۸۷٬۸۲۶
ویرایش
کتابشناسی علم أنساب «نسخه های خطی» (مقاله) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۵ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۴۶
، ۱۵ نوامبر ۲۰۲۲جایگزینی متن - 'کتابها' به 'کتابها'
جز (جایگزینی متن - 'آیت الله' به 'آیت‌الله') |
جز (جایگزینی متن - 'کتابها' به 'کتابها') |
||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
==درآمد== | ==درآمد== | ||
نسب نگاری گرچه پیشینه ای پیش از اسلام دارد اما بعداز ظهور [[اسلام]] بدست مسلمانان به جهات مختلف مورد توجه قرار گرفت و | نسب نگاری گرچه پیشینه ای پیش از اسلام دارد اما بعداز ظهور [[اسلام]] بدست مسلمانان به جهات مختلف مورد توجه قرار گرفت و کتابهای مختلفی درباره آن نوشته شد. با بررسی ای که محققان در مورد پیشگامان درعرصه انساب‌نگاری انجام داده‌اند میتوان دریافت که هرچند برخی اولین مسلمان که به ثبت و ضبط انساب عنایت داشت، ابونصر محمد بن سائب کلبی (د 146ق) از اصحاب [[امام محمد باقر (ع)]] و امام جعفر صادق (ع) می‌دانند، اما ظاهرا وی گرچه از نسابین مطرح عصر خود بود اما شخصاً به تدوین انساب اقدام نکرده و کتابی به نام او در منابع ثبت نگردیده است. | ||
اما فرزند او هشام بن محمد کلبی ( د 204 ق ) حدود ده کتاب چون "جمهره " و " الفرید " و" الملوکی " در انساب نگاشته است. امااو نیز اولین نسب نگار مسلمان به شمار نمی‌آید زیرا هم زمان و حتی قبل از او کسانی مانند محمّدبن مسلم شهاب زُهری (د 124ق ) نویسنده کتاب" نسب قومه " و سحیم بن حفص معروف به ابوالیقظان نسابه (د ۱۹۰ق) مؤلف | اما فرزند او هشام بن محمد کلبی ( د 204 ق ) حدود ده کتاب چون "جمهره " و " الفرید " و" الملوکی " در انساب نگاشته است. امااو نیز اولین نسب نگار مسلمان به شمار نمی‌آید زیرا هم زمان و حتی قبل از او کسانی مانند محمّدبن مسلم شهاب زُهری (د 124ق ) نویسنده کتاب" نسب قومه " و سحیم بن حفص معروف به ابوالیقظان نسابه (د ۱۹۰ق) مؤلف کتابهای " النسب الکبیر" و " نسب خندف و اخبارها " و مؤرج بن عمرو سدوسی بصری (د ۱۹۵ق) مؤلف کتابهای " نسب قریش و جماهیر قبایل "، به تدوین انساب پرداخته‌اند؛ | ||
اما در این که هشام (د ۲۰۴ق) اولین نسب نگار شیعه ومجدد علم نسب وموسس مکتب عراق در نسب شناسی می‌باشد، هیچ تردیدی وجود ندارد. هشام حتی پا را فراتر از انساب آدمی گذاشته وبه تحقیقات کارشناسانه در باره برخی حیوانات ارائه داده است وکتاب " انساب الخیل فی الجاهلیه والاسلام " را تدوین کرده است. | اما در این که هشام (د ۲۰۴ق) اولین نسب نگار شیعه ومجدد علم نسب وموسس مکتب عراق در نسب شناسی می‌باشد، هیچ تردیدی وجود ندارد. هشام حتی پا را فراتر از انساب آدمی گذاشته وبه تحقیقات کارشناسانه در باره برخی حیوانات ارائه داده است وکتاب " انساب الخیل فی الجاهلیه والاسلام " را تدوین کرده است. | ||
از آغاز رشد تدوین کتب انساب بسیاری از دانشمندان وارد این عرصه شدند وآثار بسیاری را بجا گذاشته اند. بخشی از این آثار به همت محققین به چاپ رسیده و بخش دیگر هنوز به زیور چاپ مزین نشده‌اند و در کنج کتابخانه‌ها باقی مانده‌اند. بجاست که از زحمات علامه دوران، حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی (ره)یاد کنیم. ایشان با احیای | از آغاز رشد تدوین کتب انساب بسیاری از دانشمندان وارد این عرصه شدند وآثار بسیاری را بجا گذاشته اند. بخشی از این آثار به همت محققین به چاپ رسیده و بخش دیگر هنوز به زیور چاپ مزین نشده‌اند و در کنج کتابخانه‌ها باقی مانده‌اند. بجاست که از زحمات علامه دوران، حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی (ره)یاد کنیم. ایشان با احیای کتابهای اصیل نسب شناسی، در باز سازی این دانش درعصر ما و احیای علم انساب شیعی، نقش بسزایی ایفا کردند | ||
بی تردید کتابشناسی ورصد. های صورت گرفته در این عرصه میتواند به پژوهشگران در تحقیقات وایجاد آثار جدید کمک فراوانی داشته باشد. | بی تردید کتابشناسی ورصد. های صورت گرفته در این عرصه میتواند به پژوهشگران در تحقیقات وایجاد آثار جدید کمک فراوانی داشته باشد. | ||
در باب کتابشناسی علم انساب تاکنون چند پژوهش و تحقیق انجام گرفته است: | در باب کتابشناسی علم انساب تاکنون چند پژوهش و تحقیق انجام گرفته است: | ||
1- مقاله " کتابشناسی انساب " به زبان عربی، از سید مصطفی مطبعه چی اصفهانی | 1- مقاله " کتابشناسی انساب " به زبان عربی، از سید مصطفی مطبعه چی اصفهانی | ||
البته این تحقیق فقط به بررسی | البته این تحقیق فقط به بررسی کتابهای چاپی عربی موجود در بخش تبارشناسی کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی پرداخته است وتعداد 290 کتاب چاپ شده موجود در خزانه این کتابخانه، به همراه توضیح مضمون کتاب ومشخصات چاپی آن را رصد کرده است. | ||
این مقاله در مجله " میراث شهاب "، شماره 72 -73، ص 241 – 309 ( 68 ص ) به چاپ رسیده است. | این مقاله در مجله " میراث شهاب "، شماره 72 -73، ص 241 – 309 ( 68 ص ) به چاپ رسیده است. | ||
2- مقاله " برخی منابع فارسی در علم انساب " به زبان فارسی، از سید مصطفی مطبعه چی اصفهانی. | 2- مقاله " برخی منابع فارسی در علم انساب " به زبان فارسی، از سید مصطفی مطبعه چی اصفهانی. | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
3- مقاله مفصل " علم النسب من ابی‌طالب البغدادی الی العلامه المرعشی "به زبان عربی از آقای محمدکاظم محمودی. در فصل دوم این اثر، ابتدا ( 338 ) کتاب در علم نسب در حد اسم کتاب ومولف آن معرفی شده، و در ادامه در فصل سوم که به معرفی مولفین علم نسب براساس قرن پرداخته، به توضیحاتی در باب مولف وآثار و مشخصات چاپی وگاه خطی همت گماشته است. | 3- مقاله مفصل " علم النسب من ابی‌طالب البغدادی الی العلامه المرعشی "به زبان عربی از آقای محمدکاظم محمودی. در فصل دوم این اثر، ابتدا ( 338 ) کتاب در علم نسب در حد اسم کتاب ومولف آن معرفی شده، و در ادامه در فصل سوم که به معرفی مولفین علم نسب براساس قرن پرداخته، به توضیحاتی در باب مولف وآثار و مشخصات چاپی وگاه خطی همت گماشته است. | ||
این مقاله مفصل که در حدیک کتاب می‌باشد در جلد اولیادنامه " مرجع فرهنگبان "، ص 635 – 710 ( 75 ص ) به چاپ رسیده است. سعیهم مشکورا | این مقاله مفصل که در حدیک کتاب می‌باشد در جلد اولیادنامه " مرجع فرهنگبان "، ص 635 – 710 ( 75 ص ) به چاپ رسیده است. سعیهم مشکورا | ||
ما در پژوهش حاضر متکفل رصد حلقه مفقوده پژوهشهای پیشین در باب نسخه‌های خطی انساب گردیده ایم. قبل از ذکر | ما در پژوهش حاضر متکفل رصد حلقه مفقوده پژوهشهای پیشین در باب نسخه‌های خطی انساب گردیده ایم. قبل از ذکر کتابهاونسخههای خطی آنها باید متذکر نکاتی بود: | ||
1- این پژوهش عهده دار معرفی نسخه‌های خطی موجود درباب علم انساب وفروعات آن در کتابخانه‌های ایران واندکی از نسخه‌های خارج از کشور می‌باشد. بی تردید آگاهی از دستنوشته‌های خطی موجود در خارج از ایران، مستدعی جستجویی گسترده وزمان بر است که ان شاء الله به مرور انجام خواهد گرفت و به عنوان تکمله ارائه خواهد شد. | 1- این پژوهش عهده دار معرفی نسخه‌های خطی موجود درباب علم انساب وفروعات آن در کتابخانه‌های ایران واندکی از نسخه‌های خارج از کشور می‌باشد. بی تردید آگاهی از دستنوشته‌های خطی موجود در خارج از ایران، مستدعی جستجویی گسترده وزمان بر است که ان شاء الله به مرور انجام خواهد گرفت و به عنوان تکمله ارائه خواهد شد. | ||
2- در این پژوهش دست نوشته‌های تعداد ( 200 ) کتاب ویا رساله در علم انساب به زبان عربی وفارسی، بررسی و فقط تعدادی که دارای نویسنده مشخص بوده‌اند، معرفی شده‌اند وآثاری که نویسنده معلومی ندارند فعلا درج نشده است.. | 2- در این پژوهش دست نوشته‌های تعداد ( 200 ) کتاب ویا رساله در علم انساب به زبان عربی وفارسی، بررسی و فقط تعدادی که دارای نویسنده مشخص بوده‌اند، معرفی شده‌اند وآثاری که نویسنده معلومی ندارند فعلا درج نشده است.. | ||
3- حتی الامکان به چاپهای موجود کتاب اشاره خواهد شد تا پژوهشگران گرامی اشراف بیشتری نسبت به | 3- حتی الامکان به چاپهای موجود کتاب اشاره خواهد شد تا پژوهشگران گرامی اشراف بیشتری نسبت به کتابها داشته باشند. | ||
4- در توضیح نسخه‌های خطی، به ترتیب، نام کتابخانه و شهر(وگاه کشور ) وشماره نسخه وسالیا قرن نسخه وتعدادبرگیا صفحات ودر انتها آدرس فهرست کتابخانهیا منبعی که از آن اخذ شده است، آمده است. | 4- در توضیح نسخه‌های خطی، به ترتیب، نام کتابخانه و شهر(وگاه کشور ) وشماره نسخه وسالیا قرن نسخه وتعدادبرگیا صفحات ودر انتها آدرس فهرست کتابخانهیا منبعی که از آن اخذ شده است، آمده است. | ||
5- بعضی از کلمات اختصاری که درمشخصات نسخه‌های خطی بکار رفته است بدین قرار است: | 5- بعضی از کلمات اختصاری که درمشخصات نسخه‌های خطی بکار رفته است بدین قرار است: | ||
| خط ۶۸۱: | خط ۶۸۱: | ||
فهرست کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار ( شهید مطهری فعلی )، تهران، ابنیوسف شیرازی، محمدتقی دانش پژوه و علینقی منزوی، چاپخانه مجلس، چاپخانه دانشگاه تهران، 5جلد | فهرست کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار ( شهید مطهری فعلی )، تهران، ابنیوسف شیرازی، محمدتقی دانش پژوه و علینقی منزوی، چاپخانه مجلس، چاپخانه دانشگاه تهران، 5جلد | ||
فهرست کتابخانه ملی تبریز، میرودودیونسی، انتشارات کتابخانه ملی تبریز، 1348 تا 1354 ش، 3 جلد | فهرست کتابخانه ملی تبریز، میرودودیونسی، انتشارات کتابخانه ملی تبریز، 1348 تا 1354 ش، 3 جلد | ||
فهرست | فهرست کتابهای انجمن آثار ملی، فاطمه مهران و محمد غلامرضایی، تهران، انجمن آثار ملی، 1356 ش، 93 ص | ||
فهرست کتب خطی آستان شاهچراغ شیراز، علینقی بهروزی، شیراز، موزه آستان مقدس حضرت شاهچراغ، 1360 ش، وزیری، دو جلد | فهرست کتب خطی آستان شاهچراغ شیراز، علینقی بهروزی، شیراز، موزه آستان مقدس حضرت شاهچراغ، 1360 ش، وزیری، دو جلد | ||
فهرست مختصر نسخه‌های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، محمد طباطبایی بهبهانی ( منصور )، تهران، مرکز اسناد وموزه وکتابخانه مجلس شورای اسلامی، 1386 ش | فهرست مختصر نسخه‌های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، محمد طباطبایی بهبهانی ( منصور )، تهران، مرکز اسناد وموزه وکتابخانه مجلس شورای اسلامی، 1386 ش | ||