آیات وحدت

آیات وحدت در قرآن کریم در واقع یک سری از آیات‌اند که در آنها بر مسئله وحدت تاکید شده است خداوند متعال در آن آیات دستور صریح می‌دهد که بر مبنای ایمان و گرایش به ریسمان الهی متحد و متفق باشید و از تفرق و تشتت بپرهیزید. اتحاد به‌معنای یکی شدن، در اصل از ریشه وحدت به مفهوم یکتایی و یگانگی است. اتحاد اساسی‌ترین عنصر برای تحقق بخشیدن به آرمان‌های یک امت یا ملت است. به‌همین دلیل، یکی از عهد و پیمان‌های الهی با پیامبران، ایجاد وحدت و یگانگی در جامعه است، قرآن کریم به اهمیت مسئله اتحاد بسیار تأکید کرده و برای ایجاد و حفظ این یگانگی در امت، راهکارهای گوناگونی را ارائه داده است. در کتاب وحی آیات بسیاری را می‌توان یافت که در آنها به مسئله وحدت اشاره شده است.

آیات وحدت آفرین/ آیات وحدت

برخی از آیات وحدت

«واعتصموا...»نساء/ ۱۶۴، «تعاونوا...»مائده/ ۲، «اصلحوا...»نساء/ ۱۶۴، «اصلاح بین الناس...»همان/ ۱۱۴، «الَّف بینهم...»انفال/ ۶۳، «امّةٌ واحدة...»انبیاء. آیه ۹۲، «امّة وسط...»بقره/ ۱۴۲، «حزب الله»مجادله/۲۲، «صبغة الله...»بقره، آیه ۱۲۸ و «اخوة». سوره حجرات، آیه ۱۰. همچنین در آیه ۱۳ سوره حجرات می‌خوانیم: «یا اَیُّهَا النَّاسُ اِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ اُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا اِنَّ اَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ اَتْقاکُمْ»، (ای مردم، ما شما را مرد و زن آفریدیم و شما را تیره‌ها و قبایلی قرار دادیم تا همدیگر را درک کنید و زندگی هماهنگ داشته باشید) با فضیلت‌ترین شما در نزد خداوند با تقواترین شماست. در این آیه تأکید ویژه‌ای بر وحدت قبایل و گروه‌های انسان‌ها وجود داشته است. بشر تشنه‌ آزادی‌، عدالت و حق است که اسلام با دعوت به اتحاد توانسته است به‌این خواسته‌ها پاسخ مثبت دهد. تمسک به‌آیات قرآن کریم هدیه و میراث گرانبهایی است که در قرآن بر آن تاکید شده است. قرآن کریم در صریح‏‌ترین آیه خود در مورد وحدت، همه مؤمنان را به چنگ زدن به ریسمان الهی و پرهیز از تفرقه فراخوانده است. در آیه ۱۰۳ سوره آل عمران می‌فرماید «وَ اعتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاًوَ لا تَفَرَّقُوا»، (همگی چنگ به‌ ریسمان الهی بزنید و پراکنده نشوید) نعمت وجود خدا را برخود به یاد‌آورید که چگونه دشمن یکدیگر بودید و او میان دل‌های شما الفت ایجاد کرد و به‌برکت نعمت او برادر شدید. در این که مقصود از ریسمان الهی چیست، مفسران اختلاف دارند. قرآن، کتاب و سنت، دین الهی، اطاعت خداوند، توحید خالص، ولایت اهل‏ بیت(ع) و جماعت وجوهی است که در تفسیر آن گفته شده است. برخی نیز مفهوم حبل‌اللَّه را شامل همه این معانی دانسته‏‌اند.

قرآن کریم نخستین منادی وحدت در امت اسلامی

نخستین منادی وحدت و امت، واحده شدن قرآن کریم است که می‌فرماید، «إِنَّ هذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُونِ» (انبیاء/۹۱) (این دین شما و این امت شماست، دین یگانه و من پروردگار شمایم، پس مرا بپرستید). باید مسلمانان آگاه، به‌اهمیت این شعار قرآنی «امت واحد» پی‌ببرند و عظمت آن را درک کنند و تفرقه‌ها را از میان بردارند و نابود سازند و هرگونه حرکتی که به دوگانگی و تفرقه مسلمانان بینجامد حرکتی خواسته دشمنان و برخلاف دعوت قرآن کریم است. در اینجا می‌توان محور وحدت در دیدگاه قرآن را توحید و در مرتبه دیگر دین اسلام دانست. قرآن کریم، پیامبر(ص) را به سوی اهل کتاب می‌فرستد و از آنان برای پیوستن به شعار توحید و جدایی از غیر او دعوت می‌کند، (ای پیامبر به اهل کتاب بگو، بیایید براساس کلمه‌ای که بین ما و شما مشترک است، غیر از خدا را نپرستیم و یک دیگر را در برابر خداوند به‌عنوان رب و پروردگار نگیریم پس اگر روی برگرداندند بگویید، شاهد باشید که ما اهل تسلیم در برابر حق هستیم).

وجود پیامبر (ص) و سیره ایشان عامل وحدت

قرآن کریم وجود پیامبر(ص) را محوری برای همبستگی و یگانگی مسلمانان می‌شناسد (آل عمران/ ۱۵۹)، همچنین مراجعه به سنت حضرت را راه‏کارهایی برای ایجاد و حفظ یگانگی معرفی کرده است، «فَإِن تَنازَعْتُمْ فِی شَیْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِ لَی اللَّهِ وَالرَّسُول». (نساء/ ۵۹). این آیه یادآور می‌شود که اگر در امری اختلاف پیدا کردید، به خدا و رسول او رجوع کنید. شهید مطهری در دسته‌بندی عوامل اصلی تعالی و انحطاط جوامع از وحدت و تفرقه به‌عنوان یکی از عوامل اساسی مؤثر در اعتلا و انحطاط یاد کرده و می‌نویسد، در قرآن کریم به چند عامل مؤثر در اعتلاها و انحطاط‌ها برمی‌خوریم، اتحاد و تفرق، در سوره آل عمران آیه ۱۰۳ دستور صریح می‌دهد که بر مبنای ایمان و گرایش به ریسمان الهی متحد و متفق باشید و از تفرق و تشتت بپرهیزید. در تفسیر آیه ۴۶ سوره انفال چنین توضیح می‌دهد، با خودتان نزاع و مشاجره نکنید، وقتی که اردنی‌ها و فلسطینی‌ها خودشان به روی یکدیگر تفنگ بکشند عروسی دشمن است پس دستور هم این است که با یکدیگر منازعه و مشاجره، نکنید که در پس آن سستی و ضعف پدیدار می‌شود و پشت سر ضعف آن شوکت، عظمت و قدرت شما از میان می‌رود. قرآن می‌خواهد جامعه مسلمانان برتر از دیگران باشد، «ولا تهنوا ولاتحزنوا و انتم الاعلون ان کنتم مؤمنین» (آل عمران ۱۲۹) و ایمان، ملاک برتری قرار گرفته است. مگر ایمان چه می‌کند؟ ایمان ملاک وحدت، رکن شخصیت و تکیه‌گاه استقلال و موتور حرکت جامعه اسلامی است.

نزاع و تفرقه عامل ویران کننده امت اسلام

نزاع و اختلاف، عامل انهدام کیان و شخصیت جامعه اسلامی است. در جای دیگر می‌فرماید، «ولا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم» با یکدیگر نزاع نکنید و اختلاف نداشته باشید که سست و ضعیف خواهید شد و خاصیت خود را از دست خواهید داد، جدال و اختلاف، کیان و شخصیت جامعه اسلامی را منهدم می‌کند. ایمان اساس دوستی و وداد و ولاء مؤمنان است».