جهاد: تفاوت میان نسخه‌ها

'''جهاد''' به ابعاد روش و منش مقابله مسلمانان با دشمنان اشاره دارد. این لغت در آیات قرآن کریم و همچنین روایات به فراوانی یافت می‌شود و باب مفصل و مهمی از [[احکام شرعی]] را دربر دارد.

جهاد واژه‌ای [[عربی]] از ریشه «ج ه د» به معنای مشقت، تلاش، مبالغه در کار، به نهایت چیزی رسیدن و توانایی است. <ref>ابن سکیت، ترتیب اصلاح المنطق؛ فراهیدی، العین؛ جوهری، الصحاح: تاج اللغة و صحال العربیة.</ref>

معنای اصطلاحی جهاد در متون دینی مبارزه در راه خدا با جان، مال و دارایی‌های دیگر خود با هدف گسترش اسلام یا دفاع از آن است.<ref>ابن عبدین، ردّ المحتار علی الدّر المختار، ج۲، ص۲۱۷؛ هیکل، الجهاد والتقال فی السیاسة الشرعیة، ج۱، ص44.</ref>

در سالهای نخستین بعثت، که مسلمانان تحت [[شکنجه]] و آزار شدید مشرکان بودند، از پیامبر(ص) اجازه جهاد می‌خواستند، اما پیامبر(ص) می‌فرمود که هنوز خداوند اذن جهاد نداده است. شاید علت این امر تعداد اندک مسلمانان و ناآمادگی‌شان از نظر عِدّه و عُدّه بود. بر همین اساس، واژه جهاد و مشتقان آن در [[آیات مکی]] معمولا به معنای لغوی، یعنی تلاش و کوشش اشاره دارد.

در [[قرآن]] کریم در ۴۵ آیه به موضوع [[قتال]] و در ۲۹ آیه به موضوع جهاد اشاره شده است. قتال به طور مشخص به جنگیدن در جبهه نبرد اشاره دارد ولی جهاد دارای معنای وسیع‌تری است، از این رو خداوند در ۸ آیه از این ۲۹ آیه به جهاد با مال و جان اشاره می‌فرماید. در آیات دیگری نیز از بیان چگونگی جهاد در آیه مشخص می‌شود که شامل هر تلاشی در راه خدا است.

جهاد از مفاهیمی است که با توجه به دامنه گسترده مباحث فقهی‌اش، بیشتر در فقه بررسی می‌شود. طیف وسیعی از مباحث مختلف، مانند فضیلت و عظمت جهاد در اسلام، وجوب جهاد (عینی یا کفایی) [[حکمت]] و [[فلسفه]] جهاد، احکام جهاد و انواع جهاد از مباحثی است که فقها در کتاب‌های فقهی به تفصیل بررسی کرده‌اند.

یکی از مباحث مهمی که همواره مورد توجه صاحب‌نظران بوده و هنوز به کاوش و مطالعه دقیق فقهی، اجتماعی و سیاسی نیاز دارد، بحث جهاد دفاعی و جهاد ابتدایی است.

جهاد دفاعی پس از حمله دشمنان به کیان اسلامی بر تک‌تک مسلمانان واجب می‌شود.

نخستین آیات جهادی که بر پیامبر(ص) نازل شد، ناظر به جهاد دفاعی بود. این آیات پس از هجرت پیامبر گرامی اسلام به مدینه نازل شد و مسلمانان را به جهاد در برابر ظلم و ستم مشرکان مکلف کرد:

ترجمه: (آیا با قومی که عهد و پیمان خود را شکستند و اهتمام کردند که رسول خدا را (از شهر و وطن خود) بیرون کنند قتال و کار زار نمی‌کنید؟ در صورتی که آنها اول بار به دشمنی و قتال شما برخاستند، آیا از آنها ترس و اندیشه دارید؟ و حال آنکه سزاوارتر آن است که از خدا بترسید اگر اهل ایمانید.)

در جهاد ابتدایی، مسلمانان آغازگر نبرد هستند، اما درباره انگیزه جهاد ابتدایی اختلاف نظر وجود دارد. آیاتی از قرآن مجید به نوعی به این نوع از جهاد اشاره دارند که فقها آن را جهاد ابتدایی نامیده‌اند، اشاره دارد:

(فَإِذَا انسَلَخَ الْأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُوا الْمُشْرِکِینَ حَیْثُ وَجَدتُّمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُوا لَهُمْ کُلَّ مَرْصَدٍ ۚ فَإِن تَابُوا وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّکَاةَ فَخَلُّوا سَبِیلَهُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ) <ref>سوره توبه، آیه 5.</ref>

(فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ) <ref>سوره روم، أیه 30.</ref>

ترجمه: (پس روی خود را با گرایش تمام به حق به سوی این دین کن با همان سرشتی که خدا مردم را بر آن سرشته است آفرینش خدای تغییرپذیر نیست این است همان دین پایدار ولی بیشتر مردم نمی‏ دانند)

در عین این نرمش و دعوت مسلحانه چنانچه سخن از توطئه و فتنه و تهدید باشد برخورد اسلام خشن تند و شدید است قرآن به برخی از مصادیق این فتنه‌ها و توطئه‌هایی که موجب جنگ با کفار و مشرکان می‌شود اشاره کرده است از جمله حمله مستقیم به مسلمانان:

در چنین شرایطی مسلمانان ملزم به مقابله با توطئه‌های دشمنان و مشرکان با جهاد یا عملیات پیش‌دستانه هستند این نوع از جهاد هر چند در ظاهر ابتدایی است در واقع به جهاد دفاعی باز می‌گردد به همین علت این جهاد را باید جهاد پیش‌دستانه یا جهاد پیشگیرانه نامید.

برخی دچار خلط میان جهاد دفاعی و جهاد ابتدایی شده‌اند زیرا پنداشته‌‌اند که هدف از جهاد ابتدایی به معنای لغوی آن حمله و جنگ برای مسلمان کردن مشرکان یا کشتن آن است در حالیکه جهاد ابتدایی یا حملات و عملیات‌های پیش دستانه و پیشگیرانه برای اهدافی است که معطوف به جهاد دفاعی است با این وصف که جهاد گاه در برابر خطر بلفعل است و گاه در برابر خطر بالقوه به عبارت دیگر در آیات و روایات دیده نمی‌شود که جهاد فقط برای مسلمان کردن کفار و مشرکان تشریع شده باشد بلکه اهداف دیگری در پس آن وجود دارد.

معیار اصلی در جنگ و جهاد در اسلام فقط دفاع از کیان اسلامی یا مقابله با توطئه‌ها و ترفندهای دشمنان اسلام است و جنگ‌هایی که با هدف مقابله با تهاجمات بالقوه دشمن انجام می‌شود را باید جهاد پیش دستانه یا پیشگیرانه نام نهاد که به جهاد دفاعی برمی‌گردد."

[[رده:مفاهیم اسلامی]]