحلی مدیترانه قرار گرفته، غزه باستانی یک مرکز پر رونق تجاری و محل توقفگاه مسیر کاروان‌های بین مصر و سوریه بوده‌است. این شهر در قرن پانزدهم پیش از میلاد توسط مصر اشغال شد. فلسطینی‌ها چند صد سال بعد در این ناحیه اقامت کردند و غزه به یکی از پنج شهر اصلی منطقه تبدیل شد.

پیش از میلاد

در سال ۱۴۵ پیش از میلاد شهر غزه به وسیله جاناتان مکابس از دودمان هسمونیان برادر یهودا مکابس از دودمان مکابی تسخیر شد. حضور یهودیان در این ناحیه با موفقیت همراه بود تا این که جاوینیوس حاکم رومی آن‌ها را در سال ۶۱ میلادی از آنجا اخراج کرد. در زمانی که قانون مذهبی میشناه و تلمود در این ناحیه رواج داشت مجموعه کثیری از یهودیان در غزه حضور داشتند، و بر روی یکی از ستون‌های مسجد بزرگ غزه در این شهر یک کتیبه قرار دارد که بر روی آن نوشته «حنانیا باریاکو» (یک نام عبری) با یک منوراه (شمع‌دار) حک شده‌است. این نشانه نقش قبلی این امارت بوده که طی انتفاضه تخریب شده‌است. بازمانده‌های کنیسه باستانی غزه که در حدود سال ۵۰۰ قبل از میلاد بنا نهاده شده، در نزدیکی اسکله این شهر یافت شده‌است.

دوره هخامنشیان

در دوره هخامنشیان، سردار ایرانیِ هخامنشی، باتیس، فرماندار غزه بود. اسکندر که به فلسطین حمله کرد چندین روز این شهر را در محاصره داشت. بعد از تسخیر شهر اسکندر از باتیس خواست که از او طلب بخشش کند. اما باتیس مقاومت کرد، اسکندر او را به سختی شکنجه کرد تا جایی که در اثر شکنجه درگذشت. مشهور است که تا زمانی که باتیس جان در بدن داشت جز با نگاه غضب آلود به اسکندر نگاه نکرد و هیچ‌گاه سخنی بر زبان نراند.

غزه در دهه ۶۳۰ میلادی پس از محاصره‌ای که طی آن جمعیت یهودیان شهر در کنار پادگان امپراطوری بیزانس از آن دفاع نمودند، به وسیله عرب‌ها تصرف شد. اعتقاد بر این بوده که در مکانی که پدر بزرگ پیامبر (ص) اسلام دفن شده، این شهر به یک شهر مهم اسلامی تبدیل شده‌است. در قرن دوازدهم، غزه درگیر جنگ‌های صلیبی مسیحیان شد و در سال ۱۱۸۷ تحت کنترل مسلمانان قرار گرفت. این شهر در قرن شانزدهم بر اثر حمله عثمانی‌ها سقوط کرد و طی جنگ جهانی اول (۱۹۱۸-۱۹۱۴) به دست بریتانیا افتاد.

بعد از جنگ جهانی اول

در پی جنگ جهانی اول، غزه به بخشی از قیمومیت بریتانیا بر فلسطین تبدیل شد. پس از شروع جنگ اول اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۸، مصر کنترل غزه را به دست گرفت و نواحی اطراف آن را تسخیر کرد. مصری‌ها هرگز ساکنان آن را به عنوان شهروندان مصری نپذیرفتند و و خروج آن‌ها را از نوار غزه ممنوع کردند. اسرائیل طی جنگ شش روزه ۱۹۶۷، این شهر را تسخیر کرد و نوار غزه به مدت ۲۷ سال پس از آن تحت اشغال اسرائیل قرار گرفت. غزه و ناحیه کوچکتری از بخش بزرگ این سرزمین توسط اسرائیل اشغال شده‌است. این موضوع باعث تراکم زیاد جمعیت و فقر در نوار غزه شد.

در آغاز قیام فلسطینی در سال ۱۹۸۷، که تحت عنوان انتفاضه اول شناخته می‌شود، غزه مرکز ناآرامی سیاسی و رویارویی بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها شد و اوضاع اقتصادی در این شهر رو به وخامت گذاشت.

در سپتامبر ۱۹۹۳، رهبران اسرائیل و سازمان آزادی‌بخش فلسطین توافق‌نامه اسلو را امضا کردند که خواستار اداره فلسطینی نوار غزه، و شهر اریحا در کرانه غربی می‌شد که در می ۱۹۹۴ به مرحله اجرا درآمد. بیشتر اسرائیلی‌ها در حالی غزه را ترک کردند که اداره آن را به حکومت خودگردان فلسطین برای اداره و کنترل شهر در کنار باقی نوار غزه واگذار کردند.

دولت فلسطینی به رهبری یاسر عرفات، غزه را به عنوان اولین مقر ایالتی خود برگزید. در سپتامبر ۱۹۹۵، اسرائیل و ساف یک توافق‌نامه صلح ثانویه امضا کردند که حکومت فلسطینی را تا برخی شهر‌های کرانه غربی گسترش می‌داد. این موافقت نامه نیز یک مجمع فلسطینی با ۸۸ عضو تأسیس کرد که جلسه افتتاحی خود را در مارس ۱۹۹۶ در غزه برگزار کرد. شهردار کنونی آن سعد خرمه است.

مجامع یهودی در غزه

جامعه یهودی در غزه طی دوران جنگ‌های صلیبی از بین رفت، اما با برگشتن دولت مملوک‌ها به وضعیت عادی خود بازگشت و بازسازی شد. در فوریه ۱۷۹۹، زمانی که نیرو‌های فرانسوی به رهبری ناپلئون وارد این شهر شدند، این شهر دچار طاعون شدیدی شده‌بود که سبب شد تا یهودیان به نواحی دیگر در فلسطین کوچ کنند. تا سال ۱۸۸۶، سی خانواده یهودی به غزه برگشته بودند، اما آن‌ها طی جنگ جهانی اول توسط عثمانیان از این ناحیه رانده شدند. پس از پایان جنگ یهودیان به غزه بازگشتند، اما یکبار دیگر پس از کشتار ۱۹۲۹ مجبور به ترک این منطقه شدند.

یهودیان معروف غزه‌ای شامل نجارای اسرائیلی شاعر مذهبی سده‌های میانه (مدفون در گورستان محلی غزه) و پیامبر (مسیح دروغین) سباتی، ناتان غزه‌ای شده‌اند. آبراهام آزولای یهودی در سال ۱۶۱۹ در غزه می‌زیست و در آنجا بود که به خاطر اثر کابالاباورانه (تصوف یهودی) خود تحت عنوان «ابتلاء ابراهیم» در خاطره باقی‌ماند.

غزه در جنگ 22 روزه

رژیم صهیونیستی در اواخر سال 2008 جنگی تمام عیار برای نابودی جنبش حماس آغاز کرد که به مدت 22 روز به طول انجامید. این جنگ ۲۷ دسامبر سال ۲۰۰۸ آغاز شد و تا ۱۷ ژانویه سال ۲۰۰۹ ادامه داشت. این جنگ در اسرائیل با نام عملیات سرب گداخته و در میان اعراب با نام کشتار غزه یا جنگ 22 روزه یاد می شود. در این جنگ نابرابر، بیش از 1450 فلسطینی به شهادت رسیدند و بیش از 5 هزار نفر نیز زخمی شدند.

جنگ 22 روزه غزه یک واقعیتی بود که در عالم واقع در منطقه خاورمیانه رخ داد و ریشه در ناکامی های رژیم صهیونیستی در اهداف خود داشته است. در این جنگ برای اولین بار رژیم صهیونیستی با تمام توان و نیروهای خود و با حمایت قدرت های بیرونی مثل آمریکا در صدد حذف کامل حماس بود و برای اولین بار حماس نشان داد که توان ایستادن و مقاومت را در مقابل رژیم تا دندان مسلح صهیونیستی دارد.

اقتصاد شهر غزه

غزه مرکز اقتصادی این ناحیه می‌باشد که در آن مرکبات و دیگر محصولات کشت می‌شود. بسیاری از اهالی غزه در بخش خدمات و صنعت اسرائیل کار می‌کنند زمانی که مرز باز باشد. این شهر شامل برخی صنایع کوچک از جمله نساجی و فرآوری مواد غذایی است. انواع کالاها در بازارهای خیابانی غزه به فروش می‌رسد، از جمله فرش‌ها، سفالینه، اثاث حصیری، و البسه پنبه‌ای و توسعه بازرگانی در این شهر در حداقل میزان خود می‌باشد. غزه به عنوان یک کانون حمل ونقل برای نوار غزه است و شامل بندر کوچکی است که بندر محلی شیلات محسوب می‌شود.

مردم و فرهنگ شهر غزه

جمعیت غزه تقریباً بطور کامل از فلسطینیان مسلمان با مذهب شافعی تشکیل می‌شود و همچنین دارای جامعه کوچکی از مسیحیان فلسطینی می‌باشد. جریان گسترده آوارگان فلسطینی پس از جنگ عرب‌ها و اسرائیل در ۱۹۴۸ جمعیت غزه را به یکباره افزایش داد. تا سال ۱۹۶۷، این جمعیت نسبت به سال ۱۹۴۸ شش برابر شد. جمعیت شهر از آن زمان تاکنون به افزایش خود ادامه داده‌است، و فقر، بیکاری، و اوضاع نابسامان زندگی در آن شیوع یافته‌است.

غزه دارای نارسائی‌های جدی در بخش مسکن و زیر ساختاری بوده و سیستم ناکارآمد (تخلیه) فاضلاب آن به مشکلات جدی بهداشت و سلامت عمومی آن دامن زده است.

دانشگاه غزه

دانشگاه اسلامی غزه (به عربی: الجامعة الإسلامیة بغزة‎)، یک دانشگاه مستقل فلسطینی است که در شهر غزه قرار دارد. این دانشگاه در سال ۱۹۷۸ میلادی، توسط دولت خودگردان فلسطینی تأسیس شد.

خطوط ارتباطی تلفن

نوار غزه دارای سامانهٔ ابتدایی تلفن ثابت است که توسط یک سامانهٔ سیم هوایی ارائه می‌شود و نیز از خدمات گستردهٔ تلفن همراه برخوردار است که توسط پل‌تل (جوال) یا خدمات‌دهندگان اسرائیلی همچون سلکام ارائه می‌شود. چهار شرکت در نوار غزه در حال ارائهٔ خدمات اینترنت هستند که در حال حاضر سرگرم رقابت با یکدیگر بر سر اینترنت پرسرعت و نیز اینترنت تلفنی هستند. بیشتر خانوارهای غزه دارای رادیو و تلویزیون (۷۰ درصد)، و حدوداً ۲۰ درصد آنان نیز دارای رایانهٔ شخصی می‌باشند. افرادی که در نوار غزه زندگی می‌کنند از برنامه‌های شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای (الجزیره، برنامه‌های شبکه‌های تلویزیونی مصر و لبنان، و غیره)، کانال‌های خصوصی محلی، و نیز صدا و سیمای فلسطین و شبکه‌های اول و دوم صدا و سیمای اسرائیل برخوردارند.

مساجد غزه

مسجد هاشم

این مسجد در منطقه الدرج در بخش قدیمی شهر غزه واقع است. و یکی از زیبا ترین، بزرگترین و تاریخی ترین مساجد این منطقه به حساب می‌آید. این مسجد شامل یک صحن روباز است که توسط چهار سایبان احاطه شده که بزرگترین آن سایبان قبله در اتاقی است که به سمت سایبان غربی در نزدیکی ضریح هاشم بن عبد مناف جد رسول گرامی اسلام (ص) باز می شود. جد پیامبر در اثنای سفر تجاری تابستانی اش به غزه در این شهر رحلت کرد.

بعد هم در دوره مملوکیان این مسجد ساخته شد. سلطان عبدالحمید در سال 1850 میلادی مجددا آن را بازسازی کرد. وی پس از بازسازی این مسجد نام شهر غزه را به دلیل وجود مقدس پیکر جد رسول الله " غزه هاشم" نامگذاری کرد.

مسجد جامع العمری

این مسجد هم در منطقه الدرج واقع است و این مسجد جامع به واسطه ماذنه هاش مشهور است و یکی از مهمترین و تاریخی ترین مسجد غزه به شمار می رود. بخشی از این مسجد به قرن 12 میلادی برمی‌گردد. کل بنا در قرن هفت میلادی ساخته شده است و پس از آن در دوره مملوکیان و عثمانی ها اجزای جدیدی به ان اضافه شده است.

مسجد جامع شیخ زکریا

در منطقه الدرج واقع است. در قرن هشتم هجری قمری ساخته شده است. در حال حاضر به جز دو ماذنه زیبای ان چیزی از این مسجد باقی نمانده است. در این مسجد شخصی به نام شیخ زکریا التدمری از مفتی های سوریه مدفون است که در ماه صفر سال 749 هجری قمری وفات یافت و بعدها این مسجد را شیخ زکریا نام نهادند.

مسجد جامع کاتب الولایه

این مسجد در منطقه الزیتون غزه واقع است. بنای آن برمی‌گردد به دوران مملوکیان در قرن 13 میلادی (هفتم هجری) .اضافه های بخش غربی این مسجد به دوران عثمانی و سلطنت احمد بک کاتب الولایه برمی‌گردد.

بنابراین نام این مسجد را کاتب الولایه نهادند. آنچه این مسجد را از دیگر مساجد غزه متمایز می کند وجود ماذنه های آن در کنار ناقوس کلیسای " روم ارتدوکس" است. بسیاری جهانگردان پس از دیدار از این مسجد وجود این دو ویژگی در کنار هم را دلیلی بر همزیستی میان مسلمانان و مسحیان در غزه می‌دانند.

مسجد جامع علی بن مروان

در منطقه التفاح و خارج از دایره بخش قدیمی شرق شهر غزه قرار گرفته است. از مسجد جامع های مشهور این شهر محسوب می‌گردد که متعلق به دوران مملوکیان است. این مسجد شامل ضریح شیخ علی بن مروان است که در زیر گنبد مسجد قرار گرفته است. در مجاورت مسجد مقبره یی که به همبن نام نامگذاری شده است و شامل قبرهایی است که به لحاظ تاریخی سند معتبر تاریخی به حساب می‌آید.

مسجد جامع دادگاه البردبکیه (مدرسه امیر بردبک الدوادار)

این مسجد در منطقه الشجاعیه غزه واقع است. به خاطر دارا بودن دو ماذنه زیبا و چشم نواز مشهور است. معماری این مسجد و ماذنه هایش به معماری زیبای دوران مملوکیان برمی‌گردد.

درنیمه های قرن 14 میلادی (هشتم هجری) ساخته شده است. بعدها به عنوان مدرسه تحت نام مدرسه الشجاعیه استفاده شد. سپس به عنوان مقر دادگاه شرعی از آن استفاده گردید و برهمین اساس نیز به زبان محلی به آن مسجد دادگاه اطلاق می شود.

مسجد جامع ابن عثمان

در منطقه الشجاعیه خیابان بازار واقع شده است. این مسجد یکی از بزرگترین مساجد باستانی و نمونه یی بارز از معماری دوره مملوکیان به شمار می رود.

در مراحل متعددی ساخته شده است. در دروان مملوکیان توسط احمد بن عثمان که متولد شهر نابلس بود و سپس به غزه مهاجرت کرد ساخته شد. مردم وی را به عنوان یک شخص با کرامات بالا می‎‌شناختند.

مسجد ظفر دمری

این مسجد هم در منطقه الشجاعیه منطقه ترکمان واقع است. مسجد را شهاب‌الدین احمد ازفیر بن الظفر دمری در سال 762 هجری قمری (1360 میلادی ) ساخت که در زبان محلی مشهور بود به القزمری. ورودی این مسجد یکی از زیباترین ورودیهای مساجد دنیا محسوب می شود که دارای طاق های فراوانی است .متشکل از نوشته های طلایی و رنگها و کاشی های هندسی مختلف است.

آموزش و پرورش

بر اساس PCBS ، در سال 1997 ، حتماً بیش از از 90 درصد جمعیت غزه بالای 10 سال باسواد بودند. از جمعیت این شهر 140 هزار و 848 نفر در ثبت نام کرده اند (39.8 درصد در دبستان ، 33.8 درصد در دبیرستان و 26.4 درصد در دبیرستان). حدود 11134 نفر دیپلم لیسانس یا دیپلم ساخته شده‌اند.

در سال 2006 ، 210 مدرسه در غزه وجود داشت. 151 توسط وزارت آموزش و پرورش سازمان ملی فلسطین ، 46 مورد توسط آژانس امداد و آثار ملل متحد و 13 مدرسه تخصصی اداره می شود. در مجموع 154251 دانش آموز وارد مطالعه شده و 5،877 معلم شاغل شده است. اقتصاد از بین رفته است در حال حاضر تحت تأثیر تحت تأثیر آموزش نوار غزه قرار گرفته است. در سپتامبر 2007 ، یک تحقیق UNRWA در نوار غزه نشان داد که در مدارس چهارم تا نهم در مدار حدود 80 نتیجه شکست وجود دارد ، در ریاضیات تا 90 نتیجه شکست. در ژانویه 2008 ، صندوق کودکان سازمان ملل گزارش داد که مدارس در غزه کلاسهایی را که با مصرف انرژی زیاد از جمله اطلاعات فناوری ، آزمایشگاههای علمی و فعالیتهای برنامه بیشتر روبرو می شوند ، لغو می کند.

دانشگاه

دانشگاه های غزه را دارد. چهار دانشگاه اصلی این شهر دانشگاه الازهر - غزه ، دانشگاه آزاد القدس ، دانشگاه الاقصی و دانشگاه اسلامی هستند غزه . دانشگاه اسلامی ، متشکل از ده مرکز ، توسط گروهی از بازرگانان در سال 1978 تاسیس شد و این دانشگاه را به عنوان اولین دانشگاه در غزه تبدیل کرد. این تعداد 20،639 دانشجو داشت. الازهر عموماً سکولار است و در سال 1992 تأسیس شد. دانشگاه الاقصی در سال 1991 تاسیس شد. دانشگاه آزاد القدس دانشگاه منطقه ای آموزشی غزه خود را در سال 1992 در یک ساختمان اجاره ای در مرکز شهر تاسیس کرد که در اصل 730 دانشجو داشت. به دلیل افزایش سریع دانشجویان ، اولین ساختمان متعلق به دانشگاه را در ناصر احداث کرد. در سالهای 2007–2007 ، 3،778 دانشجو ثبت نام شده است.

کتابخانه عمومی

کتابخانه عمومی غزه در خارج از خیابان خیابان وهدا واقعاً موجود است و مجموعه نزدیک به 10 هزار نفر دارد. کتابهایی به زبانهای عربی ، انگلیسی و فرانسوی. مساحت کل ساختمان حدود 1410 متر مربع (15200 فوت مربع) است ، این ساختمان از دو طبقه و یک زیرزمین ساخته شده است. این کتابخانه در سال 1999 پس از دلیل مربوط به سال 1996 توسط غزه توسط شهردار Aoun Shawa ، شهرداری Dunkerque و بانک جهانی افتتاح شد. کتابخانه با استفاده از بهترین نیازهای کتابخانه ، نیاز به ذینفعان ، فراهم آوردن امکانات لازم برای دسترسی به منابع موجود و سازماندهی برنامه‌های مختلف فرهنگی از قبیل رویدادهای فرهنگی ، سمینارها ، سخنرانی ها ، ارائه فیلم ها ، فیلم ها ، هنر و کتاب است.

جاذبه‌های گردشگری شهر غزه

مکان‌های مورد توجه برای ناظران این شهر عبارتند از مسجد جامع عمری، مسجد سید هاشم، مسجد ابن عثمان، مسجد ابن مروان، حرم شیخ ابوالعزم، حرم شیخ اجلین، تل منتار، قلعه ناپلئون (قلعه الرضوان) و کلیسای سن پورفیروس. این شهر همچنین دارای تفرجگاه‌های جدید متعددی است که در آن جهانگردان و مردم بومی می‌توانند در کنار ساحل و استخرهای شنا، به شنا و استراحت بپردازند.

مسجد جامع (مسجدالعمری)

مسجدالعمری با مناره‌های باشکوه خود در پایین شهر غزه واقع شده که معروف است این مسجد ناحیه اولیه معبد مارناس و سپس کلیسای ارتودوکس یونانی را اشغال کرده‌است. این مسجد همچنین در مکان کلیسای نرمن که توسط صلیبیون در قرن دوازهم میلادی ساخته شده بود، قرار گرفته‌است.

قلعه ناپلئون (قصرالباشا)

این قلعه نیز در پایین شهر غزه واقع شده و این بنای مستحکم سنگی آن به دوره مملوک بر می‌گردد. این مکان به عنوان قصر الباشا شناخته می‌شود زیرا ناپلئون چند شب را در این نقطه در مسیر حرکت خود به سوی شهر در سال ۱۷۹۹ سپری کرده‌است.

کلیسای سن پورفیروس

این کلیسای قرن چهارم مکانی است که سن پورفیروس درگذشت و در (۴۲۰میلادی) آن دفن شد. کلیسا در شهر قدیمی غزه ولقع شده‌است و هنوز توسط جامعه ارتودوکس یونانی امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مسجد السید هاشم

در بخش الدراج قرار گرفته، این مسجد یکی از بزرگترین و زیباترین مساجد قدیمی در غزه می‌باشد. مزار هاشم بن عبدمناف، جد محمد که طی سفر تجاری خود در غزه درگذشته‌است تصور می‌شود در زیر گنبد این مسجد قرار داشته باشد.

شهرهای خواهر خوانده شهر غزه

بارسلونا (اسپانیا)

ترومسو (نروژ)

تل‌آویو (اسرائیل)

تبریز (ایران)

تورین (ایتالیا)