معروف بن خربوذ
مَعروفِ بنِ خَرَّبوذ از اصحاب امام باقر (علیه‌السلام) و امام صادق (علیه‌السلام) و از اصحاب اجماع[۱] و از اولین فقهای شیعه است و چون در مکّه ولادت یافت به مکّی اشتهار دارد. معروف از راویانی است که هم نزد شیعه و هم اهل سنت توثیق شده است[۲].
| مَعروفِ بنِ خَرَّبوذ | |
|---|---|
| نام کامل | مَعروفِ بنِ خَرَّبوذ |
| اطلاعات شخصی | |
| محل تولد | مکّه |
| روز درگذشت | بین سال‌های ۱۴۱ - ۱۶۰قمری |
| فعالیت‌ها | از اصحاب امام باقر (علیه‌السلام) و امام صادق (علیه‌السلام)، از اصحاب اجماع و از اولین فقهای شیعه |
نسب
مَعروفِ بنِ خَرَّبوذ مکی، از موالی آل عثمان بن عفان بود[۳] که از همین روی او را قرشی نیز خوانده‌اند[۴]. سفیان بن عیینه نام پدر وی را مُسکان ذکر کرده ولی مِزّی این نظر را درست نمی‌داند[۵].معروف در نیمه دوم سده اوّل هجری در شهر مکّه متولد و دوران نوجوانی و جوانی را در همان شهر گذراند. شیخ طوسی در کتاب رجالش یک بار او را از اصحاب امام چهارم (علیه‌السلام) و گاهی امامان پنجم و ششم (علیهماالسلام) دانسته است[۶] و بنابر تحقیق آیت‌الله خویی چنین چیزی بعید نیست و سخن شیخ دقیق‌تر از دیگران است به این معنا که معروف زمان امام سجاد (علیه‌السلام) را درک کرده است، ولی در آن زمان جایگاه علمی‌اش در عصر امام باقر و امام صادق (علیهماالسلام) را نداشته است[۷].
جایگاه رجالی
معروف بن خربوذ از اصحاب اجماع و از آن دست راویانی است که بین شیعه و اهل سنت بر وثاقت او اتفاق است. رجال‌شناسان شیعه نظیر برقی، کشّی[۸]، شیخ طوسی[۹]، مامقانی[۱۰] و خویی[۱۱] و بسیاری از دیگر علما در کتاب‌های خود بر ثقه بودن وی تاکید کرده‌اند. به همین ترتیب نیز عالمان رجال اهل سنت مانند ابن حجر،[۱۲]، ابن حبان و ذهبی[۱۳] نیز او را توثیق کرده‌اند. کشّی وی را در شمار گروهی از یاران امام باقر (علیه‌السلام) و حضرت صادق (علیه‌السلام) می‌داند که همه فقیهان و عالمان شیعی، بر بزرگی و فقاهت آنان اجماع و اتفاق دارند و همه به والایی و منزلت آنان احترام میگذارند[۱۴] در عین حال کشّی در مذمت وی روایتی نقل کرده است که البته بسیاری از علما مانند احمد بن موسی آل‌‌طاووس ، مامقانی و ابوالقاسم خویی، یا از لحاظ سندی به آن اشکال کرده‌اند[۱۵] و یا آن را از نظر دلالت بر تضعیف معروف بن خربوذ، ناکارآمد می‌دانند[۱۶]. کشی روایاتی نقل می کند که دلالت برمدح او دارد[۱۷]و علامه مامقانی از خبری که دلالت بر ذم او می‌کند به بهترین شکل جواب داده است[۱۸].
مشایخ و راویان
نام معروف بن خربوذ در سند بیش از ۱۱ روایت آمده است، وی به طور مستقیم از امام سجاد، امام باقر و امام صادق (علیهم السلام) و علاوه بر این از ابوالطفیل عامر بن واثله، حکم بن مستورد[۱۹] و نیز بشیر بن تیم و محمد بن عمرو بن عتبه، روایت نقل کرده است. افراد بسیاری نیز از وی روایت نقل کرده‌اند که برخی از آنان عبارتند از:
- ابوداود طیالسی؛
- عبید بن معاذ؛
- حنان بن سَدیر الصیرفی؛
- وکیع بن جراح؛
- عبدالله بن سنان؛
- مالک بن عطیه؛
- ربیع مسلی؛
- عثمان بن رشید[۲۰].
درگذشت
ذهبی در کتاب (تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام)، تاریخ وفات وی را بین سال‌های ۱۴۱ - ۱۶۰قمری ذکر می‌کند[۲۱]؛ از گزارش‌های کشّی درباره معروف نیز استنباط می‌شود که وی تا سال‌های پس از دستگیری عبدالله محض در سال ۱۴۴ ق، زنده بوده است[۲۲].
پانویس
- ↑ رجال الکشى، ص238، شماره 431
- ↑ براى آگاهى بیشتر درباره او به این منابع مراجعه کنید: رجال الطوسى، ص101، 125، 320؛ اختیار معرفة الرجال، شماره هاى 359، 372، 376، 431؛ خلاصة الاقوال، ج1، ص170؛ المعجم الموحد، ج2، ص349؛ معجم رجال الحدیث، ج18، ص228؛ الکاشف، ج3، ص162؛ تهذیب الکمال، ج3، ص1352؛ تهذیب التهذیب، ج10، ص230؛ تقریب التهذیب، ج2، ص393؛ میزان الاعتدال، ج4، ص134؛ لسان المیزان، ج7، ص393؛ تاریخ الثقات، ص343؛ طبقات ابن سعد، ج4، ص45؛ الجرح والتعدیل، ج8، ص1418؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج7، ص453.
- ↑ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۱۰، ص۲۳۰.
- ↑ طوسی، رجال، ص۳۱۱.
- ↑ عزیزی و دیگران، راویان مشترک، ج۲، ص۸۷۱.
- ↑ طوسی، رجال، صص ۳۱۱، ۱۴۵، ۱۲۰.
- ↑ خویی، معجم‌الرجال، ج۱۸، ص۲۳۰.
- ↑ اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۴۷۱.
- ↑ طوسی، رجال، صص ۳۱۱، ۱۴۵، ۱۲۰
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۲۲۷.
- ↑ خویی، معجم‌الرجال، ج۱۸، ص۲۲۸.
- ↑ تهذیب التهذیب، ج۱۰، ص۲۳۰
- ↑ ذهبی، میزان الاعتدال، ج۴، ص۱۴۴.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۵۰۷.
- ↑ حسن بن زین الدین (صاحب معالم)، التحریر الطاووسی، ص۵۶۱.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۲۲۸. خویی، معجم‌الرجال، ج۱۸، ص۲۲۸.
- ↑ نک: معجم رجال الحدیث، ج19، ص249 ـ 252
- ↑ تنقیح المقال فى علم الرجال، انتشارات جهان، ج3، ص227.
- ↑ خویی، معجم‌الرجال، ج۱۸، ص۲۳۱-۲۳۰.
- ↑ سبحانی موسوعه الطبقات الفقها، ج۱، ص۵۳۱.
- ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۹ (حوادث وفیات ۱۴۱-۱۶۰ق)، ص۶۲۴.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۴۷۲.
منابع
- http://www.drmostafavi.blogfa.com/post/749#:~:text
- ابن حجر، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، دارصادر.
- ابومنصور، حسن بن زین الدین(صاحب معالم)، التحریر الطاووسی، مکتبه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، قم، ۱۴۱۱ق.
- خویی، ابوالقاسم، معجم الرجال الحدیث، دارالزهرا، بیروت.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، دارالکتاب العربی، ۱۴۱۱ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، دارالمعرفة، بیروت، لبنان.
- سبحانی، جعفر، موسوعه طبقات‌الرجال، موسسه امام صادق، قم، ۱۴۱۸ ق.
- طوسی، ابی جعفر، اختیار معرفه الرجال (رجال کشّی)، موسسه آل البیت لاحیاء التراث.
- طوسی، ابی جعفر، الرجال الطوسی، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۵ق.
- عزیزی، حسین و پرویز رستگار و یوسف بیات، راویان مشترک، بوستان کتاب، قم، ۱۳۸۰ش.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، مطبعه المرتضویه، نجف اشرف، ۱۳۵۲ق، افست انتشارات جهان، تهران.==