ابن دایه بغدادی
احمد بن ابی الحسن یوسف بن ابراهیم كاتب، (حدود 250 – 334ق) ابوجعفر. معروف به «ابن دایه بغدادی». منجم، ریاضیدان، شاعر و نویسنده دربار طولونی. یاقوت كنیه پدرش را «ابی یعقوب» ذكر كرده است. مادر بزرگ او دایه خلیفه «ابواسحاق ابراهیم بن مهدی»(خلافت: 201 تا 203ق) بود و به همین سبب او و پدرش را «ابن دایه» خواندهاند. ولادت او معلوم نیست اما از آنجا كه وفات پدرش حدود سال 250هجری بود، ناگزیر او میبایست در همین حدود یا پیش از آن تولد یافته باشد و ظاهراً تولد او پس از آمدن پدرش از بغداد به مصر بوده است. وفات او را به سال سیصد و سی و اندی بعد از هجرت نوشتهاند. سید عاملی و زركلی ترجیحاً وفات او را به سال 340 هجری در نظر گرفتهاند، اما دیگران سال 334هجری نوشتهاند. پدرش«یوسف بن ابراهیم»(م265ق) از شاعران و نویسندگان دربار «ابنطولون»(م270ق) فرمانروای مصر و شام بود. وی در مصر به تحصیل علم و ادب پرداخت و علاوه بر شعر، در طب، نجوم، تاریخ و حساب نیز تبحر یافت. تخصص او در علم ریاضیات چنان بود كه او را یكی از بزرگترین ریاضیدانان اسلامی سده چهارم هجری و در ردیف «ثابت بن قره حرانی»، «ابوالوفاء»، «ابن عراق» و «خجندی» دانستهاند. ترجمه آثار ریاضی او به زبان لاتین، در تكمیل دانش ریاضیات در سدههای میانه تأثیر زیادی داشته است. از جمله «لئوناردو فیبوناتچی: LEONARDO FIBONACCI»، «یوردانوس نموراریوس: JORDANUS NEMORARIUS» و «پیزایی» از ریاضیدانان سده هفتم هجری در آثار خود او را ستوده و از او بهره جستهاند و با «اقلیدس» همپایهاش دانستهاند. وی بعد از مرگ پدر، شغل او را در دربار طولونیان ادامه داد و تا آخر عمر به همین كار مشغول بود. ذوق ادبی و شعری او چنان بود كه گاهی در محاورات عادی، از طریق شعر پاسخ میگفت. برخی از دانشمندان شیعه مانند «سیدبن طاوس»(م664ق) و «ابن شهرآشوب»(م588ق) تصریح به تشیع وی كردهاند. قطعاتی از اشعار او نیز دلالت كامل بر تشیع او دارد زیرا وی در این اشعار تصریح به وصایت و جانشینی علی(ع) بعد از پیغمبر(ص) نموده است:
- خیر من صلی و صام و من
- مسح الاركان و الحجبا
- و وصی المصطفی و اخ
- دون ذیالقربی و ان قربا
- و امیرالمؤمنین به
- ناثر الأخبار و الكتبا
نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.
یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۱۵:۴۵، ۱۶ اکتبر ۲۰۲۲؛
| نام | احمد بن ابی الحسن یوسف بن ابراهیم كاتب |
|---|---|
| القاب و سایر نام‌ها | ابن دایه بغدادی |
| زاده | حدود سال 250هجری • مصر |
| درگذشت | سال 340 هجری |
| استادان | ؟؟؟ |
| شاگردان | ؟؟؟ |
| آثار | تفسیر الثمره لبطلمیوس • اخبار المنجمین • اخبار الاطباء • مختصر المنطق • السیاسه لافلاطون • الطبیخ • كتاب المكافاه • سیره احمدبن طولون •حسن العقبی |
| دین و مذهب | اسلام • تشیع |
| فعالیت‌ها | منجم • ریاضیدان • شاعر • نویسنده دربار طولونی. |
(علی بهترین كسی بود كه نماز گزارد و روزه گرفت و اركان كعبه و پردههای آن را مسح نمود. او جانشین مصطفی و برادری بود كه از همه خویشان نزدیك نزد او گرامیتر بود. او امیرمؤمنان بود ما اخبار و كتاب‌ها را از او روایت میكنیم).
از اساتید و شاگردان او چیزی در منابع به چشم نمیخورد. یاقوت در معجمالادباء تألیفات متعددی از او برمیشمارد كه از جمله آنها «تفسیر الثمره لبطلمیوس»، «اخبار المنجمین»، «اخبار الاطباء»، «مختصر المنطق»، «السیاسه لافلاطون»، «الطبیخ»، «كتاب المكافاه»، «سیره احمدبن طولون» و «حسن العقبی» هستند. بعضی از كتابهای او اكنون موجود و به چاپ رسیده است مانند كتاب المكافاه و سیاست افلاطون كه با عنوان «الفلسفه السیاسیه عندالعرب» در سال 1971م در الجزیره به چاپ رسیده است. كتاب مكافاه نیز مجموعهای است مشتمل بر 71 داستان از رویدادهای عراق، مصر و سایر كشورهای اسلامی و زندگی اجتماعی عصر طولونیان. این كتاب در سال 1941م به كوشش محمد امین افندی در قاهره چاپ شده است. گفتنی است نام او مشترك بین سه نفر است:
- ابوجعفر احمدبن یوسف بن قاسم بن صبیح عجلی(م214ق). از ثروتمندان بغداد و مشهورترین كاتب و سپس وزیر مأمون.
- ابوجعفر احمدبن یوسف بن ابراهیم معروف به ابندایه و صاحب شرح حال.
- ابونصر احمدبن یوسف سلیكی منازی(م437ق) كاتب ابونصر كردی در شمال عراق و هم مجلس با ابوالعلاء معری شاعر معروف شام.