اخوان المسلمین ترکیه
اخوان‌المسلمین ترکیه به‌وسیله حسن البنا در سفر حج در سال 1946 میلادی با اطلاع يافتن از شرایط جوانان ترکیه و عدم تسلط آنان به زبان عربی و تحریک برخی از عرب‌ها و مسلمانان به تلاش برای احیای جنبه عربی ترکیه و سازماندهی اخوان‌المسلمین در آنجا تشکیل شد[۱].
| اخوان المسلمین‌ترکیه | |
|---|---|
 | |
| نام حزب | اخوان‌المسلمین ترکیه |
| تاریخ تأسیس | 1949 م، ۱۳۲۷ ش، ۱۳۶۷ ق |
| مؤسس | حسن البنا- نجم‌الدین اربکان |
| رهبران |
|
شکل‌گیری
اخوان‌المسلمین ترکیه را به عنوان یکی از ایستگاه‌های مهم این گروه پس از لشکرکشی گسترده علیه آنها پس از سوءقصد به جمال عبدالناصر رئیس‌جمهور سابق مصر دانست و سعید رمضان با شرکت در بسیاری از کنفرانس‌ها بیشترین نقش را در گسترش عقاید اخوان در ترکیه داشت. که از طریق آن برای تقویت ارتباط با روشنفکران اسلامی در آن منطقه تلاش کرد. در دهه پنجاه قرن گذشته، برخی از سیاستمداران ترکیه شروع به ابراز تمایلات اسلامی و تلاش برای سوءاستفاده از موقعیت محبوب اسلام در آنجا برای ارائه ایده‌های اخوانی خود کردند، اما این صداها با مخالفت اکثریت نخبگان سکولار حاکم بر ترکیه روبرو شدند. و در دهه هشتاد قرن گذشته نسلی از سیاستمداران ترکیه ظهور کردند که به مخالفت علنی از نخبگان سکولار حاکم کشورشان پرداخته و خواستار بازگشت ارزش‌های اسلامی به صحنه سیاسی ترکیه شدند.
احزاب اخوانی در ترکیه
حزب نظم
در راس گروه‌هایی که سعی در استفاده از اندیشه اسلام اخوانی در ترکیه داشتند، نجم‌الدین اربکان بود که وی با جنبش نورسی، گروهی که برنامه درسی آنها با اخوان‌المسلمین شباهت داشت متحد شد و کتاب‌های البنا و اخوان‌المسلمین را تدریس می‌کرد تا این‌که در سال 1970 حزب ملی نظم تأسیس شد و این اولین سازمان سیاسی با هویت اسلامی بود که از زمان سقوط خلافت در سال 1924 توسط دولت مدرن ترکیه شناخته شده بود. اما پس از کودتای 1971 منحل شد.
حزب سلامت
حزب سلامت که با مجوز دولت در 11/10/1972 م تأسیس شد. پس از انتخابات 14 اکتبر 1973، حزب سلامت و حزب خلق ائتلاف کردند و دولت تشکیل دادند که در آن اربکان مقام معاون نخست‌وزیر را به دست گرفت که بعد از کودتای 1980 اربکان زندانی و حزب منحل شد.
حزب رفاه
حزب رفاه در سال 1983 تاسیس شد. بنابراین گروه نجم‌الدین اربکان برای تشکیل این حزب همت گماردند. و حزب رفاه با حضور در انتخابات مجلس و شهرداری‌ها شهرداری‌ها به حرکت خود ادامه داد. انتخابات شهرداری 1994 با پیروزی در بیش از 400 شهرداری که مهم‌ترین آنها شهرداری آنکارا و شهرداری استانبول (اسلامپول) بود، حزب رفاه را به صحنه توجه جهانی و منطقه‌ای سوق داد. این انتخابات پیش درآمد افزایش محبوبیت رفاه بود. نتایج انتخابات مجلس در دسامبر 1995 اعلام شد. حزب رفاه 158 کرسی به دست آورد و این تعداد نمایانگر یک پنجم اعضای شورای قانونگذاری بود. در اوایل سال 1996 میلادی، این حزب توانست رقبای خود را در انتخابات قانونگذاری در این کشور کنار زده و نجم‌الدین اربکان برای دومین بار نخست‌وزیر شد. در ذیل گوشه‌ای از سیاست‌های دولت آورده شده است:
- حمایت از آرمان فلسطین؛
- ایستادن در برابر روند ارتباط با اسرائیل در دولت ترکیه؛
- خواستار قطع روابط ترکیه و اسرائیل در پی درخواست آن برای انتقال پایتخت به بیت‌المقدس؛
- فراخواندن ملل متحد برای کشورهای اسلامی؛
- فراخوان بازار مشترک اسلامی؛
- ایجاد واحد پول واحد اسلامی، "دینار اسلامی"؛
- تأسیس نیروی نظامی برای دفاع از جهان اسلام؛
- تأسیس نهادهای فرهنگی که بر اساس مبانی اسلامی وحدت فرهنگی و فکری ایجاد کنند.
حزب فضیلت
حزب فضیلت یک حزب اسلامگرا بود که در دسامبر سال 1998 تأسیس شد و در سال 2001 پس از صدور حکم از سوی دادگاه عالی قانون اساسی در آنکارا در 22 ژوئن 2001 مبنی بر تعطیلی حزب و ممنوعیت فعالیت حزب پس از متهم شدن به نقض قانون اساسی تعطیل شد.
حزب سعادت
حزب سعادت ترکیه آخرین حزب جنبش حزب ملی اسلامی است که توسط نخست‌وزیر پیشین ترکیه تاسیس شد. وی موفق شد 2٪ در انتخابات محلی بدست آورد، اما به زودی پس از جدایی اردوغان گل، آرینچ و دیگران از حزب برای تأسیس یک حزب جدید برجستگی این حزب در معادلات سیاسی ترکیه از بین رفت. در همین دوره بود که اربکان و دستگیری و محاکمه وی به اتهام اختلاس وجوه از حزب منحل شده رفاه او را به دو سال زندان محکوم کرد و او در آن زمان 77 ساله بود و سرانجام نجم‌الدین اربکان در سال 2011 درگذشت.
حزب عدالت و توسعه
حزب عدالت و توسعه ترکیه، علیرغم انکار حزب اسلامی بودن و تمایل به استفاده نکردن از شعارهای مذهبی در گفتمان سیاسی خود امتداد فکری اخوان‌المسلمین است. این حزب می‌گوید این یک حزب محافظه‌کار است و همچنین به عنوان نماینده جنبش "اسلام میانه رو" طبقه بندی شده است. این حزب سرمایه‌داری بازار را در پیش گرفته و به شدت به دنبال پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا است و برخی این حزب و سیاست‌های آن را عنوان عثمانی نئو یا نئو عثمانی می‌خوانند. در 12 ژوئن 2011، این حزب پس از کسب 50.4٪ آرا، پیش از حزب جمهوری خواه خلق و حزب جنبش ملی‌گرایانه، در انتخابات قانونگذاری پیروز شد و این حزب 326 کرسی از 550 کرسی پارلمان را به دست آورد.
مبانی فکری
مبانی فکری اخوان‌المسلمین در ترکیه با ایده‌های گروه عمومی تفاوتی نداشت، اگرچه ترکیه از ویژگی خاصی برخوردار بود که در ایجاد دولت ترکیه موثر بود و از طریق شعارها و موضوعات اسلامی به عمل سیاسی می‌رسید، به شرح زیر است:
- تأسیس حکومت دینی؛
- کنترل دولت از طریق انتخابات (اوراق بهادار وزرا)؛
- اسلام یک سیستم جامع به خودی خود است و از همه جنبه‌ها آخرین روش زندگی است و از طریق دعوت و تعلیم و تربیت در هر مکان و زمانی قابل اجرا است؛
- برنامه درسی اخوان شامل یک برنامه جامع است که قواعد اندیشه و عقاید را وضع می‌کند و برای رابطه با دیگری آماده می‌شود و می‌خواهد در چارچوب مقررات شرع اسلامی و بازگشت به نجیب به ادغام بین دین و دولت بر اساس قرآن و حدیث برسد؛
- اخوان‌المسلمین در صورت احراز شرایط لازم به عمل جهادی پایبند هستند؛
- نقش متمدنانه از طریق حاکمیت، شهادت و رهبری در جهان حاصل می‌شود.
رابطه اخوان ترکیه با اخوان‌المسلمین در مصر
اخوان در جشن‌های احزاب اخوان اربکان شرکت می‌کرد در سال 1998 مصطفی مشور، محمد مهدی عاکف، احمد سیف الاسلام حسن البنا و شیخ محفوظ النهنا در جشن‌های حزب رفاه اسلامی شرکت کردند. در ژوئن 2006 اخوان مشتاق بود در جشن 553 امین سالگرد فتح قسطنطنیه شرکت کند، جشنی که توسط حزب سعادت ترکیه ترتیب داده شده بود.
سفر نخست‌وزیر ترکیه رجب طیب اردوغان در سپتامبر 2011، در اولین سفر خود پس از انقلاب 25 ژانویه، زیرا این دیدار رابطه حزب با اخوان‌المسلمین را تأیید کرد و اخوان را مبدأ اسلام سیاسی دانست[۲].