ابوسعید اعرابی
أبو سعید بن الْأَعرَابِی که نامش أَحْمد بن مُحَمَّد بن زِیَاد بن بشر بن دِرْهَم الْعَنزی بود؛ از علما و شیوخ متصوفه اهل سنت در قرن چهارم هجری است[۱]. ابوعبدالرحمن سلمی او را در زمان خود شیخ الحرم یاد کرده است و ذهبی نیز او را با القابی همچون «الإمام المحدّث القدوة الصدوق الحافظ شیخ الإسلام» یاد می‌کند[۲]. ولادت او را به سال 246 هـ گفتهاند و محل تولدش را بصره ولی او ساکن مکه مکرمه بوده است. و در تصوف کتب متعددی را نگاشته است. او را همچنین از مورخان و محدثان ثقه نام برده‌اند.
معاصران
او با بزرگانی از اهل تصوف همنشین بود که از آن میان می‌توان به: أبا القاسم الجنید، عمرو بن عثمان المکی، أباالحُسین النّوری، حسناً المسوحی، أباجعفر الحفّار، أباالفتح الحمال اشاره کرد که سلمی او را شیوخ و عالم آنها می‌داند.
اساتید
الحسن بن محمد بن الصباح الزعفرانی، عبدالله بن أیوب المخرمی، سعدان بن نصر، محمد بن عبدالملک الدقیقی، أبا جعفر محمد بن عبیدالله المنادی، عباس الترقفی، عباس بن محمد الدوری، إبراهیم بن عبدالله العبسی و....
شاگردان
أبوعبدالله بن خفیف، أبوبکر بن المقرئ، أبوعبدالله بن منده، القاضی أبوعبدالله بن مفرج، عبدالله بن یوسف الأصبهانی، محمد بن أحمد بن جمیع الصیداوی، عبدالله بن محمد الدمشقی القطان، صدقة بن الدلم، عبدالرحمن بن عمر بن النحاس عبدالوهّاب بن منیر المصریان، محمد بن عبدالملک بن ضیفون شیخ أبی عمر بن عبدالبر، أبوالفتح محمد بن إبراهیم الطرسوسی و تعداد زیادی از حجاج و مجاورین شهر مکه.
آثار
او آثار فراوانی را به رشته تحریر درآورده است که از آن میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
المعجم، فی أسماء شیوخه.
طبقات النساک.
تاریخ البصرة.
الاختصاص، فی ذکر الفقر والغنی.
الإخلاص ومعانی علم الباطن.
العمر والشیب.
معانی الزهد وأقوال الناس فیه وصفة الزاهدین.
المواعظ والفوائد.
گفتار
خداوند تبارک و تعالی خروج از دنیا و ورود در بهشت را برای عارفان خوشایند قرار داده است؛ اگر به عارف گفته شود که شما در این دنیا باقی می‌مانید، او به همان اندازه دچار مرگ تدریجی می‌شد و اگر به اهل بهشت گفته می‌شد که شما را از آن بیرون می‌کنند برای آنان مرگی دردآور بود. پس خوبی دنیا در خروج از آن و خوبی آخرت (بهشت) در سکونتی جاودانه در آن.
خداوند متعال فرزند آدم را از روی غفلت آفرید و شهوت و فراموشی را در او نهاد. همگان در غفلت هستند مگر اینکه خدا به بنده‌ای رحم کند پس او را بیدار می‌سازد. نزدیکترین انسان‌ها به کسب توفیق الهی کسانی هستند که درماندگی حقارت و ضعیف بودن نفس خود را بشناسند و ناتوانی تدبیر خود را با تواضع در برابر خدا ابراز کن و بگو کسی که مدعی است در تدبیر امور خود نتیجه‌ای جز خواری نصیبش نمی‌شود مگر آن که تدبیر امورش را به قدرت الهی واگذار کند.
وفات
وی در مکه مکرمه در ماه ذی القعده سال 340 هجری قمری در 64 سالگی درگذشت [۳].
پانویس
- ↑ طبقات الصوفیة، أبو عبدالرحمن السلمی، ص320-323، دار الکتب العلمیة، ط2003
- ↑ سیر أعلام النبلاء، الذهبی، ج15، ص407-412، ط2001، مؤسسة الرسالة
- ↑ ابوسعید بن الاعرابی