سوره مؤمنون
سوره مؤمنون بیست و سومین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء ۱۸ قرآن جای دارد. این سوره به دلیل اشاره به ۱۵ صفت از صفات مؤمنان، مؤمنون نامیده شده است. روی‌گردانی از کار و سخن بیهوده، پیشتاز بودن در کارهای خیر، اشاره به داستان حضرت موسی(ع) و حضرت نوح(ع)، خلقت انسان و معاد از مباحث این سوره است. آیات ۹۹ و ۱۰۰ درباره آرزوی کافران هنگام مرگ برای بازگشت به دنیا و انجام اعمال صالح از آیات مشهور سوره مؤمنون است.
مؤمنون
جمع مؤمن، به معنای افراد با ايمان.
مفهوم کلي سوره
اسامی سوره
- مؤمنون،
- قد أفلح،
- فلاح[۲].
علت نامگذاری
«سوره مؤمنون»؛ سبب نام‌گذارى آن يازده آيۀ ابتداى اين سوره است که اوصاف و آثار و نشانه‌هاى مؤمنان را بيان کرده است[۳].
«سوره قد أفلح»؛ نامگذاری سوره به اسم اولين عبارت میباشد.
«سوره فلاح»؛ ابن‌عاشور در التحرير و التنوير اين اسم را برای اين سوره آورده است ولی علتی بر آن ذکر نکرده است[۴]. به نظر میرسد به خاطر کلمه افلح در آيه اول و آيات بعدی اين سوره است که عوامل فلاح و رستگاری مؤمنين را بيان میکند.
تعداد آيات و کلمات و حروف
سوره مؤمنون صدوهيجده آيه دارد[۵].
سوره مؤمنون هزاروهشتصدوچهل کلمه دارد[۶].(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است)
سوره مؤمنون چهارهزاروهشتصدودو حرف دارد[۷]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است)
اهداف و آموزه‌ها
اهداف کلی سوره مؤمنون عبارتند از:
محتوا و موضوعات
سوره مؤمنون چنان که از نامش پيدا است بخش مهمى از آن سخن از اوصاف برگزيده مؤمنان است. سپس بحث‌هايى در زمينه اعتقاد و عمل بيان مى کند که تکميل کننده آن صفات مى باشد. روی هم رفته مجموع مطالب اين سوره را مى توان به چند بخش تقسيم کرد:
بخش اول که از آيه قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ آغاز میشود تا چندين آيه بعد بيانگر صفاتى است که مايۀ فلاح و رستگارى مؤمنان است و خواهيم ديد اين اوصاف آن قدر حساب شده و جامع است که جنبه‌هاى مختلف زندگى فردى و اجتماعى را تحت پوشش خود قرار مى دهد.
و از آنجا که خمير مايه همه آنها ايمان و توحيد است در بخش دوم به نشانه‌هاى مختلف خداشناسى، و آيات آفاقى و انفسى پروردگار در پهنه عالم هستى، اشاره کرده، و نمونه‌هايى از نظام شگرف عالم آفرينش را در آسمان و زمين و آفرينش انسان و حيوانات و گياهان بر مى شمارد.
و براى تکميل جنبه‌هاى عملى در بخش سوم به شرح سر گذشت عبرت انگيز جمعى از پيامبران بزرگ همچون نوح(ع)، هود(ع)، موسى(ع)، عيسى(ع) پرداخته فرازهايى از زندگى آنها را بيان مى کند.
در بخش چهارم روى سخن را به مستکبران کرده، و با دلائل منطقى و گاه با تعبيرات تند و کوبنده به آنها هشدار مى دهد، تا دل‌هاى آماده به خود آيد و راه بازگشت به سوى خدا را پيدا کند.
در بخش پنجم بحث‌هاى فشرده اى درباره معاد بيان کرده است.
و در بخش ششم از حاکميت خداوند بر عالم هستى و نفوذ فرمانش در همه جهان سخن مى گويد.
سرانجام در بخش هفتم باز هم سخن از قيامت، حساب، جزا و پاداش نيکوکاران و کيفر بدکاران به ميان مى آورد، و با بيان هدف آفرينش انسان سوره را پايان مى دهد. و به اين ترتيب محتواى اين سوره مجموعه اى است از درسهاى اعتقادى و عملى، و مسائل بيدارکننده و بيان خط سير مؤمنان از آغاز تا پايان[۹].
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابى‌بن‌کعب از پيامبر روايت کرده است که «هر که سوره مؤمنون را بخواند، فرشتگان در روز قيامت او را به روح و ريحان و آنچه موجب چشم روشنى است، بشارت میدهند».
امام صادق(ع) فرمود «هر که سوره مؤمنون را بخواند و در هر جمعه تکرار کند، خداوند کار او را به سعادت ختم میکند و در بهشت برين با انبياء و مرسلين است[۱۰]».
محل و زمان و فضای نزول
سوره مؤمنون در مکه بر پيامبر(ص) نازل شده است[۱۱].
سوره مؤمنون بعد از سوره انبياء در مکه نازل گرديده است، بنابراين به نظر مى آيد حدود سالهاى هشت بعثت نازل شده باشد[۱۲].
ظاهرا [فضا و] شأن نزولى براى سوره مؤمنون نقل نشده است بلکه ضرورت موقع ايجاب مى کرده که در تداوم وحى آسمانى، اين مطالب ارزنده يادآورى و بيان شود تا مؤمنان بدانند، ايمان تنها با زبان کافى نيست بلکه لازمه اش عمل است و نيز آنها و کافران بدانند که کفر و شرک و اعمال ناشايست در دنيا و آخرت پيامد ناگوارى دارد[۱۳].
ويژگی
مؤمنون جزو سور مئين (صد آيه ای‌ها) است ابن قتيبه می‌گويد سور مئين سوره‌هايی هستند که بعد از سور طوال آمده‌اند علت نامگذاری اين سوره‌ها به مئين نزديک بودن تعداد آيه‌های اين سوره‌ها به عدد صد میباشد[۱۴]. گفته شده اين سوره‌ها عبارتند از «بنی إسرائيل، کهف، مريم، طه، أنبياء، حج و مؤمنون»[۱۵]. برخی ديگر نيز سور مئين را سوره‌های «توبه، نحل، هود، يوسف، کهف، بنی اسرائيل، انبياء، طه، مؤمنون، شعراء و صافات» ذکر کرده‌اند[۱۶].
روايتى است که از رسول خدا(ص) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره‌هاى مئين را به جاى انجيل و سوره‌هاى مثانى را به جاى زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌هاى مفصّل فزونى بخشيد[۱۷].
اهداف و اوصاف ناب و عوامل رستگاری مؤمنان در سوره مؤمنون به زيبايی ترسيم شده است.
منبع
برگرفته از سایت معرفی سوره مومنون - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir
پانویس
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 21.
- ↑ التحرير و التنوير، ج 18، ص 5.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 23.
- ↑ التحرير و التنوير، ج 18، ص 5.
- ↑ الكشف و البيان،ج 7، ص 37.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 14، ص 24.
- ↑ تفسير نمونه، ج14، ص 191- 190.
- ↑ ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 17، ص 28.
- ↑ مجمع البيان فی تفسير القرآن، ج 7، ص 156.
- ↑ تفسير أحسن‌الحديث، ج 7، ص 93.
- ↑ تفسير أحسن‌الحديث، ج 7، ص 94.
- ↑ زاد المسير فى علم التفسير، ج 4، ص 141
- ↑ ]دراسة حول القرآن الکريم، ص ۳۷.
- ↑ التمهيد فی علوم القرآن، ج1، ص313.
- ↑ جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34