۸۷٬۱۹۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - '[[امام محمد باقر' به '[[محمد بن علی (باقر العلوم)') |
||
(۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:سوره دخان.jpg |جایگزین=سوره دخان]]</div> | |||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:سوره دخان.jpg |جایگزین=سوره دخان]] | |||
</div> | |||
'''سوره دُخان''' چهل و چهارمین سوره و از سورههای [[مکی]] [[قرآن]] است که در جزء ۲۵ جای دارد. این سوره را از آنرو دُخان نامیدهاند که آیه دهم آن، از عذابی به نام دخان (دود) برای [[کافران]] سخن گفته است. | '''سوره دُخان''' چهل و چهارمین سوره و از سورههای [[مکی]] [[قرآن]] است که در جزء ۲۵ جای دارد. این سوره را از آنرو دُخان نامیدهاند که آیه دهم آن، از عذابی به نام دخان (دود) برای [[کافران]] سخن گفته است. | ||
غرض سوره در یک کلمه خلاصه | غرض سوره در یک کلمه خلاصه میشود و آن این است که میخواهد کسانی را که به کتاب خدا شک دارند از عذاب دنیا و عذاب آخرت انذار کند. و این غرض را در این سیاق بیان میکند که: قرآن کتابی است روشن که از ناحیه خدا نازل شده بر کسی که او به سوی مردم گسیل داشته تا انذارشان کند و به این منظور نازل کرده تا رحمتی از او به بندگانش باشد و در بهترین شب نازل کرده، [[شب قدر]] که در آن شب هر امری بطور خللناپذیری تقدیر میشود. چیزی که هست مردم- یعنی [[کفار]]- درباره آن خود را به شک میاندازند و با هوی و هوس خود بازی میکنند و به زودی عذابی دردناک در دنیا از هر سو ایشان را احاطه میکند، آنگاه به سوی پروردگار خود برمیگردند و خداوند بعد از فصل قضاء و محاسبه دقیق با عذابی جاودانه از ایشان انتقام میگیرد. | ||
== دخان == | |||
دخان به معنی دود است<ref>قاموس قرآن، ج 2، ص 333.</ref>. | دخان به معنی دود است<ref>قاموس قرآن، ج 2، ص 333.</ref>. | ||
=مفهوم کلی سوره= | == مفهوم کلی سوره == | ||
* یادآوری توحید و نشانههای [[خدا]] در جان؛ | |||
* | * یادآوری [[رستاخیز]] و نشانههای آن، از جمله دخان؛ | ||
* | * بیان عظمت [[قرآن]] در شب پر برکت<ref>تفسیر قرآن مهر، ج 19، ص 23.</ref>. | ||
* بیان عظمت [[قرآن]] در شب پر | |||
== اسامی سوره == | |||
# دخان، | # دخان، | ||
# حم دخان<ref>التحریر و التنویر، ج 25، ص 306.</ref>. | # حم دخان<ref>التحریر و التنویر، ج 25، ص 306.</ref>. | ||
سوره | == علت نامگذاری == | ||
#«سوره دخان»؛ سبب این نامگذاری آیۀ دهم آن است که واژۀ «دخان» در آن به عنوان یکی از نشانههای [[قیامت]] آمده است<ref>تفسیر قرآن مهر، ج 19، ص 25.</ref>. | |||
#«سوره حم دخان»؛ این اسم در ضمن روایتی از [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)]] آمده است البته اضافه شدن حم به اول سور حوامیم در همه سورههای حم دار مرسوم است و مختص این سوره نیست<ref>التحریر و التنویر، ج 25، ص 306.</ref>. | |||
سوره دخان | == تعداد آیات و کلمات و حروف == | ||
سوره دخان پنجاهونه آیه دارد<ref>الکشف و البیان، ج8، ص348.</ref>. | |||
سوره دخان | سوره دخان سیصدوچهلوشش کلمه دارد<ref>همان.</ref>.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سورههای قرآن مختلف است). | ||
سوره دخان هزاروچهارصدوهشتادویک حرف دارده<ref>همان.</ref>. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سورههای قرآن مختلف است). | |||
== اهداف و آموزهها == | |||
هدفهای اساسی سوره دخان عبارتاند از: | |||
# | # یادآوری [[توحید]] و یگانگی خدا؛ | ||
# | # یادآوری قیامت؛ | ||
# بیان عظمت قرآن<ref>تفسیر قرآن مهر، ج 19، ص 26.</ref>. | # بیان عظمت قرآن<ref>تفسیر قرآن مهر، ج 19، ص 26.</ref>. | ||
=محتوا و موضوعات= | == محتوا و موضوعات == | ||
محتوای سوره دخان را میتوان در هفت بخش خلاصه کرد: | |||
محتوای سوره دخان را | |||
[[ | # آغاز سوره از حروف مقطعه و سپس بیان عظمت قرآن است، با این اضافه که [[نزول]] آن را در شب قدر برای اولین بار بیان میکند؛ | ||
# در بخش دیگری از توحید و یگانگی خدا و بیان بعضی از نشانههای عظمت او در جهان هستی است؛ | |||
# بخش مهمی از آن از سرنوشت [[كفار|کفار]] و انواع کیفرهای دردناک آنها سخن میگوید؛ | |||
# در بخش دیگری برای بیدار ساختن این غافلان قسمتی از سرگذشت [[حضرت موسی|موسی(علیهالسلام)]] و [[بنیاسرائیل|بنیاسرائیل]] در مقابل فرعونیان و شکست سخت آنها و نابودی و هلاکشان، گفتگو میکند؛ | |||
# مساله قیامت و عذابهای دردناک دوزخیان و پاداشهای جالب و روحپرور پرهیزکاران قسمت دیگری از آیات این سوره را تشکیل میدهد؛ | |||
# موضوع هدف آفرینش و بیهوده نبودن خلقت آسمان و زمین از موضوعات دیگری است که در آیات این سوره مطرح شده است؛ | |||
# سرانجام، سوره را با بیان عظمت قرآن همانگونه که آغاز شده بود پایان میدهد<ref>تفسیر نمونه، ج 21، ص 144.</ref>. | |||
[[ | == فضائل، خواص و ثواب قرائت == | ||
[[ابیبنكعب|ابیبنکعب]] از پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) روایت میکند که فرمودند: «هر کس شب جمعه سوره دخان را بخواند آمرزیده خواهد شد». | |||
[[ابوامامه]] از پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) روایت میکند که فرمودند: «هر کس سوره دخان را شب و روز جمعه بخواند خداوند در [[بهشت]] خانهای برایش بنا خواهد نمود». | |||
سوره دخان در | [[ابوحمزه ثمالی|ابوحمزه ثمالی]] از [[محمد بن علی (باقر العلوم)|حضرت باقر(علیهالسلام)]] روایت میکند که فرمود: «هر کس سوره دخان را در نمازهای فریضه و نافله خود بخواند خداوند او را روز قیامت جزء امانیافتگان مبعوث خواهد فرمود و او را زیر سایه عرش خود جا داده، حسابی آسان از او میکند و نامه عملش را به دست راستش میدهد»<ref>ترجمه تفسیر مجمعالبیان، ج 22، ص 282.</ref>. | ||
== محل و زمان نزول == | |||
سوره دخان در مکه بر پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده است<ref>همان، ص 281.</ref>. | |||
به نظر میرسد سوره دخان در اواخر حضور پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در [[مکه]] و در حدود سال نهم و دهم [[بعثت]] نازل شده باشد<ref>تفسیر احسنالحدیث، ج 10، ص 60 با اندکی تصرف.</ref>. | |||
سوره دخان در [[مكه]] بر پیامبر اسلام( | == محل و زمان نزول == | ||
سوره دخان در [[مكه|مکه]] بر پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده است<ref>همان، ص 281.</ref>. | |||
به نظر میرسد سوره دخان در اواخر حضور پیامبر صلیاللهعلیهوآله در مکه و در حدود سال نهم و دهم بعثت نازل شده باشد<ref>تفسیر احسنالحدیث، ج 10، ص 60 با اندکی تصرف.</ref>. | به نظر میرسد سوره دخان در اواخر حضور پیامبر صلیاللهعلیهوآله در مکه و در حدود سال نهم و دهم بعثت نازل شده باشد<ref>تفسیر احسنالحدیث، ج 10، ص 60 با اندکی تصرف.</ref>. | ||
=فضای نزول= | == فضای نزول == | ||
سوره دخان در فضا و غرض نزول با دیگر سور حم دار یکی است به نظر میرسد آنچه در این سوره متمایز است فضای انذار و تهدید [[مشرکان]] با انواع عذابهای دنیوی و اخروی میباشد. البته این هشدارها در جواب عناد و لجاجتهای مشرکان بوده است همچنین [[خداوند]] برای ثابت شدن این عذابها شاهد مثال هم از امتهای گذشته مانند غرق شدن فرعونیان میآورد شاید که مشرکان پند گیرند<ref>همان، ص61.</ref>. | |||
سوره دخان در فضا و غرض نزول با دیگر سور حم دار یکی است به نظر میرسد آنچه در این سوره متمایز است فضای انذار و تهدید [[مشرکان]] با انواع عذابهای دنیوی و اخروی میباشد البته این هشدارها در جواب عناد و لجاجتهای مشرکان بوده است همچنین [[خداوند]] برای ثابت شدن این عذابها شاهد مثال هم از امتهای گذشته مانند غرق شدن فرعونیان | |||
سوره دخان از سور " حوامیم" است (حوامیم هفت سوره از قرآن است | == ویژگی == | ||
سوره دخان از سور " حوامیم" است (حوامیم هفت سوره از قرآن است که با" حم" شروع میشود و پشت سر هم قرار گرفته و همه از سورههای مکی است)<ref>تفسیر نمونه، ج 20، ص 3.</ref>. سور حوامیم عبارتند از: [[سوره مؤمن]]، [[سوره فصلت]]، [[سوره شوری]]، [[سوره زخرف]]، [[سوره دخان]]، [[سوره جاثیه]] و سوره احقاف<ref>التمهید فی علوم القرآن، ج1، ص 313.</ref>. | |||
پیامبر اسلام( | پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) میفرمایند: هر چیزی را میوهایست و میوه قرآن حوامیم است چه این سورهها روضههای زیبا و معمورند که متصلند بیکدیگر هر که خواهد در مرغزار [[بهشت]] چرا کند باید که حوامیم بخواند<ref>منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، ج 8، ص 123.</ref>. و حاکم از [[ابن مسعود]] آورده که گفت: حوامیم دیبای قرآن است<ref>ترجمه الإتقان فی علوم القرآن، ج 1، ص 200.</ref>. پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) در حدیثی فرمود: مَثَل سورههای حم دار در قرآن، مثل لباس حریر در میان لباسها است<ref>روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، ج 17، ص2.</ref>. | ||
سوره دخان نیز همانند [[سوره زخرف]] با [[قسم]] به کتاب مبین آغاز شده است سورهای که [[مسلمانان]] اهتمام ویژهای برای قرائت آن دارند خصوصا شب [[نیمه شعبان]]، شب قدر [[ماه رمضان]] و شبهای جمعه و ... . | سوره دخان نیز همانند [[سوره زخرف]] با [[قسم]] به کتاب مبین آغاز شده است سورهای که [[مسلمانان]] اهتمام ویژهای برای قرائت آن دارند خصوصا شب [[نیمه شعبان]]، شب قدر [[ماه رمضان]] و شبهای جمعه و ... . | ||
قرائت این سوره در شبهای جمعه برای تثبیت [[ایمان]] و تقویت یقین به قدرت خداوند متعال [[مستحب]] است در | قرائت این سوره در شبهای جمعه برای تثبیت [[ایمان]] و تقویت یقین به قدرت خداوند متعال [[مستحب]] است در حدیثی از پیغمبر گرامی اسلام آمده است :«من قرأ حم التی یذکر فیها الدخان فی لیلة الجمعة أصبح مغفورا له»." کسی که سوره دخان را شب جمعه بخواند صبح میکند درحالیکه آمرزیده شده است<ref>الموسوعة القرآنیة، خصائص السور، ج 8، ص106.</ref>." | ||
سوره دخان در هر دو ترتیب مصحف و نزول بعد از سوره زخرف قرار گرفته است. | سوره دخان در هر دو ترتیب مصحف و نزول بعد از سوره زخرف قرار گرفته است. |