سالم الشاطری

سالم بن عبدالله الشاطری (1359 - 1439ق) فقیه شافعی واعظ اسلامی و معلم در مرکز علمی تریم برای علوم دینی و عربی در حضرموت بود. او یکی از مهم‌ترین علمای شافعی در یمن بلکه در جهان اسلام و برجسته‌ترین روحانیون شهر تریم بود که به دلیل علم پربار و تدریس ها و تالیفات ارزشمندش از سوی بسیاری از مجالس علمی به "سلطان العلماء" ملقب شد. او مدیر مرکز علمی تریم بود که مهمترین مجموعه علوم دینی و شرعی در منطقه بود. هزاران نفر از علما، مبلغان و مصلحان که در آگاهی، فرهنگ و گسترش دین اسلام در سراسر جهان نقش داشتند، به دست او فارغ‌التحصیل شدند.

نسبت

سالم بن عبدالله بن عمر بن أحمد بن عمر بن أحمد بن عمر بن أحمد بن علی بن حسین بن محمد بن أحمد بن عمر بن علوی الشاطری بن علی بن أحمد بن محمد أسد الله بن حسن الترابی بن علی بن الفقیه المقدم محمد بن علی بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبیدالله بن أحمد المهاجر بن عیسى بن محمد النقیب بن علی العریضی بن جعفر الصادق بن محمد‌الباقر بن علی زین‌العابدین بن الحسین بن امام علی بن أبی‌طالب، و امام علی، همسر فاطمه، دختر محمد صلی الله علیه و آله است.

او سی و پنجمین نوه رسول خدا محمد صلی الله علیه و آله و سلم است.

تولد و تربیت

او در سال 1359 هجری شمسی در شهر تریم حضرموت به دنیا آمد و در عصری پر از علما و صالحان در علوم مختلف نزد پدر و جد مادری اش محمد بن حسن عیدید در محیطی نیکو پرورش یافت. اما به یک باره در سال 1361 هجری شمسی در حالی که دو ساله بود پدر و جدش از دنیا رفتند و چون بزرگ شد به تحصیل پرداخت و از برادرش ابوبکر و برادرش مهدی و شیخ عبدالله بازغیفان بسیار کسب علم کرد. سپس به مرکز علمی تریم پیوست و از شاگردان ارشد پدرش عبدالله بن عمرالشاطری بهره برد .

اساتید

اساتید او در حضرموت

و اما اساتید او در حضرموت بسیارند و بیشتر آنها از شاگردان ارشد پدرش هستند و از مشهورترین آنها عبارتند از:

علوی بن عبدالله بن شهاب‌الدین

محمد بن سالم بن حفیظ

محفوظ بن سالم بن عثمان

عمر بن علوی الکاف

جعفر بن أحمد العیدروس

عمر عوض حداد

عبدالله بن محمد بن سعید بازغیفان

سالم سعید بکیر باغیثان

فضل بن عبدالرحمن بافضل

حسین بن عبدالرحمن بن شهاب‌الدین

محمد بن هادی السقاف

مصطفى بن أحمد المحضار

عبدالله بن صالح الحبشی

سالم بن أحمد بن جندان

عبدالقادر بن أحمد السقاف

أحمد مشهور بن طه الحداد

أخوه محمد المهدی بن عبدالله الشاطری

أخوه أبوبکر بن عبدالله الشاطری

أخوه حسن بن عبدالله الشاطری

اساتید او در مکه

سپس در حدود سال 1376 هجری قمری برای افزایش سطح علمی خود به مکه مکرمه سفر کرد و حدود چهار سال در آنجا اقامت گزید و از علمای بزرگ آن زمان مکه، از جمله مشهورترین آنها، علم آموخت:

علوی بن عباس المالکی

حسن بن محمد المشاط

سالم بن طالب العطاس

حسن بن محمد فدعق

أبوبکر بن سالم البار

محمد نور سیف هلال المکی

زینی بویان

عبدالله بن أحمد دردوم

عبدالله بخاش

عبدالحمید زکریا بیلا

محمد یاسین الفادانی

عبدالله بن سعید اللحجی

حسن بن محمد سعید یمانی

محمد أمین کتبی

محمد العربی التبانی

اساتید او در عدن

در عدن نیز از تعدادی از علما بهره برد؛ از جمله:

محمد بن سالم البیحانی

علی بن محمد باحمیش

کامل عبدالله صلاح

فعالیت علمی و تبلیغی

در سال 1381 هجری قمری برای کسب علم و تبلیغ دین از مکه به یمن بازگشت و پس از بازگشت از سال 1381 تا 1396 هجری قمری یعنی مدت پانزده سال در عدن زندگی کرد. و گاهی برای دید و بازدید و تدریس در مرکز علمی تریم به آنجا می‌رفت.

در مدتی که در عدن بود به ابرخی وظایف پرداخت، از جمله: سخنرانی، وعظ وارشاد، تدر‌یس در بیشتر مساجد عدن مثل: مسجد الع‌یدروس و مسجد أبان و سخنرانی در مسجد باجن‌ید بخور مکسر، و تدر‌یس در بعضی مدارس حکومتی مثل: مدرسه حکومتی شمسان ، و انجام عقدهای شرعی و قانونی نکاح با حکم حکومتی.

با افزایش فعلیت تبلیغی و تدریس او و نیل و استقبال مردم به او ، حزب سوسیالیست کمونیست سعی در جلوگیری و توقف او داشت، زیرا حزب سوسیالیست پس از استقلال یمن در سال 1387 حکومت خود را در جنوب یمن آغاز کرده بود و فعالیت‌های تبلیغی دینی سالم الشاطری با مبانی آنها ناسازگار و در تضاد بود و چون رسماً راهی برای جلوگیری از آن نیافتند به سوء قصد بر او متوسل شدند و او این موضوع را در جزوه ای با عنوان «قصة مؤامرة الاغت‌یال والاعتقال» به تفصیل آورده است.

چون از توطئه ترور جان سالم به در برد، در ماه ربیع الثانی سال 1396 هجری قمری به شهر تریم بازگشت و برای بار نخست مرکز علمی تریم را پس از تعطیلی بازگشایی کرد و تا سال 1400 هجری قمری آموزش در آنجا از سر گرفته شد تا اینکه از جانب حکومت حزب سوسیالیست کمونیست ممنوع التدریس شد و تمام درس‌های مرکز علمی تریم تعطیل شد. او حدود نه ماه و نیم زندانی و شکنجه شد. در ماه رمضان سال 1401 هجری قمری پس از تلاش‌های کمیته اصلاحات بین جنوب و شمال یمن در آن روزها آزاد شد. پس از آن در سال 1403 برای انجام حج به مکه و مدینه سفر کرد و در مدینه مستقر شد.

در آن زمان عمر بن عبدالرحمان الجفری و برادرانش را در مدینه یک مرکز علمی تاسیس کردو سالم الشاطری و زین بن ابراهیم بن صمیط را جهت تدریس در آن مرکز برگزیدند . او قریب به ده سال در آنجا به تدریس پرداخت.

پس از تحقق وحدت یمن، برای تدریس و تبلیغ به شهر تریم بازگشت و با کمک و مشارکت برادرش حسن بن عبدالله الشاطری، مرکز علمی تریم که توسط حزب سوسیالیست حاکم تعطیل شد و نزدیک به دوازده سال تعطیل بود را در سال 1412 بازگشایی کرد. پس محافل علمی شریف و مدرسه های عمومی در مرکز فعال شدند و طلاب از جاهای مختلف و گروهی از علمای تریم برای کسب علم آمدند و تا امروز مرکز فعال است.

وی علاوه بر فعالیت در مرکز علمی تریم، به دلیل دانش و تجربه تدریس به عنوان مدرس «دانشکده شریعت الاحقاف» در تریم منصوب شد و سپس استعفا داد و به تدریس در همان مرکز علمی تریم مشغول شد.

او بر فقه شافعی و سایر مکاتب فقهی مسلط ممتاز بود و در دروس خود غالباً نظرات سایر مکاتب فقهی را با ظرافت ها و دقت ها و فواید علمی و ادبی ذکر می‌کرد. همچنین در سایر علوم و هنرها از جمله: تفسیر، علوم قرآنی، حدیث، بلاغت، صرف و نحو، نجوم، تاریخ و نسب شناسی سابقه تبحر و آشنایی بالایی داشت.

او برای تبلیغ به کشورهای زیادی سفر کرد؛ از جمله: اندونزی ، مالزی ، سنگاپور ، برونئی ، سریلانکا ، مصر ، شام ، خلیج فارس و دیگر کشورهای عربی و اسلامی.

تالیفات

سالم الشاطری به تحصیل و تبلیغ دین و دعوت الی الله علاقه‌مند بود و به شیوه پدرش عبدالله بن عمر شاطری چندان به تألیف اهمیت نمی داد . هرگاه پدرش تصمیم به تالیف و نگاشتن می گرفت اگر با استادش شیخ احمد بن حسن العطاس مشورت می‌کرد، استادش او را نهی می‌کرد از نوشتن و می‌گفت: «هزار مرد دانشمند هستند که کتاب می نویسند.» با این حال تالیفاتی داشته است که عبارتند از:

«الفوائد الشاطر‌یة ف‌ی النفحات الحرم‌یة»؛

«نظم بعض المسائل والضوابط الفق‌یهة»؛

«ن‌یل المقصود ف‌ی مشروع‌یة ز‌یارة نب‌ی الله هود»؛

«قصة مؤامرة الاغت‌یال والاعتقال»؛

زندگی نامه کوتاهی از پدرش عبدالله بن عمرالشاطری؛

آشنایی مختصر با مرکز علمی تریم و کسانی که در آن تحصیل و تدریس کردند؛

انتشار، تصحیح و چاپ نامه «وص‌یتان عظ‌یمتان» نوشته محمد بن علی مولا عیدید و نوشته پدرش عبدالله بن عمر شاطری؛

تصحیح و چاپ کتاب «الآ‌یات المتماثلات المتقاربات المتشابهات من القرآن الکر‌یم» اثر محمد بن علوی العیدروس؛

تصحیح و نشر و تدوین «أدع‌یة ومناجاة» نوشته محمد بن حسن عیدید.

او مجموعه بزرگی از سخنرانی ها و درس‌ها در بسیاری از موضوعات اسلامی‌دارد، از جمله: یک سلسله دروس رمضان و یک سلسله درس در احکام حج، الاسراء، معراج، غزوات، تفسیر، احکام. ازدواج و سایر دروس فقهی و اخلاقی و تاریخی که در کتابخانه صوتی ایشان موجود است.

وفات

وی در روز جمعه شب شنبه در شهر جده عربستان در 30 جمادی الاول سال 1439 هجری قمری مطابق با 16 فوریه 2018 میلادی درگذشت و روز بعد به مکه مکرمه منتقل شد تا در قبرستان معلا دفن شود .

منبع

البورعی، فارس محمد (1430ق). نفحات المسک العطری با سند و سند شیخ عزیزمان عالم سالم بن عبدالله بن عمرالشتری (PDF) .