۴٬۹۳۳
ویرایش
جز (جایگزینی متن - '[[رده: ' به '[[رده:') |
جز (تمیزکاری) |
||
خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
إنک لعلی خلق عظیم <ref>(قلم / 4)</ref> | إنک لعلی خلق عظیم <ref>(قلم / 4)</ref> | ||
انسان این توانایی را دارد که با سپاس بر هدایت الهی راه راستی را پیش گیرد، یا در راه زشتکاری گام گذارد. | انسان این توانایی را دارد که با سپاس بر هدایت الهی راه راستی را پیش گیرد، یا در راه زشتکاری گام گذارد. | ||
إنا هدیناه السبیل إما شاکرا وإما کفورا <ref>[ انسان/ 3 ]</ref> | إنا هدیناه السبیل إما شاکرا وإما کفورا <ref>[انسان/ 3]</ref> | ||
فألهمها فجورها وتقواها <ref>[ شمس / 8 ]</ref> * قد أفلح من زکاها [ شمس 9 ] * وقد خاب من دساها <ref>[ شمس / 10 ]</ref> | فألهمها فجورها وتقواها <ref>[شمس / 8]</ref> * قد أفلح من زکاها [شمس 9] * وقد خاب من دساها <ref>[شمس / 10]</ref> | ||
قرآن کریم بارها اطاعت از رسول خدا را در کنار اطاعت از خداوند قرار داده: | قرآن کریم بارها اطاعت از رسول خدا را در کنار اطاعت از خداوند قرار داده: | ||
قل أطیعوا الله والرسول فإن تولوا فإن الله لا یحب الکافرین <ref>[ آل عمران / 32 ]</ref> | قل أطیعوا الله والرسول فإن تولوا فإن الله لا یحب الکافرین <ref>[آل عمران / 32]</ref> | ||
و در آیهای به صراحت چنین آمده است که آنچه را رسول آورده، برگیرید و آنچه را از آن نهی | و در آیهای به صراحت چنین آمده است که آنچه را رسول آورده، برگیرید و آنچه را از آن نهی کرده، واگذارید: | ||
ما آتاکم الرسول فخذوه وما نهاکم عنه فانتهوا واتقوا الله إن الله شدید العقاب <ref>[ حشر / 7 ]</ref> | ما آتاکم الرسول فخذوه وما نهاکم عنه فانتهوا واتقوا الله إن الله شدید العقاب <ref>[حشر / 7]</ref> | ||
قرآن، رسول اکرم(ص) را برای مؤمنان اسوهای نیک معرفی کرده است: | قرآن، رسول اکرم(ص) را برای مؤمنان اسوهای نیک معرفی کرده است: | ||
لقد کان لکم فی رسول الله أسوة حسنة لمن کان یرجوا الله والیوم الآخر وذکر الله کثیرا <ref>[ احزاب / 21 ]</ref> | لقد کان لکم فی رسول الله أسوة حسنة لمن کان یرجوا الله والیوم الآخر وذکر الله کثیرا <ref>[احزاب / 21]</ref> | ||
و بدین ترتیب نه تنها دستورهای گفتاری، بلکه کردار پیامبر(ص) نیز برای مسلمانان نمونهای اخلاقی معرفی شده است. | و بدین ترتیب نه تنها دستورهای گفتاری، بلکه کردار پیامبر(ص) نیز برای مسلمانان نمونهای اخلاقی معرفی شده است. | ||
=انسان، مخاطب دستورهای اخلاقی قرآن= | =انسان، مخاطب دستورهای اخلاقی قرآن= | ||
آیاتی در قرآن وجود دارند که انسان را آفریدهای برتر معرفی میکنند: | آیاتی در قرآن وجود دارند که انسان را آفریدهای برتر معرفی میکنند: | ||
ثم أنشأناه خلقا آخر فتبارک الله أحسن الخالقین <ref>[ مؤمنون / 14 ]</ref> | ثم أنشأناه خلقا آخر فتبارک الله أحسن الخالقین <ref>[مؤمنون / 14]</ref> | ||
لقد خلقنا الانسان فی أحسن تقویم <ref>[ تین / 4 ]</ref> | لقد خلقنا الانسان فی أحسن تقویم <ref>[تین / 4]</ref> | ||
در داستان آفرینش آدم نیز، انسان به عنوان خلیفه خداوند بر زمین به فرشتگان نمایانده شده است: | در داستان آفرینش آدم نیز، انسان به عنوان خلیفه خداوند بر زمین به فرشتگان نمایانده شده است: | ||
وإذ قال ربک للملائکة إنی جاعل فی الارض خلیفة قالوا أتجعل فیها من یفسد فیها ویسفک الدماء ونحن نسبح بحمدک ونقدس لک قال إنی أعلم ما لا تعلمون <ref>[ بقرة / 30 ]</ref> | وإذ قال ربک للملائکة إنی جاعل فی الارض خلیفة قالوا أتجعل فیها من یفسد فیها ویسفک الدماء ونحن نسبح بحمدک ونقدس لک قال إنی أعلم ما لا تعلمون <ref>[بقرة / 30]</ref> | ||
با این همه، در قرآن کریم انسان بارها به سبب اخلاق ناپسند سرزنش شده، و صفاتی چون ستمکاری، ناسپاسی، شتابزدگی و نادانی به طور عام به انسان نسبت داده شده است: | با این همه، در قرآن کریم انسان بارها به سبب اخلاق ناپسند سرزنش شده، و صفاتی چون ستمکاری، ناسپاسی، شتابزدگی و نادانی به طور عام به انسان نسبت داده شده است: | ||
وإن تعدوا نعمة الله لا تحصوها إن الانسان لظلوم کفار <ref>[ ابراهیم / 34 ]</ref> | وإن تعدوا نعمة الله لا تحصوها إن الانسان لظلوم کفار <ref>[ابراهیم / 34]</ref> | ||
ویدع الانسان بالشر دعاءه بالخیر وکان الانسان عجولا <ref>[ إسراء / 11 ]</ref> | ویدع الانسان بالشر دعاءه بالخیر وکان الانسان عجولا <ref>[إسراء / 11]</ref> | ||
إنا عرضنا الامانة علی السماوات والارض والجبال فأبین أن یحملنها واشفقن منها وحملها الانسان إنه کان ظلوما جهولا <ref>[ احزاب / 72 ]</ref> | إنا عرضنا الامانة علی السماوات والارض والجبال فأبین أن یحملنها واشفقن منها وحملها الانسان إنه کان ظلوما جهولا <ref>[احزاب / 72]</ref> | ||
در مقام تحلیل این آیات، میتوان گفت که انسان از دیدگاه قرآن، موجودی است که همواره آمادگی انحراف از جاده صواب و رویکردن به کردار ناپسند را داراست و نیرویی پرتوان باید تا او را از این انحراف باز دارد: | در مقام تحلیل این آیات، میتوان گفت که انسان از دیدگاه قرآن، موجودی است که همواره آمادگی انحراف از جاده صواب و رویکردن به کردار ناپسند را داراست و نیرویی پرتوان باید تا او را از این انحراف باز دارد: | ||
وما أبرئ نفسی إن النفس لامارة بالسوء إلا ما رحم ربی إن ربی غفور رحیم <ref>[ یوسف / 53 ]</ref> | وما أبرئ نفسی إن النفس لامارة بالسوء إلا ما رحم ربی إن ربی غفور رحیم <ref>[یوسف / 53]</ref> | ||
در فرهنگ قرآنی دو نیروی نفس و شیطان، یکی از درون و دیگری از برون انسان را به زشتکاری فرامیخوانند و انسان موظف به خودداری از پیروی از آن دو است. | در فرهنگ قرآنی دو نیروی نفس و شیطان، یکی از درون و دیگری از برون انسان را به زشتکاری فرامیخوانند و انسان موظف به خودداری از پیروی از آن دو است. | ||
=نفس و تأثیر آن در اخلاق انسانها= | =نفس و تأثیر آن در اخلاق انسانها= | ||
نفس انسانی در فرهنگ قرآن، طبیعتی است با گرایشهای متقابل که گاه در جایگاه وعظ مینشیند و انسان را به سبب بدکاری به سرزنش میگیرد(نفس لوّامه): | نفس انسانی در فرهنگ قرآن، طبیعتی است با گرایشهای متقابل که گاه در جایگاه وعظ مینشیند و انسان را به سبب بدکاری به سرزنش میگیرد(نفس لوّامه): | ||
ولا أقسم بالنفس اللوامة <ref>[ قیامة / 2 ]</ref> | ولا أقسم بالنفس اللوامة <ref>[قیامة / 2]</ref> | ||
اما در غالب آیات قرآنی، بیشتر بر نقش نفس به عنوان دورکننده انسان از نیککرداری و فرمان دهنده به زشتکاری تأکید شده است(نفس أمّاره): | اما در غالب آیات قرآنی، بیشتر بر نقش نفس به عنوان دورکننده انسان از نیککرداری و فرمان دهنده به زشتکاری تأکید شده است(نفس أمّاره): | ||
وما أبرئ نفسی إن النفس لامارة بالسوء إلا ما رحم ربی إن ربی غفور رحیم <ref>[ یوسف / 53 ]</ref> | وما أبرئ نفسی إن النفس لامارة بالسوء إلا ما رحم ربی إن ربی غفور رحیم <ref>[یوسف / 53]</ref> | ||
در قرآن واژه نفس(به معنای هوای نفس) چهار بار آمده است. نفس امّاره دوبار: إن النفس لامارة بالسوء <ref>[یوسف / 53]</ref> ؛ وأما من خاف مقام ربه ونهی النفس عن الهوی <ref>[ نازعات / 40 ]</ref> ؛ نفس لوّامه یک بار: ولا أقسم بالنفس اللوامة <ref>[ قیامة / 2 ]</ref> ؛ نفس مطمئنه یک بار: یا أیتها النفس المطمئنة <ref>[ فجر / 27 ]</ref> | در قرآن واژه نفس(به معنای هوای نفس) چهار بار آمده است. نفس امّاره دوبار: إن النفس لامارة بالسوء <ref>[یوسف / 53]</ref>؛ وأما من خاف مقام ربه ونهی النفس عن الهوی <ref>[نازعات / 40]</ref>؛ نفس لوّامه یک بار: ولا أقسم بالنفس اللوامة <ref>[قیامة / 2]</ref>؛ نفس مطمئنه یک بار: یا أیتها النفس المطمئنة <ref>[فجر / 27]</ref> | ||
از نظر قرآن، پیروی از هوای نفس جز گمراهی و زشتکاری به بار نمیآورد: | از نظر قرآن، پیروی از هوای نفس جز گمراهی و زشتکاری به بار نمیآورد: | ||
إن هی إلا أسماء سمیتموها أنتم وآباءکم ما أنزل الله بها من سلطان إن یتبعون إلا الظن وما تهوی الانفس ولقد جاءهم من ربهم الهدی <ref>[ نجم / 23 ]</ref> | إن هی إلا أسماء سمیتموها أنتم وآباءکم ما أنزل الله بها من سلطان إن یتبعون إلا الظن وما تهوی الانفس ولقد جاءهم من ربهم الهدی <ref>[نجم / 23]</ref> | ||
و از همین روست که انسان خداترس، موظف بر آن است که نفس خود را از هوا برکنار دارد: | و از همین روست که انسان خداترس، موظف بر آن است که نفس خود را از هوا برکنار دارد: | ||
وأما من خاف مقام ربه ونهی النفس عن الهوی <ref>[ نازعات / 40 ]</ref> * فإن الجنة هی المأوی <ref>[ نازعات / 41 ]</ref> | وأما من خاف مقام ربه ونهی النفس عن الهوی <ref>[نازعات / 40]</ref> * فإن الجنة هی المأوی <ref>[نازعات / 41]</ref> | ||
جامعترین گفتار درباره نفس در سوره شمس دیده میشود که بر پایه آن، خداوند هم فجور و هم تقوا را به انسان الهام کرده و این انسان است که خود با تزکیه نفس به رستگاری میرسد و با پیروی از هوای نفس راه زیانکاری میپیماید: | جامعترین گفتار درباره نفس در سوره شمس دیده میشود که بر پایه آن، خداوند هم فجور و هم تقوا را به انسان الهام کرده و این انسان است که خود با تزکیه نفس به رستگاری میرسد و با پیروی از هوای نفس راه زیانکاری میپیماید: | ||
ونفس وما سواها <ref>[ شمس / 7 ]</ref> * فألهمها فجورها وتقواها <ref>[ شمس / 8 ]</ref> * قد أفلح من زکاها <ref>[ شمس / 9 ]</ref> * وقد خاب من دساها <ref>[ شمس / 10 ]</ref> | ونفس وما سواها <ref>[شمس / 7]</ref> * فألهمها فجورها وتقواها <ref>[شمس / 8]</ref> * قد أفلح من زکاها <ref>[شمس / 9]</ref> * وقد خاب من دساها <ref>[شمس / 10]</ref> | ||
=شیطان و تأثیر آن در اخلاق انسانها= | =شیطان و تأثیر آن در اخلاق انسانها= | ||
کلمه شیطان به صورت مفرد در قرآن، هفتاد مرتبه و به صورت جمع، هیجده مرتبه آمده است. | کلمه شیطان به صورت مفرد در قرآن، هفتاد مرتبه و به صورت جمع، هیجده مرتبه آمده است. | ||
شیطان در قرآن کریم به عنوان دشمن ناپیدای انسان معرفی شده است: | شیطان در قرآن کریم به عنوان دشمن ناپیدای انسان معرفی شده است: | ||
إن الشیطان للانسان عدو مبین <ref>[ یوسف / 5 ]</ref> | إن الشیطان للانسان عدو مبین <ref>[یوسف / 5]</ref> | ||
وقل لعبادی یقولوا التی هی أحسن إن الشیطان ینزغ بینهم إن الشیطان کان للانسان عدوا مبینا <ref>[ إسراء / 53 ]</ref> | وقل لعبادی یقولوا التی هی أحسن إن الشیطان ینزغ بینهم إن الشیطان کان للانسان عدوا مبینا <ref>[إسراء / 53]</ref> | ||
شیطان همواره به دنبال آن است که انسان را خوار سازد: | شیطان همواره به دنبال آن است که انسان را خوار سازد: | ||
وکان الشیطان للانسان خذولا <ref>[ الفرقان / 29 ]</ref> | وکان الشیطان للانسان خذولا <ref>[الفرقان / 29]</ref> | ||
و در آغاز آفرینش نیز همو بود که با وسوسه و فریب، آدم و حوا را از بهشت راند: | و در آغاز آفرینش نیز همو بود که با وسوسه و فریب، آدم و حوا را از بهشت راند: | ||
ولا تقربا هذه الشجرة فتکونا من الظالمین <ref>[ بقرة / 35 ]</ref> * فأزلهما الشیطان عنها فأخرجهما مما کانا فیه وقلنا اهبطوا بعضکم لبعض عدو ولکم فی الارض مستقر ومتاع إلی حین <ref>[ بقرة / 36 ]</ref> | ولا تقربا هذه الشجرة فتکونا من الظالمین <ref>[بقرة / 35]</ref> * فأزلهما الشیطان عنها فأخرجهما مما کانا فیه وقلنا اهبطوا بعضکم لبعض عدو ولکم فی الارض مستقر ومتاع إلی حین <ref>[بقرة / 36]</ref> | ||
در قرآن شیطان به عنوان نماد رذایل اخلاقی شناخته شده است که انسان را به سوی ارتکاب اعمال ناشایست فرا میخواند: | در قرآن شیطان به عنوان نماد رذایل اخلاقی شناخته شده است که انسان را به سوی ارتکاب اعمال ناشایست فرا میخواند: | ||
الشیطان یعدکم الفقر ویأمرکم بالفحشاء والله یعدکم مغفرة منه وفضلا والله واسع علیم <ref>[ بقرة/ 268 ]</ref> | الشیطان یعدکم الفقر ویأمرکم بالفحشاء والله یعدکم مغفرة منه وفضلا والله واسع علیم <ref>[بقرة/ 268]</ref> | ||
إنما یرید الشیطان أن یوقع بینکم العداوة والبغضاء فی الخمر والمیسر ویصدکم عن ذکر الله وعن الصلاة فهل أنتم منتهون <ref>[ مائدة / 91 ]</ref> | إنما یرید الشیطان أن یوقع بینکم العداوة والبغضاء فی الخمر والمیسر ویصدکم عن ذکر الله وعن الصلاة فهل أنتم منتهون <ref>[مائدة / 91]</ref> | ||
و در آیاتی پرشمار انسان از پیروی او به شدت نهی شده است: | و در آیاتی پرشمار انسان از پیروی او به شدت نهی شده است: | ||
ولا تتبعوا خطوات الشیطان إنه لکم عدو مبین <ref>[ بقرة / 168 ]</ref> * إنما یأمرکم بالسوء والفحشاء وأن تقولوا علی الله ما لا تعلمون <ref>[ بقرة / 169 ]</ref> | ولا تتبعوا خطوات الشیطان إنه لکم عدو مبین <ref>[بقرة / 168]</ref> * إنما یأمرکم بالسوء والفحشاء وأن تقولوا علی الله ما لا تعلمون <ref>[بقرة / 169]</ref> | ||
یا أیها الذین آمنوا ادخلوا فی السلم کافة ولا تتبعوا خطوات الشیطان إنه لکم عدو مبین <ref>[ بقرة/ 208 ]</ref> | یا أیها الذین آمنوا ادخلوا فی السلم کافة ولا تتبعوا خطوات الشیطان إنه لکم عدو مبین <ref>[بقرة/ 208]</ref> | ||
الشیطان یعدکم الفقر ویأمرکم بالفحشاء والله یعدکم مغفرة منه وفضلا والله واسع علیم <ref>[ بقرة / 268 ]</ref> | الشیطان یعدکم الفقر ویأمرکم بالفحشاء والله یعدکم مغفرة منه وفضلا والله واسع علیم <ref>[بقرة / 268]</ref> | ||
إنما ذلکم الشیطان یخوف أولیاءه فلا تخافوهم وخافون إن کنتم مؤمنین <ref>[ آل عمران / 175 ]</ref> | إنما ذلکم الشیطان یخوف أولیاءه فلا تخافوهم وخافون إن کنتم مؤمنین <ref>[آل عمران / 175]</ref> | ||
ومن یکن الشیطان له قرینا فساء قرینا <ref>[ نساء / 38 ]</ref> | ومن یکن الشیطان له قرینا فساء قرینا <ref>[نساء / 38]</ref> | ||
الذین آمنوا یقاتلون فی سبیل الله والذین کفروا یقاتلون فی سبیل الطاغوت فقاتلوا أولیاء الشیطان إن کید الشیطان کان ضعیفا <ref>[ نساء / 76 ]</ref> | الذین آمنوا یقاتلون فی سبیل الله والذین کفروا یقاتلون فی سبیل الطاغوت فقاتلوا أولیاء الشیطان إن کید الشیطان کان ضعیفا <ref>[نساء / 76]</ref> | ||
ومن یتخذ الشیطان ولیا من دون الله فقد خسر خسرانا مبینا <ref>[ نساء / 119 ]</ref> * یعدهم ویمنیهم وما یعدهم الشیطان إلا غرورا <ref>[ نساء / 120 ]</ref> | ومن یتخذ الشیطان ولیا من دون الله فقد خسر خسرانا مبینا <ref>[نساء / 119]</ref> * یعدهم ویمنیهم وما یعدهم الشیطان إلا غرورا <ref>[نساء / 120]</ref> | ||
فلولا إذ جاءهم بأسنا تضرعوا ولکن قست قلوبهم وزین لهم الشیطان ما کانوا یعملون <ref>[ انعام / 43 ]</ref> | فلولا إذ جاءهم بأسنا تضرعوا ولکن قست قلوبهم وزین لهم الشیطان ما کانوا یعملون <ref>[انعام / 43]</ref> | ||
شیطان در فرهنگ قرآنی، همانند هر موجود دیگر تحت سیطره خداوند است و جز عاملی برای آزمودن انسان | شیطان در فرهنگ قرآنی، همانند هر موجود دیگر تحت سیطره خداوند است و جز عاملی برای آزمودن انسان نیست؛ او در گمراه ساختن انسانها توان چندانی نداردو به تعبیر قرآن، دارای «کیدی ضعیف» است: | ||
إن کید الشیطان کان ضعیفا <ref>[ نساء / 76 ]</ref> | إن کید الشیطان کان ضعیفا <ref>[نساء / 76]</ref> | ||
از ویزگیهای شیطان، یکی نیک جلوه دادن رذایل است: | از ویزگیهای شیطان، یکی نیک جلوه دادن رذایل است: | ||
وزین لهم الشیطان ما کانوا یعملون <ref>[ انعام / 43 ]</ref> | وزین لهم الشیطان ما کانوا یعملون <ref>[انعام / 43]</ref> | ||
و دیگر بردن ذکر خداوند از یاد انسان است: | و دیگر بردن ذکر خداوند از یاد انسان است: | ||
وإذا رأیت الذین یخوضون فی آیاتنا فأعرض عنهم حتی یخوضوا فی حدیث غیره وإما ینسینک الشیطان فلا تقعد بعد الذکری مع القوم الظالمین <ref>[ انعام / 68 ]</ref> | وإذا رأیت الذین یخوضون فی آیاتنا فأعرض عنهم حتی یخوضوا فی حدیث غیره وإما ینسینک الشیطان فلا تقعد بعد الذکری مع القوم الظالمین <ref>[انعام / 68]</ref> | ||
آنچه نجات دهنده انسانها از وسوسههای نفس و شیطان است رحمت خداوندی است: | آنچه نجات دهنده انسانها از وسوسههای نفس و شیطان است رحمت خداوندی است: | ||
وما أبرئ نفسی إن النفس لامارة بالسوء إلا ما رحم ربی إن ربی غفور رحیم <ref>[ یوسف / 53 ]</ref> | وما أبرئ نفسی إن النفس لامارة بالسوء إلا ما رحم ربی إن ربی غفور رحیم <ref>[یوسف / 53]</ref> | ||
ولولا فضل الله علیکم ورحمته لاتبعتم الشیطان إلا قلیلا <ref>[ نساء / 83 ]</ref> | ولولا فضل الله علیکم ورحمته لاتبعتم الشیطان إلا قلیلا <ref>[نساء / 83]</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} |