سوره اسراء
سوره اسراء پنجاهمین سوره‌ای است که به پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) نازل شده، ولی در مصحف هفدهمین سوره قرآن قرار گرفته است. این سوره ۱۱۱ آیه دارد و در مکه به پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) نازل شده است. نام‌گذاری این سوره به اسراء (سفر شبانه)، به مناسبت سخن گفتن از سفر شبانه پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله)، از مسجدالحرام به بیت‌المقدس است. مفهوم کلی سوره اسراء درباره مفاهیمی مانند: مسئله معاد، کیفر، پاداش، نامه اعمال و نتایج آن، مسئله آزادی اراده و اختیار و بازگشت نتیجه عمل به خود انسان، احترام به پدر و مادر و بخشی از تاریخچه اسرائیل است. نام دیگر این سوره بنی اسرائیل است و به دلیل این در که بخشی از آن درباره تاریخ اسرائیل صحبت شده است.
| سوره اسراء | |
|---|---|
 | |
 | |
| نام‌های دیگر سوره | سوره بنی اسرائیل |
| شماره سوره | ۱۷ |
| محل نزول | مکه(مکی) |
| جزء | ۱۵ |
| تعداد آیات | ۱۱۱ |
مفهوم کلی سوره
- توحید‌گرایی و معاد‌باوری؛
- اعجاز قرآن و معراج پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله)؛
- حکمت‌های وحیانی[۱].
اسامی و علت نام‌گذاری سوره
- إسراء، بنی اسرائیل، سبحان[۲].
- «سوره إسراء»؛ نام‌گذاری آن به إسراء به سبب اولین آیۀ آن است که به رخداد إسراء و معراج پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) اشاره دارد[۳].
- «سوره بنی‌اسرائیل»؛ چون بخش قابل توجهی از این سوره در آغاز و پایان به داستان بنی اسرائیل پرداخته است به سوره بنی‌إسرائیل شهرت یافته[۴] و در روایات به این نام خوانده شده است[۵].
- «سوره سبحان»؛ اطلاق نام سبحان بر سوره إسراء به سبب کلمه آغازین آن است. در روایتی از امیرمؤمنان، علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) نیز از این سوره به سوره «سبحان» یاد شده است[۶].
اهداف و آموزه‌ها
هدف‌های اساسی سوره إسراء عبارت‌اند از:
محتوا و موضوعات
بطور کلی میتوان گفت آیات سوره إسراء بر محور امور زیر دور می‌‌زند:
- دلائل نبوت مخصوصا قرآن و نیز معراج؛
- بحث‌هایی مربوط به معاد، مساله کیفر و پاداش و نامه اعمال و نتائج آن؛
- بخشی از تاریخ پر ماجرای بنی‌اسرائیل که در آغاز سوره و پایان آن آمده است؛
- مساله آزادی اراده و اختیار و اینکه هر گونه عمل نیک و بد، نتیجه‌اش به خود انسان بازگشت می‌کند؛
- مساله حساب و کتاب در زندگی این جهان که نمونه‌ای است برای جهان دیگر؛
- حق‌شناسی در همه سطوح، مخصوصا درباره خویشاوندان و بخصوص پدر و مادر؛
- تحریم اسراف و تبذیر، بخل، فرزندکشی، زنا، خوردن مال یتیمان، کم فروشی، تکبر و خون‌ریزی؛
- بحث‌هایی در زمینه توحید و خداشناسی؛
- مبارزه با هر گونه لجاجت در برابر حق و اینکه گناهان میان انسان و مشاهده چهره حق پرده می‌افکند؛
- شخصیت انسان و فضیلت و برتری او بر مخلوقات دیگر؛
- تاثیر قرآن برای درمان هر گونه بیماری اخلاقی و اجتماعی؛
- اعجاز قرآن و عدم توانایی مقابله با آن؛
- وسوسه‌های شیطان و هشدار به همه مؤمنان به راه‌های نفوذ شیطان در انسان؛
- بخشی از تعلیمات مختلف اخلاقی؛
- و سرانجام فرازهایی از تاریخ پیامبران به عنوان درس عبرت برای همه انسان‌ها و شاهدی برای مسائل بالا[۸].
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابی‌بن‌کعب از پیامبر گرامی نقل کرده است که: «هر کس سوره بنی‌اسرائیل را قرائت کند و هنگام خواندن آیه‌ای که درباره پدر و مادر است، دچار رقت قلب شود، در بهشت اجری به او داده می‌شود که برابر دو هزاروچهارصد پیمانه و هر پیمانه‌ای از تمام نعمت‌های دنیا بهتر است».
حسن‌بن‌ابی العلا از امام صادق (علیه‌السّلام) روایت کرده است که: «هر کس سوره بنی‌اسرائیل را در هر شب جمعه بخواند، نمی‌میرد تا قائم (علیه‌السّلام) را درک کند و از اصحاب و یارانش باشد[۹]».
محل و زمان نزول
- تمام سوره إسراء مکی است، بجز، پنج آیه آن: «لا تَقْتُلُوا النَّفْسَ ...»، «لا تَقْرَبُوا الزِّنی ....»، «أُولئِکَ الَّذِینَ یَدْعُونَ ....»، «أَقِمِ الصَّلاةَ ...»، «وَ آتِ ذَا الْقُرْبی ...»این قول از حسن است.
- قتاده و معدل- بنقل از ابن‌عباس- گویند: آیات مدنی سوره از وَ إِنْ کادُوا لَیَفْتِنُونَکَ ... تا وَ قُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ ... (73 تا 80) یعنی هشت آیه است[۱۰].
- سوره اسراء در سال یازدهم بعثت، یک سال و دو ماه قبل از هجرت در مکه بر پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله) فرود آمد[۱۱].
فضای نزول
با توجه به اینکه سوره إسراء یک سال پیش از هجرت پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله) نازل شده است، فضای نزولی که برای سوره اسراء میتوان تصور نمود ادامه عناد مشرکان با پیامبر علی‌رغم آشکار شدن معجزه سیر شبانگاهی و معراج آن حضرت و داستان‌هایی که از شکل مسجدالاقصی و کاروان‌های بین راه تعریف نمودند می‌باشد. زیرا که معراج پیامبر نیز در همین ایام بوده است .خداوند متعال بعد از اشاره به مسئلۀ معراج به قصۀ بنی‌اسرائیل و حضرت موسی و دیگر پیامبران و اقوام گذشته می‌پردازد که هر کدام از آنها با بهانه‌گیری و نافرمانی خودشان به چه عاقبتی گرفتار شدند و در واقع هر یک از این قصه‌ها هشداری است برای مشرکان مکه که در مقابل پیامبر اسلام جبهه‌گیری کرده بودند.
ویژگی
سوره إسراء جزو سور مئین (صد آیه‌ای‌ها) است ابن‌قتیبه می‌گوید سور مئین سوره‌هایی هستند که بعد از سور طوال آمده‌اند علت نام‌گذاری این سوره‌ها به مئین نزدیک بودن تعداد آیه‌های این سوره‌ها به عدد صد می‌باشد[۱۲]. گفته شده این سوره‌ها عبارتند از «بنی‌إسرائیل، کهف، مریم، طه، أنبیاء، حج و مؤمنون»[۱۳]. برخی دیگر نیز سور مئین را سوره‌های «توبه، نحل، هود، یوسف، کهف، بنی اسرائیل، انبیاء، طه، مؤمنون، شعراء و صافات» ذکر کرده‌اند[۱۴].
روایتی است که از رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصل فزونی بخشید[۱۵].
بخاری از ابن‌مسعود روایت کرده که دربارۀ سوره‌های: بنی اسرائیل، کهف، مریم، طه، و الانبیاء گفت: «این سوره‌ها از سوره‌های کهن اول است، و از دیرینه‌ها هستند» سپس به همین ترتیب آنها را ذکر کرد[۱۶].
آیات صد‌و‌هفت، صدوهشت و صدونُه این سوره دارای سجده تلاوت هستند.
سوره اسراء با آن که مکی است، برخی مشخصات سوره‌های مدنی را دارد؛ آیات آن نسبتاً طولانی است، چرا که در اواخر اقامت پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) در مکه نازل شده و نوعی زمینه برای سوره‌های مدنی به شمار می‌‌آید. این سوره با تسبیح خدا آغاز و با حمد و تکبیر او پایان می‌‌‌‌پذیرد[۱۷].
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 12، ص 21
- ↑ همان، ص 23.
- ↑ المنیر، ج 15، ص 5.
- ↑ بصائر ذوی التمییز، ج 1، ص 288؛ المنیر، ج 15، ص 5.
- ↑ ثواب الاعمال، ص 107؛ الدرالمنثور، ج 5، ص 181.
- ↑ بصائر ذوی‌التمییز، ج 1، ص 288، 296
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 12، ص 24.
- ↑ تفسیر نمونه، ج 12، ص 6-5
- ↑ ترجمه تفسیر مجمع‌البیان، ج 14، ص 75.
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 12، ص 23
- ↑ همان
- ↑ زاد المسیر فی علم التفسیر، ج 4، ص 141
- ↑ دراسة حول القرآن الکریم، ص ۳۷
- ↑ التمهید فی علوم القرآن، ج1، ص313
- ↑ جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 34
- ↑ ترجمه الإتقان فی علوم القرآن، ج 1، ص 215.
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 12، ص 24
منابع
- برگرفته از سایت معرفی سوره اسرا - پایگاه جامع قرآنquran.inoor.ir