جمهوری خلق بنگلادش
ويژگي جغرافيايي كشور بنگلادش
جمهوری بنگلادش واقع در جنوب آسيا، از جنوب شرق با ميانمار، از جنوب با خليج بنگال و از شمال، غرب و شرق با هند هم مرز و مساحت آن 143998 كيلومتر مربع است. پايتخت بنگلادش، شهر داكا و بندر چتاگانگ از شهرهاي مهم آن است(اسعدي، 1369ش، ج2، ص10).
بنگلادش در مسير رودهاي گنگ، براهماپوترا و مگنا سه رود اصلي اين كشور در ساحل خليج بنگال قرار دارد و طول سواحل و اراضي دلتايي آن 547 كيلومتر مربع است. این کشور از نظر زمين شناسي به سه منطقه تقسيم می‌شود: 1 ـ تپه ها كه در بخش چيتاگُنگ در جنوب شرقي قرار دارد؛ 2ـ سرزمين هاي مرتفع كه شامل ناحيه مدهوپور در شمال داكا، و باربند در شمال غربي است؛ 3ـ جلگه ها كه 90% مناطق بنگلادش را تشكيل مي¬دهد. جلگه بنگال كه به جلگه سفلاي هند و گنگ نيز معروف است، بزرگ ترين دلتاي جهان است(عبدالكريم، 1988م، ص33).
رودهاي گنگ، براهماپوترا (جمونا)، ميگهنا و پدما مهم ترين رودهاي بنگلادش است. رود گنگ و رودهايي كه به آن مي ريزد، ناحيه وسيعي از جنوب غربي بنگلادش را در بر مي گيرد. سرچشمه هيچ يك از رودهاي بنگلادش در داخل اين سرزمين قرار ندارد، از این رو بنگلادش بر جريان رودهايي كه سرزمين آن را آبياري می‌كند نظارت كامل ندارد؛ براي مثال، ساخت سدي بر بالاي رود گنگ در ايالت بنگال غربي هند، موجب تغيير مسير مقادير قابل ملاحظه اي آب به نفع اين ايالت شده است. رودخانه هاي پرشمار، مهم ترين چشم انداز طبيعي بنگلادش است و به طور چشم گيري بر سبك زندگي مردم آن جا تأثير گذاشته است. ته نشيني رسوبات آبرفتي اين رودها باعث غناي خاك كشاورزي می‌شود و ذخاير بزرگ ماهي آنها، منبع غذايي مهمي براي ساكنان اين كشور است(كريمي، ۱۳۵۴ ـ ۱۳۶۰ش، ص350).
بنگلادش آب و هوايي نيمه استوايي (نيمه گرمسيري) دارد كه با بادهاي موسمي باران زا تعديل می‌شود. سه فصل اصلي عبارت است از: فصل گرم (از اسفند تا خرداد)؛ فصل نسبتاً خنك، اما موسمي، مرطوب و گرم (از خرداد تا شهريور)؛ فصل خشك و خنك (از مهر تا بهمن). متوسط دما از هفت درجه در دي تا 32 درجه در ارديبهشت تغيير مي كند. دما گاهي به چهل درجه مي رسد. قريب 80% باران سالانه از خرداد تا شهريور مي بارد. در اين زمان، بادهاي موسمي باران زا از جنوب به جنوب غربي مي¬وزد. ميانگين باران سالانه در غرب بين 1270 تا 1520 ميلي متر، و در مناطق ديگر كشور حدود 2540 ميلي متر است. منطقه سلهت در شمال شرقي بيشترين ميزان بارندگي در دنيا را از آن خود ساخته است. طوفان هاي مهيب، گردباد، تندر و تورنادو، گاه كشور را در هم می‌نوردد(اسعدي، همان، ص 6).
داكا پايتخت بنگلادش، كولنا(خولنا)، چيتاگُنگ و ناراين گنج، راج شاهي و بوگرا بزرگ ترين شهرهاي اين كشور است. 17% بنگلادش جنگل است و سراسر زمين هاي جنگلي را گياهان متنوع پوشانده است.