احمد بن زین الحبشی
احمد بن زین الحبشی (1069 - 1144 هجری قمری) امام و فقیه، محقق حقوق اسلامی و یکی از مصلحان بزرگ اجتماعی در حضرموت است. وی دارای رهبری علمی، شیخ صوفی و دارای شاگردان زیادی بود. وی چندین کتاب از جمله «الرسالة الجامعة والتذکرة النافعة» را تألیف کرد که هر مبتدی در جستجوی دانش آن را می خواند. او همچنین آثار خیریه بسیاری مانند ساخت مساجد و برپایی درس‌های علمی‌دارد. زیارت ماهانه و هفتگی از آرامگاه وی تا به امروز از مزار وی در حوطة أحمد بن زین انجام می‌شود.
و بزرگترین مرجع برای زندگی نامه او کتاب «قرة العین وجلاء الرین بذکر شیء من مناقب الحبیب أحمد بن زین» است که توسط شاگردش محمد بن زین بن سمیط در یک جلد نگاشته شده است.[۱]
نسبت
أحمد بن زین بن علوی بن أحمد صاحب الشعب بن محمد بن علوی بن أبی‌بکر الحبشی بن علی بن أحمد بن محمد أسد الله بن حسن الترابی بن علی بن الفقیه المقدم محمد بن علی بن محمد صاحب مرباط بن علی خالع قسم بن علوی بن محمد بن علوی بن عبیدالله بن أحمد المهاجر بن عیسی بن محمد النقیب بن علی العریضی بن جعفر الصادق بن محمد‌الباقر بن علی زین‌العابدین بن الحسین بن الامام علی بن أبی‌طالب، وامام علی همسر فاطمه بنت محمد صلی الله علیه وآله است.
وی بیست و هشتمین نوه رسول خدا محمد صلی الله علیه وآله است.
تولد و تربیت
او در اوایل سال 1069 هجری قمری در شهر الغرفه حضرموت به دنیا آمد و مادرش فاطمه بنت علی بن عقیل باهارون جمال اللیل است. او در یک خانواده متدین و اهل علم رشد کرد و قرآن را حفظ کرد و در راه کسب علم تلاش فراوان نمود و برای تحصیل علم بسیار بین شهرهای شبام، تریس، سیئون و تریم با پای پیاده تردد می‌کرد و غذایی جز خرما نداشت و از نزد عالمی به نزد عالمی دیگر می‌رفت و از آنها بهره های علمی می برد.[۲]
اساتید
و شیوخ وی بسیاری از آنها هستند:[۳]
پدرش زین بن علوی الحبشی
عمه عیدروس بن علوی الحبشی
عبدالله بن أحمد بلفقیه
عبدالله بن علوی الحداد
أحمد بن عمرالهندوان
عیسی بن محمد الحبشی
أحمد بن هاشم الحبشی
محمد بن عبدالرحمن العیدروس
عبدالله بن عمر بلفقیه
عبدالله بن أبی‌بکر الخطیب
محمد بن أحمد باجبیر
عبدالرحیم بن محمد باکثیر
محمد بن عبدالله باجمال
أحمد بن عبدالله باشراحیل
شاگردان
بسیاری از دانش آموزان از آن بهره مند شدند. پس از مرگ شیخ عبدالله بن علوی الحداد، او پس از خود بارهای شیخ نشینی را به دوش کشید. از کسانی که از وی گرفتند:
محمد بن زین بن سمیط
عمر بن زین بن سمیط
عمر بن عبدالرحمن البار
علی بن حسن العطاس
أبوبکر بن حسن العطاس
أحمد بن علی العطاس
حمزه بن حسین العطاس
شیخ بن عبدالله الحبشی
سقاف بن محمد السقاف
یوسف بن عابد الحسنی
حسین بن أبی‌بکر بانافع
عبدالله بن عثمان العمودی
خدمات اجتماعی
او از خانه های خدا مراقبت می‌کرد و علاقه زیادی به ساخت مساجد داشت تا جایی که استاد او شیخ الحداد به او گفت: "تو پدر مساجد هستی." او هفده مسجد را در کشورهای همسایه ساخت و بازسازی کرد که به شرح زیر است:
مسجد الرشد که به پدربزرگش احمد صاحب الشعب نسبت داده می‌شود، که اکنون به مسجد الحوطه معروف است.
مسجد البهاء در حوته
(مسجد النور) در منطقه بامعدان در قسمت جنوبی الحوطه
(مسجد معروف باجمل) در خارج از شیبام
(مسجد ابن احمد) در غرب شیبام
(مسجد النور) در خمور نزدیک شیبام در جنوب غرب آن
مسجدی در جعیمه
مسجدی در نعام (روستایی در غرب جعیمه)
مسجدی در العرض واقع در غرب نعام
مسجدی در جوجا، که در غرب العرض قرار دارد
مسجدی در الخرابه از روستاهای شهر حزیه، معروف به بالاترین وادی حضرموت
(مسجد بعلاوی) در الغرفه
(مسجد الرضا) در الغرفه
مسجدی در الشعب معروف به شحوح بین شهر تریس و سیئون
مسجدی در محلی به نام الجواده اثر وادی سیر است
مسجدی در شهر القاره، که امروزه به قاره آل عبدالعزیز معروف است و نزد آنها به (مسجد احمد) معروف است.
و مسجدی در کنار مسجد استادش شیخ عبدالله الحداد دارد که در طرف نجدی، غرب سیون است.
کتابها
وی تألیفات بسیاری دارد از جمله:
«سفینة العلوم» أو «السفینة الجامعة الکبری»
«شرح العینیة»
«الموارد الرویة الهنیة فی شرح الأبیات المنظومة فی الوصیة»
«سبیل الرشد والهدایة فی وصیة أهل البدایة»
«الرسالة الجامعة والتذکرة النافعة»
«الجذبات الشوقیة إلی المقاعد الصدقیة»
«النفائس العلویة فی المسائل الصوفیة»
«الروض الناظر شرح قصیدة الحمد لله الشهید الحاضر»
«المقاصد الصالحة فی شرح شیء من علوم الفاتحة»
«تریاق القلوب والأسرار فی شرح شیء من علوم سید الاستغفار»
«القول الرائق فی شرح حکمة الإمام جعفر الصادق»
«المسلک السوی مختصر المشرع الروی»
«فتح الحی القیوم فی الإشارة فی شرح شیء من شراب القوم»
«الإشارة الصوفیة إلی الأطوار السبعة الإنسانیة»
«تبصرة الولی بطریق السادة آل أبی علوی»
«حزب الأسبوع من الصلاة علی النبی»
«خطب رمضانیة»
«الجنا الطیب الکثیر من ثمار الجامع الصغیر من کلام البشیر النذیر»
فرزندان
او با فاطمه دختر عمویش عیدروس ازدواج کرد و او دو دختر به نام های علویه و رقیه به دنیا آورد. فاطمه وفات کرد ازین رو با خواهر فاطمه به نام شیخه بنت عیدروس ازدواج کرد و از او صاحب فرزندانی به نام های جعفر، عمر، محمد، عبدالله، علی، سلمی، خدیجة و بهیجه شد که همه آنها به جز جعفر و سلمی قبل از مادرشان فوت کردند. شیخه یک ماه پس از وفات شیخ از دنیا رفت. احمد بن زین همچنین با عایشه بنت رشید باشراحیل ازدواج کرد و از او نیز صاحب فرزندانی به نام های علوی، ابوبکر، محمد و الحسن شد.
وفات
او در منطقه خلع راشد از دنیا رفت که بعداً به حوطه احمد بن زین تغییر نام داد. وی در نوزدهم شعبان سال 1144 هجری قمری بعد از ظهر جمعه در سن 75 سالگی درگذشت.[۴]
منابع
الحبشی, أحمد بن زین (1435 هـ). الرسالة الجامعة والتذکرة النافعة (PDF) (الطبعة الثالثة). بیروت، لبنان: دار المنهاج.
پانویس
- ↑ القضمانی, محمد یاسر (2014). السادة آل باعلوی وغیض من فیض أقوالهم الشریفة وأحوالهم المنیفة. دمشق، سوریا: دار نور الصباح. صفحة 123.
- ↑ السقاف, عبدالله بن محمد (1356 هـ). تاریخ الشعراء الحضرمیین. الجزء الثانی. القاهرة، مصر: مطبعة العلوم. صفحة 58.
- ↑ الحبشی, عیدروس بن عمر (1430 هـ). عقد الیواقیت الجوهریة. الجزء الثانی. تریم، الیمن: دار العلم والدعوة. صفحة 838.
- ↑ السقاف, عبدالرحمن بن عبیدالله (1425 هـ). إدام القوت فی ذکر بلدان حضرموت. بیروت، لبنان: دار المنهاج. صفحة 578.